چهل بازه بی‌روحِ توس
سعید کاووسی
عضو شورای اجتماعی محله امام هادی (ع)
چگونگی حضور آب در فضای شهری (جاری، ساکن، مواج و...) در هر جامعه و فرهنگی، دارای معانی نمادین و یادآور ارزش‌های خاصی است. افزون بر این آب به عنوان نماد و نشانه حیات و زندگی و طراوت، در میان همه انسان‌ها، عامل تلطیف و زیبایی محیط و فضاست. به همین دلیل است که حضور آب در هر فضای شهری به زیبایی آن منجر خواهد شد. جاری شدن آب نوع خاصی از صوت و موسیقی را در فضا می‌پراکند که به تناسب، می‌تواند زیبایی فضا را تقویت کند. افزون بر این مشخصات ظرف آب و نحوه ارتباط انسان با آب (بصری، لمسی و شنیداری): اشکال متنوع منابع آب در یک فضای شهری، به انضمام نوع ارتباطی که انسان با آن‌ها برقرار می‌کند، جلوه‌ها و زیبایی‌های متنوعی را به ناظر القا می‌کنند.
از نظر متخصصان طراحی شهری یکی از انواع فضا‌های شهری پنج‌گانه، لب آب است! هر جا آب به نحوی در شهر امکان تجلی می‌یابد، همواره نقش بارزی در جذب مردم همان شهر یا مسافران ایفا می‌کند.
به‌طوری که لب آب در تصویر ذهنی شهروندان یا مسافران از آن شهر به عنوان عنصری شاخص، نقشی کلیدی ایفا کرده است. این جاذبه‌های بصری همچنین می‌توانند بستر اتفاقات زیادی در مقیاس شهر یا محلی باشند.
کال یا مسیل چهل‌بازه که بستر یکی از سر شاخه‌های رودخانه کشف‌رود است، آب سرریز سد گلستان را به آن سوی دشت مشهد منتقل می‌کند و طولانی‌ترین کال در محدوده شهری مشهد است. مسیل چهل‌بازه از سد گلستان آغاز و در شمال بولوار وکیل‌آباد پس از عبور از بولوار فارغ‌التحصیلان در محل تقاطع بولوار دانشجو، به دو شاخه اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. شاخه اصلی آن از مسیر بولوار ادیب نیشابوری و پس از تقاطع با بولوار امامیه و گذر از شهرک رازی، جاده آسیایی را قطع می‌کند و به میدان معراج وارد می‌شود پس از آن از مسیر خیابان ۵۰ متری عبور می‌کند و در نهایت در کشف‌رود تخلیه می‌شود.
قسمتی از این مسیل که در بولوار توس و به صورت اختصاصی در محله امام هادی (ع) قرار گرفته است، با وجود ظرفیتی که دارد، کاملا خشک و بی‌روح است. کرانه جنوبی این مسیل، بیمارستان رضوی است که حریم قانونی مسیل را رعایت نکرده است و از کرانه شمالی هم خیابان یک طرفه‌ای است برای گذر خودرو، آن هم بدون در نظر گرفتن حریم قانونی. به هر حال سیاست کلی شهرسازی باید به سمت توسعه یکپارچه در حوزه محیط‌زیست و احیای دوباره این کال‌ها و مسیل‌های آب باشد. به ویژه آنکه در این مسیل همواره در فصولی مانند بهار و زمستان و اواخر پاییز اغلب آب جریان دارد که می‌تواند به عنوان فضای تفرجگاهی استفاده شود.
با نگاهی به تجارب جهانی موفق در این‌باره می‌توانیم به اهمیت مسیل‌های تاریخی و رودخانه‌های درون شهری پی ببریم، که تا چه حد در زمینه تمرکز بر فضای پیاده و انسان‌محور نقش کلیدی دارند. شهر اوترخت در کشور هلند در دهه ۷۰ میلادی به دلیل گرایش‌های مدرنیستی و تأکید بر خودرو محوری به پوشاندن خندق آبی ۸۰۰ ساله مرکز شهر تصمیم می‌گیرند، اما سال ۲۰۱۵ به تخریب مسیر خودروی احداثی و بازگشت به فضای طبیعی کانال آب اقدام می‌کنند.
وقت آن رسیده است که مسئولان شهری مشهد روی کال چهل بازه بولوار توس به عنوان یک فضای شهری جمعی و تفرجگاهی حساب باز کنند و بازطراحی دوباره‌ای انجام دهند. چون محلات اندکی در مشهد یک مسیل آبی دارند که اغلب اوقات آبِ در جریان و خروشانی داشته باشد. چهل بازه یکی از فرصت‌های موجود در راستای توسعه محله امام هادی و بولوار توس است که می‌تواند کمبود فضای سبز در این محدوده را جبران کند.
از نظر متخصصان طراحی شهری یکی از انواع فضا‌های شهری پنج‌گانه، لب آب است! هر جا آب به نحوی در شهر امکان تجلی می‌یابد، همواره نقش بارزی در جذب مردم همان شهر یا مسافران ایفا می‌کند.
به‌طوری که لب آب در تصویر ذهنی شهروندان یا مسافران از آن شهر به عنوان عنصری شاخص، نقشی کلیدی ایفا کرده است. این جاذبه‌های بصری همچنین می‌توانند بستر اتفاقات زیادی در مقیاس شهر یا محلی باشند.
کال یا مسیل چهل‌بازه که بستر یکی از سر شاخه‌های رودخانه کشف‌رود است، آب سرریز سد گلستان را به آن سوی دشت مشهد منتقل می‌کند و طولانی‌ترین کال در محدوده شهری مشهد است. مسیل چهل‌بازه از سد گلستان آغاز و در شمال بولوار وکیل‌آباد پس از عبور از بولوار فارغ‌التحصیلان در محل تقاطع بولوار دانشجو، به دو شاخه اصلی و فرعی تقسیم می‌شود. شاخه اصلی آن از مسیر بولوار ادیب نیشابوری و پس از تقاطع با بولوار امامیه و گذر از شهرک رازی، جاده آسیایی را قطع می‌کند و به میدان معراج وارد می‌شود پس از آن از مسیر خیابان ۵۰ متری عبور می‌کند و در نهایت در کشف‌رود تخلیه می‌شود.
قسمتی از این مسیل که در بولوار توس و به صورت اختصاصی در محله امام هادی (ع) قرار گرفته است، با وجود ظرفیتی که دارد، کاملا خشک و بی‌روح است. کرانه جنوبی این مسیل، بیمارستان رضوی است که حریم قانونی مسیل را رعایت نکرده است و از کرانه شمالی هم خیابان یک طرفه‌ای است برای گذر خودرو، آن هم بدون در نظر گرفتن حریم قانونی. به هر حال سیاست کلی شهرسازی باید به سمت توسعه یکپارچه در حوزه محیط‌زیست و احیای دوباره این کال‌ها و مسیل‌های آب باشد. به ویژه آنکه در این مسیل همواره در فصولی مانند بهار و زمستان و اواخر پاییز اغلب آب جریان دارد که می‌تواند به عنوان فضای تفرجگاهی استفاده شود.
با نگاهی به تجارب جهانی موفق در این‌باره می‌توانیم به اهمیت مسیل‌های تاریخی و رودخانه‌های درون شهری پی ببریم، که تا چه حد در زمینه تمرکز بر فضای پیاده و انسان‌محور نقش کلیدی دارند. شهر اوترخت در کشور هلند در دهه ۷۰ میلادی به دلیل گرایش‌های مدرنیستی و تأکید بر خودرو محوری به پوشاندن خندق آبی ۸۰۰ ساله مرکز شهر تصمیم می‌گیرند، اما سال ۲۰۱۵ به تخریب مسیر خودروی احداثی و بازگشت به فضای طبیعی کانال آب اقدام می‌کنند.
وقت آن رسیده است که مسئولان شهری مشهد روی کال چهل بازه بولوار توس به عنوان یک فضای شهری جمعی و تفرجگاهی حساب باز کنند و بازطراحی دوباره‌ای انجام دهند. چون محلات اندکی در مشهد یک مسیل آبی دارند که اغلب اوقات آبِ در جریان و خروشانی داشته باشد. چهل بازه یکی از فرصت‌های موجود در راستای توسعه محله امام هادی و بولوار توس است که می‌تواند کمبود فضای سبز در این محدوده را جبران کند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
