درباره سامانه ضدموشکی «تاد» (THAAD) + تاریخچه، عملکرد و ساختار

به گزارش شهرآرانیوز؛ عملکرد ضعیف سامانه‌های پدافندی و راداری پیشرفته رژیم صهیونیستی در دفع موشک‌های فراصوت ایران، کابینه جنگ این رژیم دست به دامان سامانه ضد موشکی «تاد» شده است. اسکای نیوز عربی شنبه‌شب به نقل از رسانه‌های عبری گزارش داد که مقامات اسرائیل پس از عملیات موشکی اخیر ایران در سرزمین‌های اشغالی از کاخ سفید درخواست کرده‌اند که سامانه ضدموشک بالستیک «تاد» را در این رژیم مستقر کند. کانال ۱۲ عبری گزارش داد که بنا به درخواست مقامات این رژیم، به زودی سامانه ضد موشکی تاد در کنار پدافند هوایی «حیتس» اسرائیل از بیم موشک‌های ایران در سکوهای راداری این رژیم راه اندازی خواهد شد.

تاریخچه سامانه ضدموشک «تاد»

بعد از جنگ اول خلیج فارس آمریکا نیاز فوری به یک سامانه‌ی تخصصی و موثر دفاعی با توانایی درگیری با موشک‌های بالستیک تاکتیکی را احساس کرد. کنگره‌ی ایالات متحده، هم قانون ملی دفاع موشکی ۱۹۹۱ و قانون بودجه‌ی دفاعی ۱۹۹۱ را به تصویب رساند. براساس این قوانین آمریکا باید تا اواسط دهه‌ی ۹۰ به یک سامانه‌ی دفاعی اثباتگر ولی قابل استفاده در شرایط اضطراری و عملیات‌های احتمالی دست می‌یافت و سپس توسعه‌ی این سامانه به شکل کامل از سال ۲۰۰۰ آغاز می‌شد.

ارتش آمریکا در سال ۱۹۹۲ کمپانی «لاکهید مارتین» را با قراردادی به ارزش ۶۸۹ میلیون دلار به عنوان پیمان‌کار اصلی این پروژه که در ابتدا Theater High Altitude Area Defense نام داشت، انتخاب کرد. فاز اول پروژه در سال ۱۹۹۵ و با اولین آزمایش پروازی این سامانه آغاز شد و تا سال ۱۹۹۹ ادامه داشت. نتایج به‌دست آمده از این آزمایشات بسیار ارزشمند بود و با استفاده از آن‌ها موشک تاد مجددا طراحی شد.

فاز دوم پروژه طبق برنامه در سال ۲۰۰۰ آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۰۸ آمریکا اولین واحد آتش‌بار تاد را رسما وارد خدمت کرد. از آغاز فاز دوم پروژه تا سال ۲۰۱۳ این سامانه ۱۲ آزمایش موفقیت‌آمیز بدون هیچ شکستی را پشت سر گذاشت که از این تعداد ۱۰ آزمایش مربوط به رهگیری اهداف بود.

طراحی و ساختار سامانه ضدموشک «تاد»

تاد دارای ۴ جزء اصلی است: رادار، مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات، پرتابگر و موشک رهگیر.

رادار سامانه ضدموشک «تاد»

رادار سامانه‌ی «تاد» یکی از قدرتمند‌ترین و پیشرفته‌ترین رادار‌های موجود در دنیا است. رادار AN/TPY-۲، محصول کمپانی «ریتون»، یک رادار کیفیت بالا و چندحالته‌ی آرایه فازی فعال باند X است. آنتن این رادار دارای ۷۲ ماژول فرستنده/گیرنده‌ی نیمه‌هادی است که ۲۵۳۴۴ آرایه‌ی آنتن را تغذیه می‌کنند. چنین قدرت بالایی، توان کشف و ردگیری اهداف در فاصله‌ی ۱۰۰۰ کیلومتری را (در حالت Terminal-Based) به این رادار می‌بخشد. AN/TPY-۲ حتی توانایی تشخیص نوع موشک را نیز دارد.

برخلاف سامانه‌های دیگر که رادار تنها یک سخت‌افزار واحد است، رادار «تاد» از چندین جزء تشکیل‌ شده است. علاوه بر آنتن، بخش‌های تجهیزات الکترونیکی، تجهیزات خنک‌کننده، تجهیزات تأمین قدرت و بخش کنترل اپراتور در هنگام عملیات رادار را پشتیبانی می‌کنند.

رادار AN/TPY-۲

AN/TPY-۲ دارای دو حالت جست‌و‌جو است: حالت Forward-Based و حالت Terminal-Based

در حالت Forward-Based رادار در نزدیکی مرز‌های کشور متخاصم قرار می‌گیرد تا در صورت شلیک موشک در مراحل اولیه‌ی پرواز آن را شناسایی و هدفش را پیش‌بینی کنند و همچنین اطلاعات کسب‌شده را برای اخذ تصمیمات بعدی به رده‌های بالای فرماندهی منتقل کنند. در این حالت رادار کاملا خارج از سامانه‌ی «تاد» است و تنها نقش کشف هدف و جمع‌آوری اطلاعات را برای تمامی اجزای سپر موشکی دارد. (مانند رادار نصب‌شده در ترکیه و سرزمین‌های اشغالی)

در حالت Terminal-Based این رادار نقش کشف، ردگیری و ارسال اطلاعات مسیر به رهگیر شلیک‌شده را دارد. در این حالت که رادار بیشترین برد خود را نیز دارد رادار تنها وظیفه‌ی پشتیبانی و کنترل آتش برای واحد آتش‌بار را بر عهده خواهد داشت و پس از شلیک موشک، اطلاعات مربوط به هدف را لحظه‌به‌لحظه تا زمان فعال‌شدن جست‌و‌جوگر به موشک مخابره می‌کند.

AN.TPY-۲ بزرگترین رادار زمین‌پایه‌ی قابل جابه‌جایی است. کل آنتن رادار و بخش‌های مختلفش را می‌توان به آسانی با استفاده از هواپیما‌های ترابری، کشتی، قطار و یا خودرو‌های کشنده‌ی نظامی و غیرنظامی، از واحدی به واحد دیگر منتقل کرد.

BM/C۳I و واحد پشتیبانی سامانه ضدموشک «تاد»

برای انجام وظیفه‌ی ایجاد سپر لایه‌لایه‌ی موشکی، سامانه‌ی «تاد» علاوه بر توان مدیریت و فرماندهی نیروها، باید توانایی به اشتراک گذاشتن اطلاعات با نیرو‌های سایر متحدان و همچنین با سامانه‌هایی که ارتفاع بالاتر و پایین‌تر از «تاد» را پوشش می‌دهند (PAC-۳ و Aegis) داشته باشد. به این منظور به یک مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات (BM/C۳I) در هر واحد آتش‌بار نیاز است.

مرکز مدریت نبرد/فرماندهی، کنترل، ارتباطات و اطلاعات از سه بخش اصلی تشکیل شده است: پایگاه عملیات تاکتیکی، پایگاه کنترل پرتاب و گروه پشتیانی سامانه که با قرار گرفتن در کنار هم و با آرایش‌های مختلف عملکرد‌های متفاوتی را در سامانه ارائه می‌دهند.

پایگاه عملیات تاکتیکی ماژول عملی و اعمال دستورات برای BM/C۳I است. این پایگاه به واسطه‌ی شبکه‌ی محلی (LAN) که از فیبر نوری دوگانه به عنوان رابط استفاده می‌کند، با پایگاه کنترل پرتاب به تبادل اطلاعات و ارتباط صوتی می‌پردازد.

پایگاه کنترل پرتاب به عنوان یک عنصر ارتباطی چندمنظوره استفاده می‌شود و وظیفه‌ی آن برقراری ارتباط با تمامی اجزای سامانه و همچنین با نیرو‌های متحد و سایر سامانه‌های دفاعی است. این مرکز دارای زیرسیستم پردازش ارتباطات، کابل‌های رابط فیبر نوری و مجموعه‌ی گسترده‌ی ارتباطیست که برای ارتباط با اجزاء داخل و خارج از سامانه مورد نیاز است. این مجموعه شامل تجهیزاتی برای تبادل اطلاعات از طریق دیتا لینک‌های تاکتیکی نظیر Link ۱۶، TADIL B and J، USMTF، IBS و … است. همچنین تجهیزاتی برای استفاده از ماهواره‌های ارتباطی، اطلاعاتی و مکان‌یابی دارد. این پایگاه اطلاعات را از عناصر مختلف دریافت و به مرکز عملیات تاکتیکی انتقال می‌دهد و دستورات را این مرکز دریافت و به واحد‌های مورد نظر می‌رساند.

هر دوی این مراکز پناهگاهی نصب شده بر روی یک دستگاه خودروی M۱۱۱۳ Heavy HMMWV هستند که مجهز به تجهیزات حفاظت در برابر عوامل شیمیایی، میکروبی و هسته و ژنراتور کششی ۱۵ کیلوواتی جهت تامین نیروی مورد نیازشان می‌باشند.

پرتابگر سامانه ضدموشک «تاد»

پرتابگر «تاد»، یک دستگاه خودروی اصلاح‌شده‌ی M۱۰۷۵ PLS (سیستم بارگذاری پالت‌بندی شده) است که سکوی نگه‌دارنده‌ی موشک، بخش قطعات الکترونیکی، ژنراتور و یک بسته‌ی باتری قابل شارژ بر روی آن قرار دارد.

هر خودروی پرتابگر ۸ موشک را حمل می‌کند و می‌تواند در کمتر از ۳۰ دقیقه آماده‌ی پرتاب شود. بارگذاری مجدد نیز در کمتر از ۳۰ دقیقه انجام می‌شود. این خودرو را می‌توان توسط کشتی‌های باری، واگن‌های باری و همچنین هواگرد‌های ترابری به اندازه‌ی C-۱۷ یا بزرگتر جا به جا کرد. هر آتش بار تاد معمولا ۶ پرتابگر دارد.

موشک رهگیر سامانه ضدموشک «تاد»

موشک رهگیر «تاد» ۶.۱۷ متر طول، ۳۷ سانتی متر قطر، ۹۰۰ کیلوگرم وزن و ۲۰۰ کیلومتر برد دارد و ساختار کلی آن شامل پیشران، موتور جداکننده و کلاهک جنگی انرژی جنبشی است. پیشران رهگیر موتور راکت سوخت جامد تک مرحله‌ای مجهز به نازل کنترل رانش است که سرعت موشک را به ۸.۲۴ ماخ می‌رساند. در بخش میان مرحله، موتور جدا کننده قرار دارد که به جدایی کلاهک جنگی و بوستر کمک می‌کند. کلاهک جنگی مجهز به سیستم کنترل وضعیت و انحراف است که در مرحله‌ی نهایی وظیفه‌ی هدایت کلاهک به سمت نقطه‌ی برخورد را بر عهده دارد. نوک این کلاهک توسط یک محافظ دو لایه‌ی تاشو پوشانده شده است.

سامانه ضدموشک «تاد» چطور کار می‌کند؟

در ابتدا مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی (TSG) دستورات مربوط به پارامتر‌های جست و جو، اولویت بندی تهدیدات و قوانین جلوگیری از اشباع سیستم را به واحد رادار ارسال می‌کنند. رادار نیز براساس این فرامین جست‌و‌جو را آغاز می‌کند. در حین جست‌و‌جو، رادار اهداف را کشف، شناسایی، طبقه‌بندی و از یکدیگر متامیز می‌کند. همچنین محاسبات مربوط به محل مناسب شلیک رهگیر و نقطه‌ی برخورد را انجام می‌دهد. سپس واحد رادار این اطلاعات را جهت انجام مراحل بعدی درگیری (ارزیابی تهدید، انتخاب پرتابگر و فرستادن اطلاعات به سایر سامانه‌ها و رده‌های بالای فرماندهی) به مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی ارسال می‌کند.

مرحله‌ی بعد از کشف هدف یا اهداف، ارزیابی تهدید است. ارزیابی تهدید به معنای تعیین‌کردن موشک‌هایی است که منطقه‌ی محافظت‌شده را تهدید می‌کنند. تعیین‌کردن اهداف در معرض خطر و این که هر هدف توسط چه تعداد موشک تهدید می‌شود نیز مشمول ارزیابی است.

مرحله‌ی سوم انتخاب پرتابگر است. این مرحله شامل انتخاب و زمان‌بندی پرتابگر‌های در دسترس بر علیه موشک بالستیک است. در این مرحله، سامانه میزان فضای در دسترس برای درگیری، مقدار زمان موجود برای اولین شلیک، آخرین شلیک و بهترین شلیک و همچنین تعداد فرصت‌های موجود برای درگیری با موشک را تعیین می‌کند. به این منظور سامانه موقعیت پرتابگر و هدف نسبت به یکدیگر را بر اساس نقطه‌ی برخوردی که شانس بیشتری برای رهگیری موشک به همراه دارد بررسی می‌کند. سپس بر اساس تعداد موقعیت‌های موجود برای رهگیری، این فرصت‌ها را زمان‌بندی می‌کند و رهگیری را به پرتابگر‌هایی که موقعیت بهتری برای پشتیبانی از درگیری دارند واگذار می‌کند. این پروسه یک پروسه‌ی تکرار شونده است که در فواصل زمانی ثابت و یا در مواقع خطر تکرار می‌شود.

بعد از انتخاب لانچر و قبل از شلیک رهگیر، مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی، مسیر پیش‌بینی‌شده‌ی نهایی موشک را مشخص می‌کند و بر شلیک رهگیر و زمان شلیک نظارت می‌کند. پس از پرتاب رهگیر و در هنگام پرواز آن به سمت هدف، اطلاعات مربوط به هدایت آن و محل هدف را از طریق رادار به آن مخابره می‌شود. رادار هم رهگیر و هم هدف را در طول پروسه‌ی رهگیری زیرنظر دارد و در پایان نتیجه‌ی رهگیری را به مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی اطلاع می‌دهد. در صورت ناموفق‌بودن، بلافاصله رهگیر بعدی شلیک می‌شود. در صورتی که وضعیت رهگیری نامشخص باشد، تمامی عملیات‌های ذکرشده در بالا مجددا تکرار می‌شود و در صورت یافتن مجدد هدف، عملیات رهگیری بار دیگر انجام می‌شود.

مراحل پرواز موشک سامانه «تاد»

قبل از پرتاب مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی، بعد از مشخص‌کردن پرتابگر و زمان‌بندی شلیک رهگیر، اطلاعات مربوط به مسیر پیش‌بینی‌شده‌ی پرواز رهگیر را به رادار و پرتابگر می‌فرستد. سپس موشک قبل از پرتاب و در پرتابگر ارزیابی می‌شود و پس از حصول اطمینان از سالم بودن آن، مجموعه‌ی پایگاه‌های تاکتیکی فرمان پرتاب را ارسال می‌کند.

بعد از پرتاب، رهگیر بلافاصله به رادار متصل می‌شود و در تمامی طول مسیر پرواز اطلاعات مربوط به مسیر و موقعیت هدف را به صورت لحظه‌ای دریافت می‌کند. بوستر، پس از جدا شدن بوستر، سیستم کنترل وضیت و انحراف موشک را همچنان بر اساس اطلاعاتی که از رادار مخابره می‌شود، هدایت می‌کند. در مرحله‌ی نهایی، رادار «نقشه‌ی جسم هدف» را برای رهگیر می‌فرستد. این نقشه حاوی جزئیاتی شامل برد، ارتفاع، سرعت و نوع هدف است.

قبل از جدا شدن لایه‌ی محافظ نوک رهگیر، سیستم خنک‌کننده‌ی تعبیه‌شده درون آن، جست‌و‌جوگر فروسرخ را خنک می‌کند تا دمای رهگیر، تاثیر منفی بر عملکرد آن نگذارد. سپس لایه‌ی محافظ جدا شده و جست‌و‌جوگر، جست‌و‌جوی هدف را آغاز می‌کند. جست‌و‌جوگر نتایج جست‌و‌جو را با نقشه‌ی جسم هدف مقایسه می‌کند و پس از یافتن هدف و تطبیق آن با نقشه، سیستم کنترل وضعیت و انحراف رهگیر را به سمت هدف هدایت می‌کند. رهگیر با سرعت بسیار بالا با هدف برخورد و آن را نابود می‌سازد.

نسخه ER سامانه ضدموشک «تاد»

این نسخه نمونه بهبودیافته برای مقابله با موشک‌های ماورای صوتی است که سرعتی بالای ۵ ماخ دارند. در واقع این موشک‌ها بالستیک نیستند ولی حرکتی در ارتفاع بالا دارند. این نسخه بزرگتر و قویتر است.

چه کشورهایی سامانه ضدموشک «تاد» را در اختبار دارند؟

امارات متحده عربی قراردادی را برای خرید سامانه دفاع موشکی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۱ امضا کرد. اولین تمرین شلیک مستقیم آن با موشک‌های پاتریوت در سال ۲۰۱۴ انجام شد. در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۲، THAAD اولین رهگیری واقعی خود را علیه موشک بالستیک حوثی‌های وارده در امارات انجام داد.

در ۶ اکتبر ۲۰۱۷، ایالات متحده توافقی مبنی بر فروش تاد به عربستان سعودی در قراردادی به ارزش ۱۵ میلیارد دلار امضا کرد. این قرارداد شامل هفت واحد آتش هر کدام با یک رادار Raytheon AN/TPY-۲، دو ایستگاه تاکتیکی متحرک (با دو لانچر در مجموع ۱۶)، و شش پرتابگر (با دو یدکی در مجموع ۴۴)، ۳۶۰ موشک رهگیر می‌شد.

منبع: جنگاوران