تخریب تاریخ | سرنوشت نامعلوم خانه تاریخی اردکانی و نگرانی برای ۱۵۰ خانه واجد ارزش در مشهد

به گزارش شهرآرانیوز، «خانه‌های تاریخی مشهد» شاید غریبانه‌ترین عبارت در تاریخ چندهزارساله این شهر باشد؛ خانه‌هایی که خشت‌خشت هویت و فرهنگ ایرانی هستند اما این روز‌ها چوب حراج بر آن می‌زنند. خانه‌هایی که می‌توانند برای نسل‌های آینده بیانگر هویت، معماری، فرهنگ و مذهب در طول تاریخ باشند، اما با معاملات میلیاردی ارزش آن‌ها را تنزل می‌دهند.

اینکه این روز‌ها آن‌قدر غرق در دغدغه‌ها شده‌ایم که دیگر به تاریخ فکر هم نمی‌کنیم، دلیل قابل‌توجیهی برای تخریب تاریخ نیست. خروج آثار تاریخی از ثبت ملی و خریدوفروش آن برای پرشدن جیب‌هایمان را می‌توانیم از سوی مالکان بپذیریم، اما متولیان امر باید با تعامل و فراهم‌آوردن برخی ظرفیت‌ها از دست‌به‌دست‌شدن خانه‌های تاریخی جلوگیری کنند. خرید و فروش خانه‌های تاریخی را می‌توان به‌یغمابردن هویت ایرانی‌اسلامی دانست.

متأسفانه سال‌هاست که گوشمان به اخباری این‌چنینی عادت کرده و هرازچندگاهی خبر از خروج خانه‌های تاریخی از ثبت ملی می‌شنویم و سپس فروش و تخریب و ساخت برج‌های بلندقامت. خانه‌های تاریخی مشهد را در یک کفه ترازو و پول را در کفه دیگر گذاشتیم و هربار کفه پول سنگین‌تر از تاریخ است؛ به طوری که امروز دیگر از بافت تاریخی مشهد خبری نیست؛ به عنوان مثال خیلی بی‌سروصدا و در سکوت، چند سال گذشته «خانه اردکانی مشهد» را از ثبت ملی خارج کردند و فروختند. حالا خانه تاریخی اردکانی به دو مالک غیرمشهدی تعلق دارد و باید منتظر ماند و دید چه تصمیمی برای این بخش از هویت تاریخی شهرمان خواهند گرفت.

به این بهانه درباره سرنوشت خانه‌های تاریخی مشهد و بافت اطراف حرم مطهر رضوی با رضا سلیمان‌نوری، خراسان پژوه و مدیر مکتب «بافت» به گفت‌وگو پرداختیم.

سلیمان‌نوری در گفت‌وگو با خبرنگار شهرآرانیوز در خصوص فروش خانه اردکانی مشهد، اظهار کرد: چند سالی است خانه اردکانی از ثبت ملی خارج شده و فروش خانه‌های تاریخی که ثبت ملی شده‌اند، از نظر قانونی مشکلی ندارد و مالک می‌تواند آن را بفروشد. بنا ارزشمند و قاجاری است و براساس قانون ثبت ملی می‌تواند ثبت ملی شود. خروج از ثبت زمانی اتفاق می‌افتد که مالک به دیوان عدالت اداری شکایت می‌کند و دیوان عدالت اداری تنها دستگاهی است که می‌تواند اجازه خروج یک بنای تاریخی از ثبت را صادر کند؛ جلسه تشکیل می‌شود و نماینده میراث یا مالک دفاع می‌کنند و قضات دیوان رأی می‌دهند.

وی افزود: دلیل خروج از ثبت، اهمال‌کاری دوستان میراث فرهنگی در دفاع است. اگر وکیلی که در جلسه حاضر می‌شود با اطلاعات کامل حاضر شود، می‌تواند دفاع خوبی داشته باشد. اگر دفاع خوبی نداشته باشد، رأی خروج از ثبت ملی صادر می‌شود. زمانی که بنا از ثبت ملی خارج شود، امکان ثبت مجدد وجود ندارد و تنها راهی که می‌شود این خانه را حفظ کرد این است که هر زمانی که احساس کردند، خطری این خانه را تهدید می‌کند یک موج رسانه‌ای ایجاد شود، اما به طور کلی خروج خانه اردکانی از ثبت ملی، قانونی است.

این خراسان پژوه و مدیر مکتب بافت در ادامه، گفت: فرد به عنوان مالک حق دارد هرکاری انجام دهد. زمانی که بنایی را ثبت ملی می‌کنید، باید شرایطی ایجاد شود که مالک رغبت کند بنا در ثبت ملی بماند و امکاناتی ارائه بدهند که برای فرد بهتر از تخریب باشد. زمانی که این امکانات را نمی‌دهیم، مالک به‌دنبال خروج از ثبت خواهد بود و از طرفی دوستان در زمینه دفاع از حقوق میراثی ضعیف عمل می‌کنند و بنا از ثبت ملی خارج می‌شود و این اولین بار نیست.

سلیمان‌نوری اضافه کرد: زمانی که بنا از ثبت ملی خارج شد تنهاراه، تعامل است و راه جلوگیری از خروج بنا از ثبت ملی، دفاع قوی میراث فرهنگی است و از افرادی که توانایی قوی برای دفاع دارند، دعوت به همکاری نمی‌شود.

وی درباره بافت تاریخی مشهد افزود: شهر مشهد بافت تاریخی کاملی ندارد. در سه دوره مختلف محمدولی اسدی، عبدالعظیم ولیان و پس از انقلاب تخریب‌های گسترده‌ای در بافت تاریخی مشهد صورت گرفت، اما گذر‌های تاریخی هنوز داریم که بوی تاریخ را می‌دهند. تخریب هر بنای تاریخی، از بین‌بردن بخشی از هویت فرهنگی شهر و کشور است و برای جلوگیری از آن باید با مالکان تعامل کرد؛ باید به نحوی با فرد رفتار شود که راغب باشد بماند. وقتی تعامل نمی‌شود، مالک می‌خواهد از سرمایه استفاده کند. هم‌اکنون حدود ۱۵۰ خانه واجد ارزش اطراف حرم مطهر رضوی داریم. اگر همتی شود و به مالکان امتیازی داده شود که این خانه‌ها حفظ شوند، بخش بزرگی از بافت فرهنگی اطراف حرم حفظ خواهد شد.

این خراسان پژوه و مدیر مکتب بافت درنهایت، تأکید کرد: برای حفظ هویت و فرهنگ یک شهر تمام مجموعه‌های شهر باید دخالت کنند. بخشی از مشهد اوقاف و بخشی شخصی است؛ بنابراین علاوه بر مردم، اوقاف و آستان قدس نیز باید به اندازه مردم و میراث تلاش کنند تا مشهد، مشهد بماند.

گفتنی است؛ خانه تاریخی اردکانی در خیابان سالاری‌مقدم۷، در نزدیکی حرم مطهر رضوی قرار دارد.

در ادامه حتما بخوانید روزگار تلخ یک سازه تاریخی در مشهد| آسیاب «کنه‌بیست» خراب است و میراث‌فرهنگی خواب