داستان‌های دیروز در زمانه امروز | گفتوگو با ۳ کارگردان نمایش‌های اقتباسی در مشهد
در میان آثاری که این روز‌ها روی صحنه تماشاخانه‌های مشهد در حال اجرا هستند، چند نمایش اقتباسی نیز دیده می‌شود. این آثار تلاش دارند به شیوه‌ای متفاوت داستان نمایشنامه‌ها و رمان‌های مطرح را روایت و مخاطب امروز را با خود همراه کنند.
شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ نمایش «هرکول» به کارگردانی رضا احمدی، نمایش «باران در شب تابستان» به کارگردانی میترا بابایی و نمایش «حذف» به کارگردانی محمدرضا علوی سه اثر اقتباسی هستند که در جذب مخاطب موفق بوده‌اند. در ادامه می‌توانید توضیحات کارگردانان این سه نمایش را درباره آثارشان بخوانید.
نقد فساد اداری
نمایش «هرکول» به کارگردانی رضا احمدی، اقتباسی از نمایشنامه «هرکول و طویله‌ی اوجیاس» اثر فریدریش دورنمات است که بازنویسی آن را آرش خیرآبادی بر عهده داشته است. این نمایش با بازی جلال شهبازنژاد، محمد طهان، حمید سالاری، مبین عطاری، یاشار سقاء، دنیا رحیمیان و حامد علیزاده، این شب‌ها در تماشاخانه مایان اجرا می‌شود.
احمدی در اثر جدیدش نگاهی امروزی به نمایشنامه «هرکول و طویله‌ی اوجیاس» داشته و تلاش کرده است با استفاده از همه گونه‌های نمایش‌های ایرانی، میزانسن‌ها و طراحی‌ها را جذاب‌تر کند. او توضیح می‌دهد: دوست دارم تماشاگرانی که می‌خواهند نمایش «هرکول» را ببینند، با این پیش فرض به سالن بیایند که در اجرا و کارگردانی این نمایش از شیوه‌های غربی استفاده نشده و هر آنچه می‌بینند متعلق به مؤلفه‌های گونه‌های مختلف نمایش ایرانی است.
احمدی همچنین با اشاره به اینکه از نمایشنامه «هرکول و طویله‌ی اوجیاس» تا به امروز اقتباس‌های کمی صورت گرفته است بیان می‌کند: داستان نمایش «هرکول» کاملا براساس اثر فریدریش دورنمات پیش می‌رود و ما فقط به کار موسیقی و شعر اضافه کردیم.
به گفته او این نمایشنامه سیستم مدیریت یک شهر را در یونان و غرب نقد می‌کند و نشان می‌دهد فساد و سیستم ناکارامد اداری چگونه می‌تواند به یک جامعه صدمه بزند.
این هنرمند با اشاره به تمرینات سه ماهه‌ای که برای اجرای نمایش پشت سرگذاشته است می‌گوید: ما حداقل چهل شب روی صحنه خواهیم بود و اگر استقبال تماشاگر ادامه داشته باشد، اجرا‌ها را ادامه خواهیم داد.
احمدی در ادامه صحبت هایش درباره ضرورت اقتباس از آثار ادبیات نمایشی جهان یادآور می‌شود: من فکر می‌کنم مضمونی در جهان وجود ندارد که پیش از این در آثار ادبیات نمایشی مطرح نشده باشد، از این رو هنرمندان می‌توانند به آثار گذشته رجوع کنند و موضوع‌های مطرح شده را باتوجه به مخاطب و زمانه امروزی روایت کنند.
او بازگویی آثار گذشته را جذاب می‌داند و می‌گوید: من مخالف اجرای عین به عین آثار کلاسیک هستیم و معتقدم تفکر و جهان بینی کارگردان و نویسنده باید به کار اضافه شود. چون از این طریق است که می‌توان بر روی مخاطب امروز تأثیر گذاشت.
بیان درد‌های جامعه در قالب کمدی
نمایش «باران در شب تابستان» به کارگردانی میترا بابایی و نویسندگی ستاره فرسا این شب‌ها در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه رفته است. نمایشی در ژانر کمدی کلاسیک با بازی بازیگرانی، چون بهادر اورعی، سجاد اندرون و جلال شهبازنژاد که با نگاهی به نمایشنامه «رؤیا در شب نیمه تابستان» اثر ویلیام شکسپیر تولید شده است. در خلاصه داستان آن نیز چنین آمده است: «جن‌ها برای گریز از آدم‌ها به جای آنکه از قدرت‌های ماورایی خود استفاده کنند، دست به دامن علم می‌شوند.»
به گفته بابایی نمایشنامه «باران در شب تابستان» با تغییرات اساسی و پایان بندی متفاوت نسبت به اثر معروف ویلیام شکسپیر شکل گرفته و تعداد شخصیت‌های حاضر در نمایش نیز نسبت به نمایشنامه «رؤیا در شب نیمه تابستان» کم شده‌اند.
او در پاسخ به اینکه چرا سراغ اجرای اقتباسی از این نمایشنامه رفته است نیز می‌گوید: «رؤیا در شب نیمه تابستان» یکی از نمایشنامه‌های فوق العاده ویلیام شکسپیر است که اگر هزار بار هم از آن اقتباس صورت گیرد، باز برای مخاطب جذاب و دیدنی است.
بابایی در ادامه با اشاره مدت زمان دو ماهه‌ای که برای بازنویسی و نوشتن نمایشنامه «باران در شب تابستان» صرف شده است بیان می‌کند: از این اثر اقتباس‌های زیادی در کل دنیا و ایران اجرا شده است، اما ما نگاه خاص و متفاوتی داشتیم و سعی کردیم پایان بندی نمایشمان به گونه‌ای باشد که تماشاگران به خودشناسی برسند. درواقع نمایشنامه ما کاملا دغدغه‌مند است و به خیلی از اتفاقات جامعه و سرنوشتی که برای آدم‌ها پیش می‌آید، می‌پردازد.
این هنرمند نقطه عطف تئاترش برای جذب مخاطب را بیان درد‌ها و مشکلات جامعه در قالب داستانی کمدی می‌داند و یادآور می‌شود: ما حدود پنج ماه درگیر تمرین‌های این نمایش بودیم و درنهایت توانستیم از دو بهمن روی صحنه سالن اصلی تئاتر شهر برویم. همچنین امیدواریم که با استقبال مردم اجرا‌های مان به مدت ۳۰ شب ادامه داشته باشد.
او در بخش دیگری از صحبت هایش بر ضرورت اقتباس از آثار بزرگ ادبیات نمایشی جهان تأکید و بیان می‌کند: هر کارگردان و نویسنده‌ای از پنجره نگاه خودش به نمایشنامه‌های بزرگ نگاه می‌کند و براساس آن اثر جدیدی را خلق می‌کند، از این رو می‌شود بار‌ها از یک اثر بزرگ اقتباس صورت گیرد و هنوز آن داستان برای مردم جذاب و تازگی داشته باشد.
بابایی درباره وضعیت اجرای نمایش‌های اقتباسی در مشهد نیز می‌گوید: مدتی است شاهد اجرای نمایش‌های اقتباسی زیادی در مشهد هستیم که به بهترین شکل روی صحنه اجرا می‌شوند. از این رو فکر می‌کنم اقتباس جایگاه خوبی در تئاتر مشهد دارد و نویسندگان بومی ما با آثار متفاوتی که براساس نمایشنامه‌های قدیمی خلق می‌کنند، اتفاقات خوبی را رقم می‌زنند.
اثری راز آلود و معمایی
نمایش «حذف» به کارگردانی محمدرضا علوی این شب‌ها در تماشاخانه استاد نوری حوزه هنری روی صحنه می‌رود. نمایشی معمایی و رازآلود که از حضور بازیگرانی، چون امیرحسین عامل، علی دلدار، امیرحسین آژیر و محسن ملکی، بهره گرفته است.
علوی که مهم‌ترین شاخصه اثرش را تفاوت ژانر آن با بیشتر آثار درحال اجرا در تماشاخانه‌های مشهد می‌داند، درباره ویژگی‌های نمایش «حذف» توضیح می‌دهد: در تئاتر به دلیل امکانات کم صحنه و سخت بودن ایجاد تعلیق به ژانر معمایی کمتر پرداخته و بیشتر آثار در فضای درام، عاشقانه، کمدی، موزیکال یا تاریخی تولید می‌شود. اما از آنجایی که ما دوست داشتیم فضایی معمایی و دارای تعلیق را درکارمان ایجاد کنیم تا ذهن مخاطب بیشتر درگیر شود، تولید نمایش «حذف» را شروع کردیم.
او که باور دارد فضای متفاوت و دغدغه‌مند نمایش «حذف» باعث شده تا مخاطبان جذب آن شوند، می‌گوید: نمایش «حذف» اقتباسی از رمان مری استوارت و فیلم نامه استوارت هزلدین است. درواقع من از هشت سال پیش که فیلم نامه استوارت هزلدین را دیدم، ایده کار کردن داستان آن را در قالب یک تئاتر در ذهن داشتم. اما زمانی که نوشتن نمایشنامه را شروع کردم تصمیم گرفتم از رمان مری استوارت هم اقتباسی انجام دهم و با فیلم نامه ترکیب کنم تا فضای متفاوتی درکار شکل بگیرد و مخاطب نتواند پایان نمایش را حدس بزند.
به گفته علوی؛ داستان این نمایش در چند سال بعد از همه گیری کرونا می‌گذرد، درجایی که یک بیماری خطرناک‌تر از کرونا و طاعون، جهان را درگیر خود کرده است و درمانی هم برای آن وجود ندارد. در این بین شایعه می‌شود که شرکتی توانسته درمانی برای بیماری پیدا کند و داستان نمایش نیز از جایی شروع می‌شود که هشت نفر برای استخدام در این شرکت در آزمونی شرکت می‌کنند.
این کارگردان درباره مراحل تولید اثرش نیز می‌گوید: من نمایشنامه را حین تمرین می‌نویسم و این شیوه کار کردن را از استاد صابری یاد گرفته‌ام. درواقع ما یک بخش از نمایشنامه را آماده می‌کنیم و ادامه آن را با شخصیتی که دارد در کار بازی می‌کند، پیش می‌بریم.
او با اشاره به زمان سه ماهه‌ای که برای تولید این نمایش صرف شده است بیان می‌کند: اجرا‌های ما از اواخر دی شروع شده و امیدواریم حداقل تا اواسط بهمن ادامه پیدا کند. در این بین تنها مشکل ما این است که فضایی برای معرفی نمایش به مخاطب عام نداریم، ولی امیدواریم همین تبلیغات سینه به سینه مخاطب‌ها باعث شود اجراهایمان بیشتر ادامه پیدا کند.
علوی که باور دارد نسبت به آثار اقتباسی در مشهد گاردی وجود دارد یادآور می‌شود: چند سالی است در اسکار بخش مجزایی برای فیلم نامه‌های اقتباسی در نظر گرفته شده و جایزه‌ای مستقل برای آن تعریف شده است. اتفاقی که نشان دهنده جایگاه مهم اقتباس است. در مشهد هم نویسندگان درجه یک تئاتر خراسان و کسانی که جزو استادان هستند، جایگاه مهم اقتباس را می‌دانند و آن را به خوبی انجام می‌دهند. اما نسل جدید و تازه کار شهرمان چندان با اقتباس درگیر نیست و آن را شاید بد هم می‌دانند. درحالی که اقتباس اعتبار اثر یک نویسنده و کارگردان مطرح را به کارشان اضافه می‌کند.
او با اشاره به اینکه در هر اقتباس داستان از زاویه جدیدی تعریف می‌شود، می‌گوید: یک نویسنده و کارگردان زمانی که اقتباسی انجام می‌دهند، داستان را از نگاه خودشان روایت می‌کنند، یعنی آن‌ها می‌توانند به عنوان خالق جدید هر تغییری را در کار ایجاد و جهان بینی خودشان را دخیل کنند. اما اگر این اتفاق رخ ندهد، شاهد اجرای همان متون قبلی خواهیم بود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
