حال ناخوش بازار کتاب

در این روزها که لزوم و اولویت حفظ جان بیش از همیشه مورد تأکید و توجه است، هر توصیه و راهکار مفیدی می‌تواند آسیب‌ها و کاستی‌های خاص خود را نیز داشته باشد. بیشترین توصیه‌ای که مسئولان و افراد آگاه در این روزها برای در امان ماندن مردم از شر بیماری کرونا مطرح می‌کنند، ماندن در خانه است، اما این راهکار مشکلاتی را به همراه دارد که از مهم‌ترین‌هایشان وخامت وضعیت اقتصادی است. حضور نیافتن مردم در بازارهای مختلف از گردش پول و داد و ستد هم می‌کاهد و در نتیجه شرایط نامساعدی رقم ‌خواهد خورد. در این میان، بازار کتاب نیز از این بحران آسیب دیده است. ایسنا در گزارشی با پرسیدن درباره حال و روز نشر از ناشران، اوضاع را وخیم تشخیص داده است.

کتاب‌ها روی دست ناشران مانده است

منوچهر حسن‌زاده، مدیر نشر مروارید، به این خبرگزاری گفته است: اوضاع وخیم است. آن تعداد از مراکز فروش که سفارش داده بودند و برایشان ارسال کرده بودیم، سفارش‌ها را برگشت داده‌اند. آن‌هایی هم که برنگردانده‌اند‌ تقاضا کرده‌اند که پرداختشان را 3 ماه عقب بیندازند.

او وضعیت ناشران را وخیم‌تر از همه خوانده است زیرا‌ ناشران کاغذ و دیگر مایحتاج را نقد خریده‌اند و پول چاپخانه، صحافی و ... را نقد داده‌اند و کتاب‌ها را برای بازار عید و نمایشگاه کتاب در انبارشان گذاشته‌اند، اما حالا روی دستشان مانده است. به گفته او، کمابیش همه دریافتی‌هایی هم که منتظر بوده‌اند بگیرند به درخواست کتاب‌فروشی‌ها 3 ماه عقب افتاده است.

حسن‌زاده در ادامه صحبت‌هایش به خبرنگار می‌گوید: یک ماه پیش کار در حال جان گرفتن بود. کارکنان جدید استخدام کرده بودیم و در حال توسعه کار بودیم، اما یک‌دفعه همه کار فرو ریخت و پیامدهایش بدتر هم خواهد بود، چون اهل قلم حق‌التألیفشان را می‌خواهند. آن‌ها هم چشم امیدشان به همین بوده است.

کتاب‌فروشی‌ها بسته شده‌اند

محمود احمدی، مدیر فروش نشر ماهی، شخص دیگر‌ی است که این گزارش سراغش رفته است. او میزان فروش کنونی را ‌مقایسه‌نشدنی با اسفند سال‌های گذشته می‌داند و گفته است نشر ماهی در این روزها و روزهای قبل حتی فروش اینترنتی هم نداشته است: مراکز پخش به ما می‌گویند که کتاب‌فروشی‌ها بسته شده‌اند یا در حال بسته‌ شدن هستند. احمدی می‌افزاید: برخی از مراکز فروش سفارش می‌دهند، اما نمی‌دانم با چه چشم‌اندازی این کار را انجام می‌دهند.

تجربه افت بی‌سابقه

همه‌گیر شدن ویروس کرونا توجه شهروندان را به فرهنگ خرید اینترنتی جلب کرده است. زهرا طالبی، مدیر «آژانس کتاب»، دراین‌باره می‌گوید: اسفند همیشه ماه فروش ما بود، اما در این مدت فروشمان به حداقل ممکن سال رسید. کتاب‌هایی که ما عرضه می‌کنیم بیشتر دانشگاهی هستند، و با تعطیل شدن دانشگاه‌ها عملا کارمان تعطیل شد و ما ماندیم و حقوق کارمندانی که باید پرداخت کنیم. او ادامه می‌دهد: بعد از عید هم در حالت معمول کار از رونق می‌افتد، چون دانشجویان اول ترم بهتر کتاب می‌خرند و اواخر ترم به کپی کردن از روی کتاب یا جزوه رو می‌آورند. طالبی افت فروش «آژانس کتاب» را در روزهای اخیر بی‌سابقه می‌خواند و می‌گوید: چند ماه قبل که خیابان‌ها شلوغ بود و اینترنت قطع شده بود، کار ما رشد کرده بود، اما این‌بار به ما هم آسیب زده شده‌، و نه فقط بر ما، که بر همه اصناف تأثیر گذاشته است. او خاطرنشان می‌کند: ما هم فروشگاه داریم و هم فروش اینترنتی اما الان هر 2 کار خوابیده است. فقط هم ما نیستیم. همه همکارانمان را می‌بینم که نگران چک‌هایشان هستند. ماه‌هایی بود که می‌توانستند چک‌های ماه‌های دیگر را هم پاس کنند ولی الان نگرانی همه این است که برای چک‌های این ماه باید چه‌کار کنند.

نمی‌توانیم متوجه شویم

محمد صدوقی، مدیر فروشگاه کتاب‌های الکترونیکی «طاقچه»، هم اظهار می‌کند: عرضه نسخه جدید نرم‌افزار «طاقچه» با شیوع کرونا در ایران هم‌زمان شد. در این مدت میزان مراجعه به طاقچه ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است اما به علت این هم‌زمانی، ما نمی‌توانیم متوجه شویم که چون مردم در خانه نشسته‌اند و مصرف اینترنتشان بالا رفته، ما شاهد این رشد هستیم یا به دلیل امکانات تازه نسخه جدید نرم‌افزار.

او ادامه می‌دهد: مصرف مردم از اینترنت در دوران شیوع ویروس کرونا افزایش چهل‌درصدی داشته است. کسب‌‌و‌کارهای اینترنتی چند دسته هستند. یک دسته مثل ما مبتنی بر محتوا هستند و چون نیاز به ارسال فیزیکی ندارند، زمانی که مردم اینترنت بیشتری مصرف می‌کنند یا زمان بیشتری برای صرف‌ کردن در اینترنت دارند، فروش‌ و مراجعه‌شان افزایش پیدا می‌کند. چون «طاقچه» کاملا محتوامحور است، در این بازه، رشد فروش را تجربه کرده‌ است اما من این وضعیت را تأیید نمی‌کنم. به طور طبیعی، چون مردم فرصت بیشتری برای سر زدن به اینترنت دارند به سایت‌هایی که عرضه‌کننده محتوا هستند سر می‌زنند درحالی که ممکن است کسب‌‌و‌کارهایی مثل ارسال کتاب به طور فیزیکی به دلیل مسئله ارسال، دریافت و سایر موارد دچار مشکل شده باشد.

بر پایه این گزارش، کتاب‌فروشی‌ها درحالی در بهترین زمان سال افت فروش این‌چنینی را تجربه می‌کنند که پس از این نیز تعطیلات عید نوروز و ماه رمضان در پیش است. البته درباره زمان برگزاری سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که برگزاری آن در اواخر فروردین منتفی شد هنوز تصمیمی گرفته نشده است.