رضا میرکریمی با «قصر شیرین» به ریل موفقیت بازگشته است

محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - رضا میرکریمی، فیلم‌سازی با سبک منحصربه‌فرد و بی‌توجه به سینمای تقلیدی است که تمایلات سنتی‌اش را هم پنهان نمی‌کند. او درحالی‌که به‌واسطه فعالیت‌های سال‌های اخیرش -از کارگردانی فیلم متوسط «دختر» گرفته تا تهیه‌کنندگی «ما همه با هم هستیم» و دبیری جشنواره جهانی فجر- قدری از آن شخصیت جذابش فاصله گرفته بود، به‌تازگی با فیلم تحسین‌شده «قصر شیرین» به سینماها آمده است؛ فیلمی که شاید فروش عجیبی را در گیشه ثبت نکند، اما قطعا نقطه‌ای درخشان در کارنامه رضا میرکریمی خواهد بود.

ممکن است فکر کنید نام فیلم «قصر شیرین» از نام شهرستان قصرشیرین، به دلیل فیلم‌برداری در این شهر، گرفته شده است؛ اما این فیلم هیچ ارتباطی به شهرستان قصر شیرین ندارد و با نام‌گذاری خلاقانه‌اش که حاکی از سلیقه هنری فیلم‌ساز است، اولین قدم در تولید یک اثر فاخر را محکم برداشته‌است. «قصر شیرین» داستان مردی به نام جلال است که پس از رفتن همسر سابقش و زمانی که برای فروش میراث او به محل سکونتش بازمی‌گردد، مجبور می‌شود با 2 فرزندش در مسیر یک جاده همراه شود. پیشروی موازی سیر تحول شخصیت جلال با حرکت خودرو قرمز در جاده، وقتی با پایبندی اثر به قواعد ژانری همراه می‎شود، فرم دل‌نشین روایت را در اختیار میرکریمی قرار می‌دهد تا بتواند با ورود به جزئیات، به‌تدریج هدف اصلی خود را محقق کند. میرکریمی که در 2 فیلم آخرش «امروز» و «دختر»، به ترتیب در لوکیشن‌های شهری و آپارتمانی باقی مانده بود، حالا فرصت نفس کشیدن در لانگ‌شات‌های طبیعت بکر و جاده‌ها را پیدا می‌کند و با چیره‌دستی تسلطش بر دوربین را با هدایت فکرشده و ظریف پلان به پلان اثر در کلاس اثر ماندگارش «خیلی دور، خیلی نزدیک»، به رخ می‌کشد.

نقطه قوت دیگر میرکریمی که دوباره او را به سطح اول فیلم‌سازی در سینمای ایران می‌رساند، تبحری است که در بازی گرفتن از بازیگران نشان داده است. «قصر شیرین» فیلم پرخرجی نیست و تنها از حضور یک ستاره سینما بهره می‌برد؛ اما همین یک ستاره، با هدایت دقیق کارگردان، چنان اجرای حیرت‌انگیز و باورناپذیری را به نمایش می‌گذارد که مخاطب پس از چند سکانس، به‌راحتی می‌تواند پیشینه دودهه‌ای فعالیت او را به فراموشی بسپارد. حامد بهداد که معمولا با ایفای نقش‌های برون‌گرایانه، عصبی‌مزاج شناخته می‌شود، در «قصر شیرین» چنان آرام و کنترل‌شده ظاهر شده است که تعجب و تحسین همگان را برمی‌انگیزد. بهداد که معمولا تمایل خاصی به نمایش ظرفیت‌های بازیگری خودش دارد، در فیلم جدید میرکریمی فروتنانه مقابل اثر زانو زده و تمام تلاشش را به کار گرفته است تا فیلم بیشتر از نقش اولش دیده شود.
جدای از نقش اول، انتخاب ژیلا شاهی هم درست و حساب‌شده به نظر می‌رسد؛ اما بازی‌هایی که میرکریمی از 2 بازیگر خردسال گرفته، بیش از هر چیز نشانگر تسلط چشمگیر او در هدایت بازیگران است. نیوشا علیپور روان و گرم بازی می‌کند و یونا تدین، با توجه به اهمیت کاراکترش که با دکوپاژ خلاقانه میرکریمی حمایت می‌شود، به قدری باورپذیر و گیرا ظاهر شده است که هر 2 بازیگر در این سن و سال، نامزد بازیگری نقش مکمل جشنواره فیلم فجر شدند. با این‌حال، در برخی برهه‌های فیلم به نظر می‌رسد که در پرداخت شخصیت 2 کودک اصلی قصه زیاده‌روی شده و نوع رفتارهای آن‌ها نسبت موجهی با سن و سالشان ندارد. شاید اگر بازیگران خردسال فیلم هر یک چهار، پنج سال بزرگ‌تر بودند، کنش‌هایشان هم برای مخاطب بسیار ملموس‌تر می‌شد. «قصر شیرین» فیلمی صادقانه و بی‌ادعاست که به شکل عمدی از ژست‌های روشن‌فکری مبتذل و گرفتار شدن در دام مضمون‌زدگی پرهیز می‌کند. کاراکترهایش از پرحرفی ابا دارند، شعار نمی‌دهند و از مونولوگ‌های بلند با تأثیرات مقطعی و سطحی هم خبری نیست. با این همه، تمام محتوای «قصر شیرین» را می‌توان در پرتو کاراکتر غایب شیرین جست‌وجو کرد؛ همان مادری که هیچ‌وقت دیده نمی‌شود، اما شخصیتش آن‌قدر خوب پرداخت شده است که قصرش محملی برای تقدیس خانواده و جایگاه مادر می‌سازد.

فیلم‌نامه فکرشده و پرظرافت محسن قرایی و محمد داوودی، مقدمه‌ای طولانی دارد و کمی دیر گرم می‌شود، اما خاضعانه قید متأثر کردن زودگذر مخاطب با استفاده از دیالوگ‌های احساسی و بازی‌های جعلی را می‌زند و با کمترین خودنمایی مفاهمه بین پدر و فرزندانش را جایگزین مکالمه کند. فیلم‌نامه در تزریق اطلاعات به مخاطب هم کمی خساست به خرج می‌دهد، ولی حرف اصلی و پرداخت شخصیت‌هایش به‌قدری مهم و درخشان است که می‌توانیم با ارفاق از معدود نقایصش چشم‌پوشی کنیم. در مجموع «قصر شیرین» یکی از بی‌ادعاترین و ایرانی‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر سینمای ایران است که حرف ساده اما مهمش را بدون سوءاستفاده از ترفندهای مرسوم این روزهای سینمای ایران در جذب بیننده، صادقانه با مخاطبش درمیان می‌گذارد.

فیلم سینمایی «قصر شیرین» یکی از فیلم‌های محبوب سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر بود که از دوم مردادماه در سینماهای سراسر کشور روی پرده رفته است. حامد بهداد و یونا تدین، بازیگران مشهدی این فیلم، نامزد دریافت سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره یادشده بودند.