گروهی که در کنار کوهنوردی برنامه‌های متنوعی برای خانواده‌ها دارد

زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ تصور بیشتر افراد این است که انجام کار‌های مهم و رقم‌زدن اتفاقات بزرگ، منوط به امکانات و هزینه‌های آن‌چنانی است، اما واقعیت نشان می‌دهد که چه در امور فردی و چه اجتماعی، همیشه این‌طور نیست و نمونه‌های فراوانی وجود دارند که این قاعده ذهنی را نقض کرده‌اند. راه دور نمی‌رویم. نمونه‌اش گروه «طبیعت‌گردی رضوی» که در همین شهر و ساده‌تر از آنچه فکرش را بکنیم، شکل گرفته است و حالا افتخار عنوان بزرگ‌ترین گروه طبیعت‌گردی خانوادگی مشهد را دارد. باورش شاید سخت باشد، اما پای صحبت بانی و مؤسس گروه که می‌نشینیم، همه ابهاماتمان پاسخ می‌گیرد.

۳۰ سال زندگی با طبیعت

حسین سلطانی با سی سال سابقه طبیعت‌گردی و تحصیلات علوم سیاسی که در نگاه اول ربطی به هم ندارند، در آستانه ورود به ششمین دهه زندگی‌اش اتفاقی مبارک را برای صد‌ها خانواده مشهدی رقم زده است که ریشه در روز‌های زیبای کودکی دارد: «همه دوران کودکی و نوجوانی‌ام در باغ‌ها و مزرعه‌های زیبای فردوس گذشت.

به همین دلیل وقتی سال ۱۳۶۰ به مشهد آمدم، هیچ جاذبه گردشگری داخل شهر، آرامش آن روز‌ها را به من و خانواده‌ام نمی‌داد. این شد که به دامان طبیعت پناه بردیم و دیگر روند همیشگی‌مان شد، تا اینکه سال ۱۴۰۰ احساس کردم لازم است به مصداق پرداخت زکات علم، تجارب این همه سال طبیعت‌گردی را در اختیار دیگران هم بگذارم تا شناخت بیشتری از طبیعت داشته باشند و در صورت تمایل با ما همراه شوند. از این رو گروهی به نام «طبیعت‌گردی رضوی» در فضای مجازی ایجاد و مطالبی در این‌باره منتشر می‌کردم. هسته اولیه گروه من و خانواده و شش نفر از دوستانم بودیم، اما اکنون که در پیام‌رسان بله هستیم، گروهمان بیش از ۱۱۰۰ عضو فعال دارد.»

ورود آزاد برای همه

گروه طبیعت‌گردی رضوی هیچ تبلیغ خاصی نداشته و فقط یک‌بار تجربه همراهی با برنامه‌های آن کافی است تا افراد پای ثابتش شوند و به دیگران هم معرفی‌اش کنند: «عضویت در گروه آزاد است و هیچ محدودیتی ندارد. فقط همان ابتدای ورود فرم عضویت پر می‌کنند. از کارگر و کارمند تا قاضی، وکیل، روحانی، پزشک متخصص، مهندس، نظامی، مسئولان نهاد‌ها و... در آن حضور دارند و اداره گروه هم بیشتر با خودم است، ولی بخش‌های جانبی گروه مثل کمیته فرهنگی، پشتیبانی و تدارکات و کتابخانه هر یک مسئولان خود را دارند. از لحاظ مالی نیز سعی ما بر این است که خودگردان باشیم. حتی شماره‌کارت اعلام‌شده هم مخصوص گروه است تا تداخلی با مسائل مالی شخصی‌ام پیدا نکند.»

از کوه و غار تا جاده‌های منتهی به حرم

از نوزاد تا خانم‌ها و آقایان بیش از هفتاد سال در حدود هشتاد برنامه‌ای که در این دو سال برگزار شده است شرکت کرده‌اند و می‌توان گفت گروهی خانوادگی با این ترکیب متنوع سنی و اجتماعی دست‌کم در مشهد نظیر ندارد. البته استقبال خانم‌ها بیشتر است؛ شاید، چون طی هفته در خانه هستند، ولی آقایان مدام در رفت‌وآمدند.

به همین نسبت، مقصد طبیعت‌گردی‌شان هم متفاوت است؛ از کوه‌ها تا ییلاقات و غار‌های مشهد و استان: «مکان گردش را بر اساس فصل‌های سال، وضع آب‌وهوا و مناسبت‌ها انتخاب می‌کنیم؛ تابستان‌ها ییلاقات دارای آب و سایه مثل اطراف گلمکان، ازغد و دهبار و زمستان‌ها مناطق گرم‌تر مانند کویر. در مناسبت‌ها نیز سعی می‌کنیم مکان مرتبط انتخاب کنیم. مثلا در دهه آخر ماه صفر به‌جای طبیعت در مسیر زائران پیاده امام‌رضا (ع) تا حرم پیاده‌روی کردیم.»

در ادامه حتما بخوانید حکایت راه افتادن نخستین انجمن راهنمایان گردشگری در مشهد قدیم

گردششان همیشه برقرار است و تا حد امکان تعطیل‌بردار نیست. روند معمول، پنجشنبه و جمعه هر هفته است، اما اگر به هر دلیلی مانعی پیش آمد، طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که در روز دیگری بین هفته جبران شود (به‌جز دهه اول محرم، ایام اربعین و نوروز). حتی در ماه مبارک رمضان هم تعطیلی ندارند و عصر‌ها شروع به پیاده‌روی می‌کنند تا افطار را در طبیعت صرف کنند. طول مدت گردش هم به مقصد بستگی دارد؛ اگر نزدیک باشد، صبح تا غروب و اگر دور و باامکانات باشد، دوروزه.

هزینه حمل‌ونقل و مکان با کمترین میزان ممکن و مشارکت خود اعضا، تأمین می‌شود و آموزش‌های لازم برای تهیه ملزومات، بستن کوله، شکل راه‌رفتن و... نیز توسط خود مدیرگروه در نهایت حوصله و مهربانی بیان می‌شود. درواقع تحصیل در رشته علوم سیاسی، علم و تجربه آقای سلطانی را برای سازمان‌دهی و راهبری موفق گروه در کنار هم قرار داده و او معتقد است سازمان‌دهی و هم‌افزایی مردم در قالب تشکل‌هاست که به احیای ظرفیت‌ها و آسان‌شدن امور جامعه منتهی می‌شود.

یک تیر و چند نشان

پیاده‌روی در طبیعت، آن هم به‌صورت گروهی، یک تیر است و سه نشان؛ هم دور هم هستند، هم ورزش می‌کنند و هم از جاذبه‌های طبیعی لذت می‌برند. البته این مزایا به‌صورت عمومی در دیگرگروه‌های ورزشی نیز دیده می‌شود، اما گروه طبیعت‌گردی رضوی کارکرد‌ها و برکاتی فراتر از این‌ها دارد؛ هم برای اعضا و هم جامعه که مدیر کارکشته گروه این‌گونه شرح می‌دهد:

متأسفانه‌بستر‌های سالم برای طبیعت‌گردی خانواده نداریم

از آنجا که شعار ما نشاط و تحرک خانواده با محوریت طبیعت است، باید گفت اولین و مهم‌ترین ویژگی گروه که هرچه می‌گذرد بیشتر برای ما و مردم محسوس می‌شود، امن و سالم‌بودن آن برای خانواده‌ها به‌ویژه برای بانوان است. در این سال‌های حضورم در طبیعت، هم خودم مشکلات و حاشیه‌های زیادی در گروه‌های طبیعت‌گرد دیده‌ام و هم برخی اعضای گروه که سابقه حضور در چنین گروه‌هایی را دارند، از نزدیک شاهد این دست مسائل بوده‌اند و آن‌ها را ترک کرده‌اند.

درواقع گروه طبیعت‌گردی که هم خانواده‌محور و هم هنجارمدار و سالم باشد، تقریبا وجود ندارد و این مسئله باعث شده است خانواده‌های زیادی از طبیعت‌گردی محروم بمانند، اما اینجا با اینکه وضعیت خاصی برای حضور در گروه رضوی اعلام نکرده‌ایم و لینک گروه در دسترس همگان قرار دارد، همه اعضا خود را به رعایت ارزش‌ها و هنجار‌های دینی و اخلاقی مقید می‌دانند.

مثلا درباره حجاب، بانوان گروه ثابت کرده‌اند با حفظ حجاب همه‌جا می‌توان حضور داشت و در فتح قله‌های شیرباد و شاه‌جهان نیز که گروه‌هایی از استان‌های مختلف حضور داشتند، فقط اعضای گروه ما محجبه بودند. برخی اعضا که شل‌حجاب بوده‌اند و وارد گروه شده‌اند، خودشان متوجه چارچوب‌های موجود شده‌اند و خود را تطبیق داده‌اند، اما تعداد کمی هم که نتوانسته‌اند، گروه را ترک کرده‌اند. سیگارکشیدن، مصرف دخانیات و مراودات خارج از عرف، ازجمله خط‌قرمز‌های ماست و در اوقات نماز هم توقف و نماز جماعت اقامه می‌کنیم.

وقتی گروهی با رعایت ارزش‌ها و هنجار‌ها در طبیعت شرکت می‌کنند، خودبه‌خود بر دیگران اثرگذار است، چنان‌که بار‌ها بازخورد‌های اجتماعی حضور گروهمان در طبیعت را دیده‌ایم؛ از رهگذران گرفته تا دیگرگروه‌ها یا حتی مردم روستا‌های مسیر که ابراز می‌کنند چه خوب است همه گروه‌ها یا خانواده‌ها با رعایت هنجار‌ها در رفتار، پوشش و تعاملات به طبیعت بروند و از حضور افرادی که با خود حیوان به همراه دارند یا پوشش نامناسب دارند، ناراحت و آزرده‌خاطرند. حتی کوه‌پارک که رفته بودیم، نگهبان‌های پارک از حضور گروه ما خوش‌حال و معتقد بودند این دست برنامه‌ها سبب کاهش ناهنجاری‌ها و تقویت امنیت اجتماعی می‌شود.

تحرک و سلامتی

از آنجا که رکن اصلی کار ما تحرک‌داشتن برای حفظ سلامتی روح و جسم است، از اعضا خواسته‌ایم وسایل لازم برای پیاده‌روی امن را همراهشان بیاورند. بار‌ها از اعضا شنیده‌ام که پس از چندبار حضور در طبیعت‌گردی، توانسته‌اند داروهایشان را قطع کنند و پزشکشان از بهبود وضعیتشان متعجب شده است. از طرفی خود راهپیمایی و تحرک‌داشتن به‌صورت گروهی، نوعی هم‌افزایی و انرژی مثبت ایجاد و انسان را قادر به کار‌هایی می‌کند که به‌تن‌هایی فکرش را هم نمی‌کند، مثل خانم‌هایی که در اوج تعجب در غارنوردی‌ها همپای مرد‌ها می‌آیند.

تقویت روحیه تعاون و همدلی

از قوانین گروه این است که حرکت افراد باید به گونه‌ای باشد که همیشه نفر آخر، نفر اول گروه را ببیند. به همین دلیل یک نفر جلودار و یک نفر مراقب داریم تا اگر کسی به هر دلیل جا ماند، کمکش کند. در هر برنامه حدود دویست نفر شرکت می‌کنند و معمولا مواردی مانند حمل‌ونقل، آشپزی و مداحی با تشریک امکانات و توانمندی‌های اعضا تأمین می‌شود. صبحانه و ناهار را هم از منزل می‌آورند، اما گاهی مواد خام را با خود می‌آوریم و همگی غذا‌هایی مثل آش، آب‌گوشت و جوجه درست می‌کنیم.

ترویج ساده‌زیستی

برای تهیه ملزومات پیاده‌روی مانند کفش، کوله، لباس و باتوم که از قوانین گروه است، معمولا پیشنهاد می‌کنیم به‌تدریج تهیه کنند تا کسانی که توان مالی خوبی ندارند، زیر فشار نباشند. درباره غذا‌هایی هم که با خود می‌آورند یا گروهی در طبیعت پخته می‌شوند، تأکید داریم که ساده و معمولی باشد و غذا‌های خاص و گران را طی هفته در منزل استفاده کنند. حتی در بعضی مناطق که پرورش ماهی وجود داشت، با وجود اصرار برخی اعضا، برای ناهار ماهی نخریدیم تا افرادی که امکان خرید نداشتند، آبرویشان حفظ شود. برخی اعضا می‌گویند فکر نمی‌کردیم به این راحتی و با غذا‌های ساده بشود به گردش رفت.

برنامه‌های فرهنگی؛ از هدیه‌ها و جشن‌ها تا کتاب‌گردی

اینجا هیچ‌کس تنها نیست و برای حل مشکلاتش می‌تواند روی هم‌گروهی‌ها حساب کند. زیرا آقای سلطانی با توجه به دغدغه‌های خود و اعضا، در حاشیه فعالیت اصلی گروه یعنی طبیعت‌گردی، از دو محور فرهنگی و اقتصادی نیز غافل نبوده است. در حوزه فرهنگی، علاوه بر برنامه‌هایی مانند اهدای هدیه و جایزه، برگزاری مسابقات، جشن‌ها، تشویق روزه‌اولی‌ها، واسطه‌گری ازدواج، خاطره‌نویسی، قربانی غدیر، تهیه و توزیع نذری و... در مناسبت‌ها و مکان‌های مختلف، کتابخانه‌ای به نام حضرت‌زینب (س) دارند که از موجودی کتاب‌های اعضا شکل گرفته است و کتاب‌ها را رایگان امانت می‌دهد تا هزینه کتاب‌خوانی را برای خانواده‌ها به حداقل برساند.

خلاصه و معرفی کتاب، مسابقه کتاب‌خوانی و دورهمی کتاب از دیگربرنامه‌های این کتابخانه است. اعضای گروه همچنین هر هفته یک روز عصر از کتاب‌فروشی‌های بزرگ شهر دیدن می‌کنند که علاوه بر تسهیل خرید کتاب، به آشنایی و انس با آن نیز کمک می‌کند.

کارگشایی طبیعت‌گردان از یکدیگر و هم‌وطنان

برای رفع دغدغه‌های مالی اعضا نیز گروه «کارگشایی طبیعت‌گردی رضوی» شکل گرفته است که افراد در آن علاوه بر تبلیغ کالا یا خدماتشان، از قرض الحسنه (به اعتبار مدیر گروه یا شناختی که از یکدیگر در برنامه‌ها پیدا کرده‌اند)، ضمانت وام و... بهره‌مند می‌شوند یا برای کمک به محرومان، آزادسازی زندانیان غیرعمد، اسکان زائران و مداوای بیماران مشارکت می‌کنند.

به‌دنبال الگو‌های اقتصادی برای تقویت حضور محرومان

آقای سلطانی در عین حال با انرژی و انگیزه‌ای که از کارکرد‌های مختلف گروه می‌گیرد، پرنشاط و امیدوار عزمش را برای ادامه مسیر جزم کرده است و از چشم‌انداز بزرگ‌ترین گروه خانوادگی شهر می‌گوید: «در کنار تداوم برنامه طبیعت‌گردی، در حال مطالعه الگو‌های اقتصادی به‌عنوان پشتوانه مالی گروه هستیم تا امکان حضور خانواده‌های بی‌بضاعت و کم‌برخوردار نیز در گروه فراهم شود. همچنین گزارش فعالیت‌های گروه ثبت و ضبط می‌شود و در قالب تولیدات فرهنگی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.»

با یک‌بار تجربه همه تردیدهایمان از بین رفت

در پایان بانوی سی‌ونه‌ساله‌ای که با وجود چهار فرزند، مسئول کتابخانه گروه و دست‌به‌قلم روایت طبیعت‌گردی نیز هست، ماجرای عضویت و برکات آن در زندگی‌اش را این‌گونه تعریف می‌کند: «فروردین‌ماه پارسال توسط یکی از دوستانم با گروه آشنا شدم، اما به‌علت مشغله و نبود شناخت لازم، چند روز بعد به گروه سر زدم و با همسرم به‌دقت مطالب و گزارش‌ها را بررسی کردیم.

چون بچه کوچک داشتیم، فکر می‌کردیم طبیعت‌گردی برایمان سخت باشد و برای شرکت در برنامه‌ها تردید داشتیم. می‌گفتیم چه لزومی دارد با گروه برویم که هم خودمان و هم دیگران اذیت شوند؟ خودمان هم می‌توانیم به طبیعت برویم. اما سرانجام روز پیش از ماه رمضان دل را به دریا زدیم و در برنامه دره ارغوان شرکت کردیم که خیلی خوش گذشت و با دیدن مدیر و اعضای گروه و فضای امن و مثبتشان همه تردیدهایمان رفع شد و دیگر هر هفته پای ثابت برنامه‌ها شدیم.»

فقط گردش و سرگرمی نیست

مهتاب ابراهیمی، شادی و تفریح حلال، حضور در مکان‌های بکر و زیبا، آن هم در تجربه گروهی سالم و مدیر مؤمن و تحصیل‌کرده را از عوامل جذب‌شدن خود و خانواده‌اش به گروه طبیعت‌گردی رضوی معرفی و تأکید می‌کند: «این یک گروه فرهنگی است، نه فقط سرگرمی و طبیعت‌گردی. درواقع به یک بستر رشد برای خانواده‌ها تبدیل شده است و ما همه‌جا آن را به اطرافیانمان معرفی می‌کنیم. خیلی وقت‌ها در خانه که متوجه تغییرات اخلاقی یا رفتاری‌مان می‌شویم، با همسرم به یکدیگر یادآوری می‌کنیم که به‌دلیل تأثیر گروه و داشتن دوستان خوب است.

بچه‌ها نیز آداب معاشرت، مسئولیت‌پذیری، نظم و دیگرمهارت‌های اجتماعی را در این بستر می‌آموزند و خیالمان از این بابت راحت است. به‌عنوان مثال خیلی دوست داشتیم پسرمان مکبر شود، اما، چون مهارت‌های اجتماعی نداشت، این اتفاق نمی‌افتاد، ولی حالا مکبر گروه شده است. دخترم نیز خیلی به کتاب‌خوانی علاقه دارد. به همین دلیل در گروه طبیعت‌گردی رضوی، کتاب‌یار نوجوانان شده و خیلی خوش‌حال است.»