ماجرای قبری که ناپدید شد! / با میلی‌مشهدی بیشتر آشنا شوید
مرقد میلی مشهدی در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، اما این قبر با توسعه راه‌آهن مشهد در زیر سکو‌های بتنی کنار ریل ناپدید شد
فیضی - نام شاعر، میرزاقلی و تخلص او میلی بوده است. از تاریخ تولد این شاعر اطلاعی در دست نیست؛ ولی درجا‌های مختلفی نوشته شده است. وی در جوانی و حدود سال‌های ۹۸۳ یا ۹۸۴ دارفانی را وداع گفته است. این سخنور را بعضی هراتی می‌دانند که در دورۀ صفویان مرکز خراسان، محل تجمع فضلا، شعرا و هنرمندان بوده است؛ ولی بیشتر کتاب‌های معتبر تاریخی، وی را مشهدی‌الاصل نوشته‌اند. برخی نیز تنها به ذکر این نکته که از طایفۀ تکلّو یا ترک بوده است، بسنده کرده‌اند و درباره زادگاهش چیزی ننوشته است.
در کتاب خیرالبیان که بعد از چند سال از درگذشت میلی تحریر شده (۱۰۱۶ تا ۱۰۱۹ق) و به سال۱۰۳۵ در آن تجدیدنظر و تقدیم شاه‌عباس شده؛ آمده‌است: «میرزاقلی میلی در اصل از طبقۀ قزلباش و شیعه‌مذهب بوده است و در مشهد مقدسه نشو و نما یافته و مربی وی شاهزادۀ رفیع مقدار سلطان ابراهیم‌میرزاست و همواره در مشهد مقدسه با مولانا، ولی و خواجه حسین ثنایی و برخی از شعرای بلاغت آثار هم‌صحبت می‌بوده و اشعار در میان می‌آورده‌اند و مناظرات و معاشقات واقع می‌شده و در روش قصیده، ارواح سیف‌الدین و ظهیر را مسرور و از شور غزل، روان خسرو و حسن را بر داغ دل مرهم ناسور و باقی واردات طبع سلیمش زیب دواوین اعجاز آیین متقدمین و متأخرین است و الحق در روش وقوع بسیار خوش‌اداست و هیچ بیتش بی کرشمۀ نازکی نیست. در زمانی که شاهزادۀ عالی‌مقدار از مشهد مقدسه به اردوی معلّی عزیمت کرد، میلی از مشهد به قندهار رفت و ایامی به خدمت شاهزادۀ جهانیان سلطان حسین میرزا بود و از آنجا به هندوستان شتافت و چندان امانی نیافت به جوار رحمت ایزدی پیوست و اشعار دل‌فریبش را مولانا قاسمی[خوافی] که با وی دم از مصادقت می‌زد، جمع کرد و قریب به دو هزار بیت شد. پس از شهرت در شهر مشهد و سفر به سبزوار و زیارت سلطان ابراهیم صفوی به سببی از شاهزاده مزبور رنجید و عزم دارالسلطنه قزوین کرد و در میان شعرای مجتمع در دارالسلطنه نیز فضل و قدرت خویش را بر همگان ظاهر ساخت؛ اما از آنجا هم رخت به گیلان کشید و نزد خان احمد میرزا، والی گیلان، قربتی یافت و عاقبت به سبب ایجاد کدورت میان میلی و میرجهانگیر، امیرالامرای خان‌احمد، دیگر بار متوجه موطن اصلی خود، خراسان شده است؛ اما به سبب بی‌سامانی‌های این خطه در اواخر عهد، رخت به دیار هند کشید و کمی بعد، در سنین جوانی، متقاضی اجل بساط وجودش را برچید که آن واقعه به سال۹۸۴ق اتفاق افتاد.»
میلی مشهدی بسیار سفر کرده است؛ از مشهد به سبزوار، از آنجا به قزوین، دارالسلطنه، سپس به گیلان، بعد از آن به خراسان، نهایت به هند رفته است. به مداحیِ حاکمانِ کوچک و بزرگ عمر گذرانیده است. دستِ آخر هم یکی از همان ممدوحان نورنگ خان، از گماشتگانِ جلال‌الدین اکبرشاهِ گورکانی میلی را زهر خورانده است. همان زمان جسدِ او را به مشهد آورده‌اند. گورِ او در «حدود صدمتری شمال شرقی ساختمان ایستگاه راه‌آهن مشهد» است. حدود هزار و پانصد بیت از اشعار این شاعر مشهدی شامل قصیده، غزل، ترجیع و ترکیب‌بند در خلاصه‌الاشعار، بازنویسی شده است. در سال‌های اخیر نیز استاد فقید، محمد قهرمان اشعار این شاعر شیعی‌مذهب را جمع‌آوری و تصحیح کرد و همراه با شرح‌حال وی با عنوان «دیوان میلی مشهدی (از گویندگان مکتب وقوع)» چاپ کرد. از دیگر گورستان‌های وابسته به محله نوغان و روستا‌های هم‌جوار آن، در اراضی روستای امین‌آباد بود که تا چندی پیش مقبره استاد میلی در آن باقی بود. قبر «مَیلی» نشان می‌دهد که در زمان صفویه در این محل، گورستان مهمی وجود داشته است. گورجای میلی مشهدی مربوط به دوره صفوی است. مرقد این شاعر در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اما این قبر با توسعه راه‌آهن مشهد در زیر سکو‌های بتنی کنار ریل ناپدید شد.
براساس گزارشی از شهرداری مشهد در پاییز سال۱۳۸۶ شمسی به نقل از روحانی‌نژاد، مسئول وقتِ امور تبلیغاتی اداره راه‌آهن مشهد، به سبب آشنایی نداشتن مسئولان اداره راه‌آهن با فرد مدفون در این مکان، همچنین حاجت گرفتن چند تن از کارکنان این اداره از این سنگ‌قبر و فرد مدفون در آن!، مسئولان اداره راه‌آهن از حدود ۲ سال از آن تاریخ، گور مزبور را به‌صورت قبر یک فرد محترم (با محصور کردن سنگ‌قبر‌ها با طناب و پرچم‌های سبز یا زهرا (س)، یا حسین (ع) و…) درآورده و از آن حفاظت می‌کردند. این مسئله تا سال۱۳۸۹ به همین شکل ادامه یافت، اما در تاریخ ۱۷آذر۸۹، روابط عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی، به نقل از حمیدرضا محمدی نیک‌پور، معاون حفظ، احیا و ثبت آثار تاریخی این اداره‌کل در زمان یادشده و محمود طغرایی، مدیر مرکز تحقیقات محوطه‌های تاریخی استان اعلام کرد: به‌دنبال نامه‌ای که از مدیریت راه‌آهن استان به این اداره‌کل، ارسال شد و با توجه به مفاد درخواست مبنی بر توسعه خطوط ریلی راه‌آهن در یک برنامه منسجم، محل حدودی گورجای این شاعر فرهیخته مورد واکاوی قرار گرفت و سنگ‌قبر میلی مشهدی که از جمله سنگ‌های حجاری‌شده بسیار نفیس با نقوش و خطوط نستعلیق بسیار زیبا و در ردیف آثار ملی ایران بوده است، با توجه به آسیب‌های وارده، مقرر شد در مدت ۲ ماه مرمت شود. بر این مبنا اعتبار مرمت این سنگ مزار که با ابعاد ۵۰×۲۱۰سانتی‌متر روی گورجای یادشده قرار گرفته بود، ۲۰ میلیون تومان و بیشتر عملیات مرمتی شامل بازسازی، پاک‌سازی و استحکام‌بخشی و تثبیت اثر اعلام شد. نگهبان شهرک کارکنان راه‌آهن، که سنگ‌قبر یادشده در باغ آنجا نصب بوده است، می‌گوید: حدود ۳ سال پیش مأموران اداره اوقاف آمدند سنگ‌قبر را کندند و قرار بود آن را به خواجه‌مراد یا خواجه‌اباصلت ببرند، ولی اکنون نمی‌دانیم کجاست! حتّی جای مزار را نشان نگذاشته‌اند و محل گور، یک‌سره زیر سکّوی جدید راه‌آهن رفته است.
معراجی فر، مدیر روابط عمومی راه‌آهن مشهد، در گفتگو با شهرآرامحله بیان کرد: بخشی از سنگ مزار استاد میلی مشهدی در موزه راه‌آهن نگهداری می‌شود و بخش دیگر آن از سوی میراث فرهنگی برای مرمت چند سال قبل انتقال پیدا کرد و دیگر خبری از آن نداریم. وی در ادامه بیان کرد: همان‌طور که می‌دانید موزه راه‌آهن مشهد به‌صورت رسمی ثبت و فعالیت خود را از ماه گذشته آغاز کرده است. تمایل داریم با توجه به اینکه محل دفن استاد میلی مشهدی در محدوده راه‌آهن بود، سنگ مزار این شاعر نامی هم در موزه نگهداری شود تا مسافران و زائرانی که به مشهد مشرف می‌شود با این شاعر و سخنور برجسته بیشتر آشنا شوند.
شهرآرا محله در شماره آینده از مسئولان میراث فرهنگی پیگیر سنگ مزار استاد میلی مشهدی خواهد بود تا به موزه راه‌آهن برگردد. همچنین از کمیته نام‌گذاری شهرداری مشهد نیز درخواست دارد خیابانی از منطقه ۳ را با توجه به مشهدی‌الاصل بودن استاد میلی به نام وی مزین کنند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
