لیلی رحمانی/شهرآرانیوز- ساختمان شانزدهطبقه روبه رویی و بقیه همسایههای مدرن اطراف، مدتهاست ساختمان بنا را که روزی با تلاش و همت اهالی و معتمد محلشان ساخته شده بود، به حاشیه رانده و از یاد بردهاند. همین بنایی که این روزها نیمهجان است، روزی یکی از پایگاههای مهم مقاومت و ترویج عقاید مذهبی بوده؛ یکی دیگر از مدارس دهگانههای مرحوم عابدزاده که این یکی مزین به نام امام باقر (ع)، «باقریه» نامگذاری شده بود. این بنا حالا به گفته مدیران میراثی درزمره آثار شناساییشده برای ثبت ملی قرار گرفته است و باید امیدوار بود بعداز مهدیه، عسکریه و حسنیه، باقریه جدیدترین مورد ثبتی دراینزمینه باشد.
این اثر در خیابان امامرضا (ع) و در کوچهای به نام خود اثر قرار دارد. ورودی باقریه عابدزاده شبیه بیشتر آثار این مشهدی فقید نیست و سادهتر از بقیه ساخته شده است. این اثر ازنظر ابعاد، از بسیاری از دیگر آثار بزرگتر به شمار میآید و در فضایی ۹۷۲مترمربعی واقع شده است. ساختمان با این مساحت فقط در دوطبقه احداث شده و صحن حیاطش در حدود ۳۱۰مترمربع است. وارد طبقه همکف که بشوید، با ۳ کلاس ۱۵ متری، یک کلاس بزرگتر ۴۰متری، نمازخانه ۸۰متری و تالار بزرگ ۲۶۰متری مواجه خواهید شد. کلاسها در طبقه اول نیز با ابعاد مختلف ساخته شده و ساختمان پر از پنجرههای چوبی نسبتا بزرگی است که نور را به داخل هدایت میکند.
حیاط جنوب غربی بنا نسبتبه دیگر حیاطهایی که در بناهای عابدزاده متداول است، به لحاظ ابعادی کوچکتر به نظر میرسد، اگرچه هنوز هم حالوهوای یک حیاط سنتی را بهطورنسبی دارد. فضا نور خود را ازطریق همین حیاط تأمین میکنند و بازشوهایی با قوسهای ویژه (قوسهای پنج و هفت کَند) تعبیه شده که آجرچینی بالای آنها به شیوه رومی است و به نظر میرسد برخی از این بازشوها بهطور کامل و برخی نیمه پوشیدهاند.
باقریه این روزها مانند گذشتهاش محل رفتوآمد اهالی محل و جوانترهایی که به قصد آموزش میآیند نیست، اما هنوز دیوارها و ستونهایش تقریبا سالم هستند و آسیب چندانی ندیدهاند. نقاشیهای دیوارها تقریبا از میان رفتهاند و تصاویر واضحی از آنها موجود نیست و شکستگی شیشهها، تخریب برخی دیوارها، نمزدگی مصالح، زنگزدگی فریم پنجرهها همگی این موضوع را تأیید میکند. هرچند چنانکه گفته شد ساختمانهای بلندمرتبه مدرن که بافتشان هیچ ارتباطی به بنای باقریه ندارد، بزرگترین آسیبی است که وجود این اثر ارزشمند را تهدید میکند.
شاید بتوان گفت مهمترین موضوعی که ارزش باقریه عابدزاده را علاوهبر معماری سنتی، تزئینات آجرکاری رومی بالای پنجرهها و حال و هوای خاصش قابل توجه میکند، همان تعلقداشتن به مرحوم عابدزاده است؛ شخصی که نزد مردم مورداعتماد و بااهمیت بوده و ابنیه بهجامانده از او نیز بستر شکلدهی به اعتقادات مذهبی و سیاسی در دوره پیش از انقلاب اسلامی به شمار میآمده است.
محمود طغرایی، مدیر دفتر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسانرضوی، دراینباره با تأکید بر اینکه حفظ این اثر درواقع حفظ تفکر مرحوم عابدزاده است، در گفتگو با شهرآرا گفت: باقریه عابدزاده، یکی از آثار شناساییشده سازمان میراث فرهنگی برای ثبت در آثار ملی است؛ این اثر مانند ۹اثر دیگر که ساخته عابدزاده است، جایگاه مهمی در شکلگیری عقاید مذهبی شهروندان مشهدی دارد.
این اثر اکنون با موافقت وارثان مرحوم عابدزاده و نظارت اداره اوقاف دراختیار جامعهالمصطفیالعالمیه قرار دارد.