سوپرمارکتِ مواد

علیرضا ظهیری - از کوچه پس کوچه های یکی از محلات حاشیه شهر می گذریم تا برسیم به نشانی ای که جواد سال ها مشتری اش بوده است. مقصد ما سوپر مارکتی است که او، سال های سال مایه بدبختی اش را از آنجا جور می کرد. حالا او 3 سال است که لب به هیچ زهرماری نزده، اما خرده فروش محل، همچنان بدبختی می دهد به دست جوانان محل و ما هم قرار است این رویه را از نزدیک ببینیم. بعد از سال ها دربه دری، پیشنهاد همراهی را که به جواد می دهیم، با دل و جان می پذیرد و می گوید که نشانی تمام مغازه هایی را که از آن ها مواد می خریده است، دارد.
در هُرم گرمای تابستان و سوار بر ترک موتور جواد، بعد از عبور از چند کوچه به نشانی مدنظر در بولوار شهید رجایی می رسیم. داخل این مغازه، مانند تمام سوپر مارکتی ها، مواد غذایی، مواد شوینده و اقلام معمول سایر فروشگاه ها پیدا می شود، اما جنس مورد نظر ما چیز دیگری است.
جواد من را به فروشنده معرفی می کند و می گوید: ایشان دوستم هستند. و با چشمکی خطاب به او می گوید: هوایش را داشته باش؛ از همان جنس های ناب و عالی می خواهد. فروشنده هم که مشتری سال های گذشته خود را می شناسد، نوع و میزان مواد مد نظر را از من سؤال می کند و برای آوردن جنس مورد نظر پشت یخچال می رود و لحظاتی بعد، بسته ای حاوی تریاک روی ترازوی دیجیتال مغازه اش می گذارد.
جواد نمونه ای از افرادی است که به همین سبک و سیاق مواد مخدر مصرفی خود را از سوپرمارکت ها تهیه می کنند. نظیر این سوپرمارکت ها فراوان است و مثل جواد هم قربانیان بسیاری در گوشه و کنار شهر هستند.

یافتن مواد؛ آسان تر از خرید قند و شکر
به دست آوردن مواد مخدر در برخی نقاط شهر گویا از پیدا کردن قند و شکر هم راحت تر است. در همین فروشگاه که به اتفاق جواد سری به آنجا زده ایم، فروشنده در مقابل پرسشم برای خرید شکر، از کمیابی شکر در شهر می گوید. اما وقتی به جز تریاک، از چند نوع مواد مخدر دیگر هم سؤال می کنم و به او سفارش خرید مقدار زیادی از این مواد را می دهم، وی به راحتی می پذیرد و اعلام می کند که عصر و در مراجعه بعدی می تواند همه این موارد را برایمان جور کند.

حساب و کتاب جداگانه دخل مواد
جواد می گوید: معمولا این مغازه دارها، فروش مواد را از فروش روزانه مغازه جدا می کنند. برخی مصرف کنندگان برای دادن پول مواد خود از کارت بانکی استفاده می کنند و صاحب فروشگاه، فروش مواد را از دیگر محصولات مغازه جدا می کند تا آخر شب بداند چقدر مواد فروخته است و دخل و خرج و سودش در این مسیر را هم بداند.
از این دست فروشگاه ها کم نیست. برای ادامه این گزارش، باز هم با جواد همراه می شوم و او مرا به یکی دیگر از کوچه های محله اش می برد. ترجیح می دهم برای ادامه پیگیری ها، از اینجای گزارش بیشتر از آنکه در نقش خریدار باشیم، جریان گزارش را از حاشیه این فروشگاه ها دنبال کنم. پشت دخل مغازه، پیرمردی نشسته است و جواد می گوید: این آقا خودش امور مغازه اش را می چرخاند. شب ها که پسرش برای چندساعتی کمک در کارها به مغازه می آید، لابه لای این کار، موادفروشی هم می کند، اما پدرش از کار او خبر ندارد.

مغازه ای کوچک با سودی سرشار!
خوب که نگاه می کنم، برخلاف فروشگاه قبلی، در این فروشگاه موادغذایی و اجناس زیادی وجود ندارد. در همین فکر هستم که انگار جواد متوجه می شود در ذهنم چه می گذرد. او می گوید: فروش مواد در همین فروشگاه خالی، از فروش کالا در بسیاری از سوپرمارکت های بزرگ شهر هم بیشتر است. این را که به شما می گویم با اطلاع می گویم؛ چون از پشت پرده سود این مغازه خبر دارم.
جواد قرار است تا پایان گزارش همراه ما باشد. به‌اتفاق او به اسماعیل‌آباد سری می زنیم؛ محله ای که گفته می شود یکی از مراکز مهم توزیع مواد مخدر مشهد است. جواد در نقش یک راهنمای کاربلد، توضیحات جامع و مناسبی ارائه می کند و می گوید: اینجا آمار مصرف کنندگان و خرده فروشان بیشتر از محله قبلی است. اما اینجا هم برای اینکه فعالیت اصلی که فروش مواد است لو نرود، کار را در پوشش فعالیت های دیگر دنبال می کنند تا در قالب یک شغل آبرومند، به خرده فروشی هم بپردازند.

همدستی خریدار و فروشنده
سؤالی که ممکن است در ذهن خیلی از خوانندگان شکل بگیرد، ذهن من را هم قلقلک می دهد؛ اینکه با وجود فعالیت زیاد خرده فروشان و خریداران مواد، آیا اهالی محل گزارش این اقدامات را به پلیس ارائه می دهند یا خیر؟ و جواد در جوابم می گوید: اکثر کسانی که برای خرید موادمخدر به این فروشگاه ها می روند یا باید مشتری قدیمی باشند یا توسط یک آشنا معرفی و تأیید شده باشند. آن ها به افراد ناشناس مواد نمی فروشند. اما در مجموع در محله ای که مصرف کننده فراوان دارد، توزیع کننده به راحتی می تواند فعالیت کند و به طور معمول هم کسی آن ها را لو نمی دهد. هر از گاه هم که بحث لو دادن پیش می آید، توزیع کنندگان آن قدر سریع مواد را از داخل مغازه معدوم می کنند که هیچ رد و نشانی از آن باقی نماند.
او در ادامه به زوایای دیگری از فعالیت آزادانه برخی فروشندگان که در مغازه یا در پوشش شغلی دیگر اقدام به فروش مواد مخدر می کنند، اشاره می کند و می گوید: دیگر اهالی محله هم که زندگی سالمی دارند، یا نمی دانند شغل اصلی این افراد چیست یا اینکه از ترس جان و انتقام این فروشندگان، ترجیح می دهند از اعلام گزارش فروش موادمخدر در سوپرمارکت یا مغازه ها خودداری کنند.
همان طور که پشت ترک موتور جواد نشسته ام و به همت‌آباد می رویم، او به ابعاد دیگری از تجارت کثیف سوداگران اشاره می کند؛ حکایتی که از فروش مشروبات علاوه بر فروش موادمخدر در برخی سوپرمارکت ها حکایت دارد. به فروشگاه مد نظر رسیده ایم. جواد می گوید: در این فروشگاه، مشروبات الکلی را برای جلوگیری از جلب توجه در بطری های آب معدنی به مشتریان خاص عرضه می کنند. سود این فروش خیلی زیاد است و برای خیلی از آن ها مشکلی پیش نیامده است.

برخورد می کنیم!
صنف خرده فروشان موادغذایی به تازگی به رسته کاری اتحادیه «برنج فروشان و عمده مواد غذایی» اضافه شده است؛ از همین رو به سراغ رئیس اتحادیه مذکور در مشهد می روم. سیدحسین علی شرف زاده، متولی نظارت و صدور مجوز برای فعالیت خرده فروشان موادغذایی، از توزیع موادمخدر در برخی فروشگاه های موادغذایی با تعجب اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: توزیع این کالاها به طور قطع از طریق مراجع مرتبط پیگیری می شود و برخوردهای شدیدی هم صورت خواهد گرفت.
او ادامه می دهد: ما نیز در اتحادیه، با توزیع هرگونه موادمخدر، مشروبات الکلی، قرص های روان گردان یا حتی کالاهایی که مشکلی برای فروش ندارند اما در یک فروشگاه مواد غذایی نباید به فروش برسند، برخورد خواهیم کرد و اگر بدانیم که چنین اتفاقی در صنفی از صنوف تحت پوشش صورت می گیرد، به سرعت وارد عمل می شویم و گزارش های مربوط را به دستگاه های نظارتی و قضایی ارجاع خواهیم داد.رئیس اتحادیه برنج فروشان و عمده مواد غذایی مشهد تأکید می کند: توزیع اقلام ممنوع در هر صنفی ممنوعیت دارد و به طور قطع پلیس و دیگر نهادهایی که در این حوزه مسئولیت دارند، نظارت و برخوردهای لازم را اعمال خواهند کرد. اگر ما هم متوجه شویم در حوزه کاری فروش مواد غذایی، افرادی اقدام به چنین فعالیت هایی می کنند، برخوردهای شدیدی را در دستور کار قرار خواهیم داد.

جلوگیر از توزیع مواد مخدر وظیفه ما نیست
او درباره وظایف نظارتی این اتحادیه درزمینه فروش مواد مخدر یا اقلام ممنوعه در صنف مواد غذایی نیز می گوید: به طور قطع گزارش توزیع مواد مخدر در یک واحد صنفی یا هر جای دیگر، وظیفه ذاتی هر شهروند، اتحادیه و سازمان نظارتی است اما هنوز ما متوجه این موضوع نشده ایم که در فروشگاه مواد غذایی، فروشنده ای اقدام به چنین کاری کرده است.
شرف زاده با بیان اینکه در شهر مشهد بالغ بر 15 هزار واحد صنفی خرده فروشی مواد غذایی فعال است، بیان می کند: در همین زمینه اتحادیه کمیسیون بازرسی دارد و اعضای این کمیسیون به همراه بازرسان افتخاری، بازرسان اتاق اصناف و سازمان صنعت، معدن و تجارت روی فعالیت این فروشگاه‌هانظارت دارد، اما بحث توزیع مواد مخدر جزو مباحث امنیتی است و نظارت بر جلوگیری از توزیع، کار اتحادیه ما نیست.

پاک سازی محلات با حمایت پلیس
برای پیگیری این تخلفات از زاویه ای دیگر، این بار به سراغ رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی می رویم. سرهنگ محمدحسین صفدری، با مهم ارزیابی کردن وظیفه مردم برای اطلاع رسانی در این خصوص می گوید: با این حال تاکنون گزارش های مردمی کمتری در این باره دریافت کرده و هر بار به صورت جدی وارد عمل شده ایم.رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی عنوان می کند: پس از دریافت گزارش های محلی، مبنی بر خرید و فرش موادمخدر یا سایر اقلام ممنوع در سوپرمارکت ها و مغازه ها، تحقیقات محلی در این باره آغاز می شود و در صورت اثبات این مسئله، با کسب مجوز قضایی و هماهنگی با مرجع قضایی، وارد عمل می شویم و برای پاک سازی آن مغازه، اقدامات لازم را انجام می دهیم.
او ادامه می دهد: علاوه بر گزارش های محلی، در طول سال نیز سلسله عملیات های منظمی برای پاک سازی محلات از خرده فروشان و معتادان متجاهر انجام می شود.
صفدری با ارائه پیشنهادی می گوید: اصناف نیز ضمن انجام تحقیقات لازم در زمان صدور مجوز، این موضوع را مد نظر داشته باشند که به افراد سالم و بدون سابقه در حوزه مواد مخدر، مجوزهای فعالیت را ارائه کنند و افرادی نیز که قرار است در حوزه فروشگاه های موادغذایی فعالیت کنند، با تحقیقات لازم گزینش شوند و به آن ها پروانه کسب ارائه شود.
وی تصریح می کند: تاکنون طرحی ویژه برای قشری خاص و در زمینه پاک سازی مواد مخدر اجرا نکرد ه ایم و طرح های پاک سازی، بیشتر در حوزه پاک سازی محدوده ها بوده است.
رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با اشاره به اینکه وظیفه این نهاد امنیتی، نظارت بر صنوف نیست و نهادهای دیگری همچون دادستانی اهرم قانونی این موضوعات هستند، می افزاید: پلیس مبارزه با مواد مخدر به صورت شبانه روزی در حال مبارزه با توزیع کنندگان، خرده فروشان، باندها و قاچاقچیان مواد مخدر است و از طرفی وظیفه ذاتی پلیس برقراری نظم و امنیت در جامعه است؛ بنابراین وظیفه نظارتی در حوزه صنفی در موضوع مواد مخدر با ما نیست و هر مغازه ای زیر نظر اتحادیه ای است و اتحادیه مربوطه، پلیس اماکن و دادستانی به عنوان نهاد قضایی باید در این خصوص اقدامات لازم را انجام دهند.