فرصت بازآفرینی اندیشه‌های مرده

قاسمی- به گزارش شهرآرانیوز، تا پیش از این مردم برای تماشای تئاترها در صف گیشه می‌ایستادند تا بلیت تئاتر مورد علاقه‏‌شان را بخرند و همه صندلی‏‌های تماشاخانه‌‏ها و آمفی‌تئاترها را پر می‌‏کردند. از آن طرف اهالی تئاتر هم از صدای کف‌زدن تماشاچی‏‌ها به وجد می‌آمدند و تئاتر بعدی را با شور بیشتری اجرا می‏‌کردند. هنوز صدای تئاتر مشهد در جشنواره فجر97 در گوشمان است که در هر 2بخش پیش‌کسوتان و جوانان افتخارهای زیادی برای تئاتر شهرمان کسب کردند. این صدای رسا ادامه داشت تا وقتی که ویروس کرونا در گلوی آن نشست و آن را بیمار کرد. حالا چند ماهی می‏‌شود که سالن‏‌های تئاتر سوت‌وکور شده‌‏اند. دیگر صدای تمرین‏‌های بیان بازیگران به گوش نمی‏‌رسد و چراغ‏ مهم‌‏ترین تالار تئاتر مشهد خاموش شده است. برخی معتقدند اهالی تئاتر نباید بیکار بمانند و باید اجراهای آنلاین داشته باشند. برخی هم از اینکه چرا تئاتر مشهد آرشیوی از اجراهای گذشته‏‌اش ندارد که این روزها در اختیار علاقه‌مندان بگذارد، گله‏‌مندند و به مسئولان شکایت می‏‌کنند که چرا هزینه فیلم‌برداری اجراها را تقبل نکردند تا در این شرایط بحرانی به درد بخورد. همچنین نگرانیِ ازهم‌پاشیدن اقتصاد تئاتر هم عده زیادی از اهالی را دچار پریشانی و حتی ورشکستگی کرده و از سوی دیگر انسجام گروه‌‏های آماده اجرا به‌هم خورده است و معلوم نیست که این افراد چند وقتِ دیگر می‏‌توانند دور هم جمع شوند. خیلی‏ از جوان‏ترها می‏‌گویند جمع این مصائب تئاتر مشهد را به زمین زده است، اما برخی باتجربه‏‌های تئاتر، این زمین‌خوردن را فرصتی می‌‏دانند برای بازآفرینی داشته‏‌ها و اندیشه‏‌های فرسوده. موضوعی که رضا حسینی، نویسنده و کارگردان و پژوهشگر تئاتر مشهد، بر آن تأکید می‏‌کند و می‌گوید: اهالی تئاتر می‌توانند از این شرایط به نفع تئاتر مشهد استفاده کنند.

رضا حسینی می‎‏گوید: بحران تئاتر جهانی است و اکنون در هیچ جای جهان تئاتر اجرا نمی‌شود. خود هالیوود که بزرگ‌ترین مرکز سینمایی دنیاست، الان با این مسئله درگیر است. پس قرار نیست بگوییم شرایط مشهد در این میان خاص است و ما توانایی انجام کار تئاتر در این شرایط را نداریم.

کارگردان نمایش «حیاط خلوت» این صحبت‏‌ها را در پاسخ به موضوع تئاتر آنلاین به میان می‏‌کشد که در پایتخت مسیری، موفق یا ناموفق را طی کرده است، اما در مشهد گروه‌‏ها نخواسته‌‏اند یا موفق نشده‌اند این کار را انجام دهند. می‏‌گوید: به نظر من تئاتر آنلاین در این شرایط خیلی اهمیت ندارد. نه اینکه مخالف این حرکت باشم، منظورم این است که برخی پدیده‌‏ها به چیزهای دیگر وابسته است و نمی‏‌شود آن‏‌ها را به‌تنهایی بررسی کرد. مثلا شناکردن به آب وابسته است؛ اگر آب نباشد، چطور می‏‌توانیم شنا کنیم؟ به‌نظر من تئاتر هم به تماشاگر وابسته است. این تماشاگر است که تئاتر را زنده می‏‌کند. اکنون در تلویزیون برنامه‌های زیادی پخش می‏‌شود، اما به اندازه کافی بیننده ندارد. پس چطور می‏‌توانیم بگوییم اگر تئاتر از تلویزیون یا اینترنت پخش شود، بیننده دارد؟ بنابراین باز هم می‌‏گویم من مخالف فضای آنلاین نیستم، اما معتقدم اجرای آنلاین تئاتر بیشتر یک سرگرمی است و اصلا نمی‏‌تواند جای خالی تئاتری را که مقابل تماشاگر اجرا می‏‌شود، پر کند.

حسینی معتقد است فضای آنلاین می‏‌تواند برای مباحث تئوری مفید باشد، اما برای اجراهای آنلاین نه.

این پژوهشگر ادامه می‌‏دهد: در سال‌‏های گذشته کارهای زیادی تولید کرده‏‌ایم، اما این کارها پشتوانه علمی زیادی نداشته‌‏اند. به‌نظر من کرونا این فرصت را مهیا کرده است تا کارهایمان را متوقف و اندیشه‌‏هایمان را بازنگری کنیم. 

به گفته حسینی وقتی تولید زیاد می‌شود، دیگر فرصت به‌روزشدن را نداریم و اندیشه‌هایمان دیگر مدرن نیستند. همین می‏‌شود که تفکرهای کهنه در تولیدهایمان پیاده می‌کنیم.

این نویسنده و کارگردان تئاتر ادامه می‌‏دهد: اگر کارخانه‌ای را هم بخواهند به‌روز کنند، مدتی تولید را متوقف می‌کنند. الان هم هنرمندان جوان تئاتر به بازسازی اساسی اندیشه‌‏هایشان نیاز دارند. ما به موفقیت نمی‌رسیم، مگر اینکه تفکرمان را تغییر دهیم. بنابراین ما اهالی تئاتر باید در این روزها از فرصت استفاده کنیم؛ کتاب بخوانیم و برنامه بریزیم تا بتوانیم اندیشه یک هنرمند را داشته باشیم.

کارگردان نمایش هفت‌‏ دریا شبنمی، در پاسخ به اینکه آیا مسئولان هم می‏‌توانند در این زمینه به جوان‏‌ترها کمک کنند تا به سمت بازآفرینی اندیشه‌هایشان حرکت کنند، گفت: خود مسئولان هم که می‌خواهند کاری انجام دهند یا برنامه‌ای بریزند، معمولا از اجماع تفکر هنرمندان استفاده می‌کنند. نباید منتظر انجمن نمایش، اداره ارشاد یا هرجای دیگری باشیم، بلکه به انقلابی علیه خودمان نیاز داریم. پس الان هر هنرمند می‏‌تواند از این فرصت استفاده کند و به‌طور جدی علیه اندیشه‏‌های کهنه و قدیمی‌اش برخیزد.