کدام ویژگی‌های استاد عثمان محمدپرست او را از دیگران متمایز کرده است؟

عثمان از هنرش سوءاستفاده نکرد

هنری که موروثی نیست

علاقه‌مندان و هنرمندان موسیقی به ویژه موسیقی مقامی در اهمیت جایگاه و منزلت استاد عثمان محمد دوست متفق القول هستند. همه آن‌ها باور دارند که او یکی از شاخص‌ترین اساتید موسیقی مقامی خراسان است و در هنرش همتایی ندارد.

علی مردانشاهی، پژوهشگر موسیقی مقامی، می‌گوید عثمان از درخشان‌ترین خنیاگران موسیقی مقامی خراسان است: «اگر خراسان بزرگ را به آسمان موسیقی مقامی تشبیه کنیم، پایه‌ها و ستون‌های این آسمان در طرف شرق و جنوب استادانی، چون عثمان محمددوست هستند. ستونی که آسمان موسیقی مقامی در خواف به آن تکیه زده استاد محمددوست است.

او و سایر استادان هم نسلش قوام موسیقی مقامی خراسان هستند.» به گفته مردانشاهی اهالی موسیقی به خوبی با رنگ آواز و نوای عثمان و زنگ صدای دوتارش آشنا هستند. به محض اینکه صدای دوتار او بلند می‌شد اهالی موسیقی فورا می‌توانستند تفاوت‌های نوازندگی او را با دیگران تشخیص دهند.

او صاحب سبکی منحصر به فرد است: «استاد محمددوست در شناساندن موسیقی خطه خود به دنیا نقش انکار ناپذیری دارد. او به واسطه نشست و برخاست‌هایی که با هنرمندان و استادان موسیقی، نظیر محمدرضا شجریان داشت، توانست موسیقی مقامی خراسان را بیشتر از پیش سر زبان‌ها بیندازد.

می‌توان او را شاخص‌ترین فردی دانست که به شناخته شدن موسیقی مقامی کمک کرده است. مسلما موسیقی مقامی شخصی همانند او به خود ندیده است.»

خطر از بین رفتن موسیقی عثمان

عثمان محمددوست تنها استاد برجسته موسیقی مقامی است که هنرش را موروثی به دست نیاورده است.

او با تلاش و پشتکار خودش به موسیقی روی آورده و راه را در این عرصه ادامه داده است. از آنجا که بسیاری از فرزندان هنرمندان خنیاگر راه پدری را در موسیقی پیش گرفته اند در این میان افسوسی که بر دل عاشقان موسیقی مقامی وجود دارد این است که تقریبا هیچ کدام از فرزندان استاد عثمان دنباله رو او در موسیقی نبوده اند. محسن، فرزند ذوالفقار عسکریان، پسران استاد عبدا... سروراحمدی، پسران استاد پور عطایی، فرزندان استاد درپور و ... نمونه‌هایی از موروثی بودن موسیقی مقامی هستند که نشانی بر حیات آن دارند.

مردانشاهی که سال‌ها با استادان موسیقی مقامی در ارتباط بوده است، دراین باره می‌گوید: «اگر بخواهم به موضوع دقیق نگاه کنم و استاد محمددوست را با سایر استادان موسیقی مقامی قیاس کنم باید بگویم در قطع شدن راه موسیقایی استاد عثمان دو خطر وجود دارد. اول اینکه فرزندی از میان فرزندانش هنر او را فرا نگرفت. خطر بعدی این است که هنرمندان موسیقی که تازه پا به عرصه موسیقی مقامی گذاشته اند هم به سبک موسیقی عثمان بی توجه هستند.

نگرانی بیشتر ما این باید باشد که سبک استادی به بزرگی او غریب و مهجور مانده و امکان دارد چند سال دیگر شیرینی پنجه او را نداشته باشیم.»

مردانشاهی می‌گوید مهم‌تر از هر چیزی، این حال و هوای استاد عثمان محمددوست است که در موسیقی آن را یکه تاز کرده و هیچ جایگزینی ندارد: «انتخاب شعر و حافظه شعری او و حال و هوایی که در نوازندگی دوتار دارد تکرارنشدنی است و باید فکری به حال این کرد که این میراث استاد عثمان را در تاریخ موسیقی نگهداریم.»

به او بدهکاریم

عثمان محمددوست میراث دار بخشی از فرهنگ کهن موسیقی مقامی است که به باور مجتبی قیطاقی، مردم وظیفه پاسداشت آن را دارند. این پژوهشگر موسیقی می‌گوید بخشی از این پاسداشت بر عهده دستگاه‌های دولتی بوده که عثمان این خوشبختی را داشته تا از آن برخوردار باشد: «خدمات متعارف دولتی که در معرفی استاد عثمان محمددوست انجام شده در زمان خودش کم نظیر بوده است.

این استاد برجسته این خوشبختی را داشته که از توجه‌های دولت و مهر مردم برخوردار باشد. عثمان محمددوست در دهه هفتاد کنار چندین استاد موسیقی ایرانی همانند جلیل شهناز، فرامرز پایور، علی اصغر بهاری و ... به عنوان استاد موسیقی معرفی شد.»

اما در میان همه این توجهات و مهرورزی‌های مردمی و دولتی، آن چیزی که مغفول مانده ثبت و ضبط آثار او برای آیندگان است. تا الان هیچ مجموعه منسجمی از آثار استاد عثمان محمددوست ضبط نشده و در اختیار هیچ نهادی برای نشر قرار نگرفته است.

قیطاقی می‌گوید اجرا‌های پراکنده که در محافل عمومی و خصوصی از استاد ضبط شده تنها چیزی است که از سال‌ها تلاش و ناموری او در عرصه موسیقی به جا مانده است: «ما وظیفه داریم به او به عنوان کسی که رگه‌هایی از موسیقی خراسان در آثارش وجود دارد توجه کنیم.

من شخصا حاضر شدم به عنوان انجام یک کار پژوهشی خدماتی که عثمان محمددوست انجام داده را گردآوری کنم و آن‌ها را در قالب مجموعه‌ای منسجم منتشر کنم؛ اما او با این کار موافقت نکرد و این کار هرگز انجام نشد. بار‌ها و بار‌ها این موضوع را با استاد مطرح کردم و گفتم که در کنار مجموعه موسیقی‌های او که می‌توان آن‌ها را با کیفیت خوب ضبط کرد، روند پژوهشی کار او و روندی که به لحاظ تاریخی و سبکی به واسطه موسیقی عثمان دستخوش تغییر قرار گرفته را در قالب کتابچه‌ای منتشر کنیم. اما هرگز این اتفاق نیفتاد و ما و نسل آینده از وجود این گنجینه بی بهره ماندیم.»

شبهاتی میان نوازندگان موسیقی درباره فعالیت استاد عثمان محمددوست مبنی بر اینکه او میراث دار موسیقی شرق خراسان است یا نه وجود دارد که رئیس سابق انجمن موسیقی خراسان به آن‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید که رگه‌هایی از موسیقی شرق و جنوب خراسان در آثار استاد وجود دارد: «درست است چیزی که استاد عثمان اجرا می‌کند میانه موسیقی ایرانی و موسیقی شرق خراسان است، اما همان هم قابل احترام، ارج و استناد است.

این سبک موسیقایی اوست که از موسیقی شرق خراسان قطعاتش را شروع می‌کرد و در ادامه به ردیف موسیقی می‌رسید. او هنرش را به آن سبکی که دوست داشت اجرا کرد و تاثیرش را بر موسیقی مقامی گذاشت.»