درباره آب سیاه، بیماری بدون نشانه که روشنایی را از دیدگان بیمار می‌گیرد| چشم‌های خاموش

آب سیاه یا گلوکوم دومین عامل کوری برگشت ناپذیر در دنیاست و شامل گروهی از بیماری هاست که با افزایش فشار داخل کره چشم، فرورفتگی و آتروفی سر عصب بینایی و اختلال میدان دید مشخص می‌شود.

خبرنگار سمیرا شاهیان

به گزارش شهرآرانیوز؛ انگار همیشه از داخل یک لوله تفنگ به دنیا نگاه می‌کنند و هرچه می‌گذرد هم میدان بینایی شان از اطراف تنگ‌تر می‌شود. نوعی دید مرکزی که احتمالا احساس کلافگی هم به دنبال دارد. قصه، ولی به همین جا ختم نمی‌شود، با ادامه یافتن بیماری همین دید مرکزی هم از بین می‌رود و رفته رفته فرد دچار نابینایی می‌شود. این شرایطی است که بیماران مبتلا به آب سیاه یا گلوکوم دارند. یک عارضه بی نشانه که با آسیب دیدن عصب‌های بینایی به وجود می‌آید. به مناسبت روز جهانی آب سیاه برای افزایش بردن آگاهی همگانی درباره این بیماری و پیامد‌های جبران ناپذیرش قرار است کمی در این باره بگوییم.

وقتی عصب‌ها آسیب می‌بینند

چشمان ما دارای نوعی مایع داخلی است که زلالیه نام دارد. این مایع دائم از مویرگ‌ها در چشم ترشح می‌شود و ضمن تغذیه رساندن، به چشم شکل و قوام می‌دهد. اگر به هر دلیلی مایع زلالیه بیش از اندازه تولید یا دفع شود، فشار داخلی چشم بالا می‌رود. به همین دلیل آرام آرام و بدون اینکه فرد متوجه شود به قسمت‌هایی از عصب بینایی که مربوط به دید محیطی و میدان بینایی هستند آسیب وارد می‌شود.

دومین عامل کوری

۷۶,۰۰۰,۰۰۰ نفر در جهان
در سال ۲۰۲۰ برآورد شده بود که ۷۶میلیون نفر در جهان مبتلا به این بیماری هستند و شیوع بیماری رو به افزایش است.

۶ درصد
حدود ۶ درصد از افراد بالای چهل سال مبتلا به بیماری آب سیاه چشم هستند و به دلیل اینکه نشانه خاصی ندارد از آن بی خبرند.

۵۰ درصد
با اینکه گلوکوم ارتباط مستقیمی با فشار داخلی چشم‌ها دارد، تقریبا ۵۰ درصد بیمارانی که دچار آب سیاه می‌شوند در بازه‌ای از زمان‌ها فشار چشم طبیعی دارند. از این رو ممکن است فردی فشار چشم طبیعی داشته باشد و به گلوکوم مبتلا باشد و برعکس فشار چشم بالایی داشته باشد، ولی گلوکوم نداشته باشد.

۱۰ برابر
احتمال بروز گلوکوم در افرادی که بستگان درجه یک آن‌ها مبتلا به این بیماری هستند ۱۰ برابر بیشتر از دیگران است.

سن بیماری گلوکوم

هیچ سنی از ابتلا به گلوکوم مصون نیست، طوری که این بیماری ممکن است در نوزادان هم یافت شود، ولی شیوع آن خیلی کم است. در حالت کلی هرچه سن بالاتر برود، میزان شیوع این بیماری بیشتر می‌شود.

جنس بیمار در گلوکوم

این بیماری به غیر از انواع خاصی از آن، ارتباط چندانی با جنسیت ندارد.

گلوکوم مادرزادی

گلوکوم مادرزادی در نوزادان و شیرخواران با نشانه‌های ریزش اشک، بستن چشم‌ها در تماس با نور یا ترس از نور و جمع کردن پلک‌ها مشخص می‌شود. گاهی هم قرنیه چشم بزرگ و کدر می‌شود.

روش رایج جراحی گلوکوم

هدف از جراحی چشم در بیماری گلوکوم، ایجاد محل خروج جدیدی برای مایع داخل چشم است. جراح قطعه کوچکی از بافت صلبیه یعنی سفیدی چشم را بر‌ می‌دارند و این سبب به وجود آمدن کانال کوچکی برای عبور مایع درون چشم می‌شود. سپس قسمت سفید چشم که برداشته شده است با لایه نازک و شفافی از ملتحمه (به معنی جوش خورده و به هم پیوسته و منظور غشا مخاطی نازک و شفافی که سطح داخلی پلک‌ها را مفروش می‌کند) پوشانده می‌شود.

مایع از مجرای ایجاد شده و از زیر ملتحمه‌ای که روی آن پوشانده شده است عبور می‌کند و از چشم خارج می‌شود. در بعضی از بیمارانی که جراحی شده‌اند تا حدود ۹۰ درصد در کاهش فشار ایجاد شده مؤثر بوده است. با این حال اگر مجرای جدید که در جراحی به وجود آمده است مسدود شود ممکن است به جراحی دیگری نیاز باشد. با اینکه جراحی گلوکوم باقی مانده دید بیمار را حفظ می‌کند، ولی سبب بهبود دید نمی‌شود. در واقع، دید بیمار ممکن است به خوبی دیدِ پیش از جراحی نباشد، ولی اگر جراحی نشود در درازمدت ممکن است دید خود را کامل از دست بدهد.

توصیه‌هایی برای حفظ سلامت چشم‌ها

زمان حضور در فضای باز از عینک آفتابی و کلاه لبه پهن استفاده کنید.
سیگار را ترک کنید، زیرا خطر ابتلا به بیماری‌های چشمی را افزایش می‌دهد.
غذا‌های مغذی بخورید که از سلامت چشم پشتیبانی می‌کنند.
از نظر جسمی تحرک داشته باشید و وزن مناسب را حفظ کنید.
فشار خون بالا و دیابت را کنترل کنید، زیرا مشکلات چشم را بیشتر می‌کند.
وقتی روی صفحه‌نمایشگر یا یک شیء متمرکز هستید، با نگاه کردن به دور، هر بیست دقیقه به مدت بیست ثانیه، خستگی چشم را کاهش دهید.
معاینات منظم چشم را انجام دهید، پیش از اینکه به حالت‌های جدی تری تبدیل شوند.

نشانه‌های احتمالی آب سیاه

وجود نقاط کور در دید جانبی یا مرکزی
دید تونل مانند
سردرد
درد‌های چشمی
حالت تهوع
تاری دید
مشاهد هاله در اطراف نور
قرمز بودن چشم
دوربین شدن چشم
تغییر مداوم شماره چشم و تعویض عینک

تأثیر منفی آب سیاه بر بینایی

گلوکوم به دو شکل زاویه باز و بسته سبب ایجاد فشار چشم و از بین رفتن رشته‌های عصبی و در نهایت کم شدن دید می‌شود.
آب سیاه زاویه باز: تخلیه زلالیه با سرعت بسیار کمی انجام می‌شود. کند بودن تخلیه زلالیه سبب افزایش فشار چشم و در نتیجه آسیب عصب بینایی می‌شود.
آب سیاه زاویه بسته: زلالیه به سختی خارج می‌شود و فشار چشم بالا می‌رود.

عوارض جراحی

جراحی گلوکوم هم مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد، ازجمله:

ایجاد کاتاراکت یا آب مروارید
بروز مشکلات قرنیه
بروز التهاب یا عفونت داخل چشم
بروز تورم عروق خونی پشت چشم

راه‌های پیشگیری

معاینه منظم چشم

متأسفانه بیماری آب سیاه نشانه چندانی ندارد و ممکن است شخصی با وجود داشتن این بیماری نتواند آن را تشخیص دهد. معاینه منظم چشم به تشخیص زودهنگام آن کمک می‌کند. تشخیص به موقع تنها راه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری آب سیاه است.

بررسی ژنتیک

ازآنجا که آب سیاه ممکن است ارثی به بیمار منتقل شود، بهتر است ژنتیک خانواده بررسی شود. بررسی ژنتیک، احتمال بروز این بیماری در یک فرد را نشان می‌دهد. اگر احتمال بروز این بیماری در فرد تأیید شد باید از سوی متخصص چشم منظم معاینه تا در صورت بروز بیماری فوری برای درمان آن اقدام شود.

ورزش کردن

ورزش کردن یکی از راه‌های مؤثر در پیشگیری از بیماری گلوکوم است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد فشار خون بالا و بیماری دیابت احتمال بروز آب سیاه را افزایش می‌دهند و ورزش کردن یک راهکار مؤثر برای تنظیم فشار خون و قند خون است.

قطره‌های چشمی

استفاده از دارو‌های تجویز شده از سوی پزشک به پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت بیماری آب سیاه کمک می‌کند. انواع دارو‌های خوراکی و قطره‌های چشمی سبب کم شدن فشار چشم و در نتیجه جلوگیری از بیماری گلوکوم می‌شود.