گفت‌وگو با فاطمه فاضل مهاجر افغانستانی و یکی از شش دانشمند جوان «بنیاد ارِل» کانادا

سیدمحمدرضا هاشمی|شهرآرانیوز؛ وقتی شما در یک جامعه به عنوان مهاجر زندگی می‌کنید مجبور هستید با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنید، اما هستند افرادی که در همین دنیای مهاجرت از سختی‌های زندگی درس می‌گیرند و برای رسیدن به شرایط بهتر تلاش می‌کنند. در روزهای گذشته خبری در فضای مجازی دست به دست می‌شد که توجه من را به خود جلب کرد؛ «دکتر فاطمه فاضل جوان افغانستانی ساکن مشهد به عنوان یکی از شش دانشمند جوان 2020 از سوی «بنیاد ارِل» کانادا انتخاب شده است».

فاطمه فاضل متولد 1370 در مشهد است، او از دانشگاه فردوسی مشهد دکتری دامپزشکی گرفته و به دلیل انجام یک طرح پژوهشی که تلاش می‌کند تا واکسنی موثر برای کاهش انتقال ویروس آنفولانزا و افزایش ایمنی بدن در برابر آن پیدا کند تاکنون چند جایزه بین‌المللی را به دست آورده است.

چه شد که رشته دامپزشکی را برای ادامه تحصیل انتخاب کردید؟

فاضل: سالی که من کنکور دادم، یک سری محدودیت‌ها برای انتخاب رشته مهاجران در دانشگاه‌ها وجود داشت، به همین خاطر من نتوانستم پزشکی را انتخاب کنم و مجبور شدم، رشته دکتری دامپزشکی را که نزدیک‌ترین رشته به پزشکی بود را انتخاب کنم و توانستم از دکتری عمومی دام پزشکی دانشگاه فردوسی مشهد فارغ‌التحصیل شوم. دام پزشکی گستردگی زیادی دارد و شما می‌توانید در حوزه‌های مختلفی پژوهش کنید، که الزاما متمرکز بر دام پزشکی نیستند.

درباره طرح پژوهشی‌تان که شما به واسطه آن بین شش دانشمند جوان 2020 از سوی بنیاد ارل انتخاب شده اید برای ما بگویید؟

فاضل: بیماری که من قرار است برای طراحی واکسن آن در آینده کار کنم، بیماری آنفولانزا است. آنفولانزا یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است، که از طریق پرنده به انسان منتقل و تکثیر می‌شود. به همین خاطر دامپزشک‌ها در رابطه با این بیماری‌ها که توسط حیوان به انسان منتقل می‌شود، می‌توانند نقش زیادی داشته باشند. یکی از ویژگی‌های بارز بیماری آنفولانزا این است که ژِنُم آن مستعد جهش است، یعنی ممکن است در میزبان‌های خاص که وارد می‌شود، یک سری جهش در ژنم اتفاق بیفتد و حِدت بیماری را افزایش دهد، به همین خاطر آنفولانزا همیشه برای بشر یک چالش بوده است، این بیماری عفونی هرساله قربانی‌های زیادی می‌گیرد، حتی بیشتر از کرونا. صد سال قبل در پاندمی 1918 براثر همین عامل آنفولانزا با ریشه آنفولانزای پرندگان 500 میلیون نفر درگیر شدند و مرگ و میر بالایی داشت. به همین خاطر امکان اینکه در آینده چنین پاندمی تکرار شود خیلی محتمل است. در نتیجه یک خطر بالقوه‌ای برای بشر است و بررسی آن اهمیت زیادی برای بشر دارد.

تاکنون چهار جایزه بین‌المللی برنده شده‌ام

پس در واقع طرح پژوهشی شما در رابطه با بیماری آنفولانزا است؟

فاضل: من به دنبال طراحی یک واکسن موثر برای کاهش انتقال ویروس آنفولانزا و افزایش ایمنی بدن در برابر آن هستم. همانطور که همه ما در دوران کرونا تجربه کردیم، تاثیراتی که یک پاندمی روی زندگی انسان دارد خیلی وسیع است، این باعث شد من به دلیل ارتباط تزم با پاندمی‌های محتمل در آینده بتوانم برنده جایزه بنیاد ارل شوم و به عضویت این تیم در بیایم که در کانادا مستقر است. ارزش مادی این جایزه 50هزار دلار به ازای سال‌های تحصیل. من تاکنون چهار جایزه از کشورهای کانادا، فرانسه، آلمان و نیوزلند برنده شده‌ام، در بین این‌ها جایزه‌ای که من در فرانسه بردم و اتحادیه اروپا آن را حمایت می‌کند، اهمیت زیادی دارد، این جایزه رقابت مهم و معتبری است که بعد از برگزاری کنکور آنلاین و چندین مرحله مصاحبه 21 نفر را انتخاب کردند و دعوتنامه رسمی از اتحادیه اروپا برای افرادی که انتخاب شدند فرستاده می‌شود که در سال 2020 من هم جز این 21 نفر هستم. دو تا از این جایزه ها مربوط به پروژه واکنس است، که از فرانسه و کانادا کسب کرده‌ام، جایزه‌ای که از دانشگاه هانوفر آلمان است تمرکزش بر بیماری‌های عفونی است، و تزی که برای نیوزلند فرستادم درباره مقاومت آنتی بیوتیک است. من در نهایت باید یکی را انتخاب کنم، که به دلایل شرایط اقامتی ما مهاجران من کانادا را انتخاب کردم.

از چالش‌ها انرژی بگیرید و  ادامه دهید

ما می‌دانیم که همه ساله تعداد قابل توجهی از مهاجران افغانستانی وارد دانشگاه‌های ایران می‌شوند یا از آنها فارغ التحصیل می‌شود، اما افراد کمی مثل شما افتخار آفرینی می‌کنند، چرا؟

فاضل: من حس می‌کنم، مهمترین چیزی که در طول این سال‌ها باعث می‌شد رو به جلو حرکت کنم، سختی‌هایی بود که کشیدم. شاید اگر من تابعیت ایران را داشتم و نگران چیزهای ابتدایی نبودم، شاید تشنه‌ی کسب موفقیت‌های بین‌المللی نمی‌شدم. قطعا سختی‌ها، ناکامی‌ها و موانعی که از ابتدای تحصیل با من همراه بود و در سال کنکور به اوج خودش رسید، باعث شد وقتی وارد دانشگاه شوم با خودم بگویم که چرا الان و به خاطر سختی‌هایی که کشیدم چرا تلاش بیشتری نکنم، و بلند پروازانه‌تر به این ماجرا نگاه نکنم.

پس در واقع شما از شرایطی که به عنوان یک مهاجر داشتید به عنوان یک فرصت استفاده کردید، برای بچه‌های مهاجر که احتمالا یا دانشجو هستند یا در راه ورود به دانشگاه هستند چه توصیه‌ای دارید؟

فاضل: در مسیری که ما انتخاب می‌کنیم همیشه یک سری شرایطی پیش می‌آید که آدم ناامید می‌شود، من خیلی این حالت را تجربه کرده‌ام حتی پیش آمده بود که می‌خواستم از ادامه تحصیل انصراف بدهم، ولی بازهم وقتی آدم پشت سر خود را نگاه می‌کند و متوجه می‌شود با چه مشکلاتی به اینجا رسیده، می‌فهمد که اینجا جای ناامیدی نیست. دوست دارم خواهرانه به دانشجوهایی که درحال درس خواندن هستند بگویم که این مسیر برای هیچ کس بدون چالش نیست، پس آمادگی روبرو شدن با چالش‌های مختلف را داشته باشند و از آنها به عنوان یک انرژی برای ادامه مسیر استفاده کنند.

واکنش هم‌کلاسی‌ها و اساتید شما در دانشگاه بعد از کسب این موفقیت چه بود؟

فاضل: دوستان و اساتید من از ابتدا خیلی من را حمایت کردند، در واقع من  بدون حمایت اساتیدم در دانشگاه فردوسی خیلی سخت می‌توانستم به این جایگاه برسم.

اهمیت تحصیل برای خانواده‌ام همیشه به من انگیزه می‌داد

خانم فاضل نقش خانواده شما در رسیدن به این موفقیت‌ها چه بوده است؟

فاضل: تحصیل، دلیل مهاجرت پدر من از افغانستان به ایران در سن 18 سالگی بوده است، و این توجه ایشان به تحصیل در زندگی ما بسیار تاثیرگذار بود. سال اولی که من میخواستم به دانشگاه بروم، زیاد می‌شنیدم که چه ضرورتی دارد که دختران به دانشگاه بروند. اما پدر من هیچ وقت اجازه نداد که این موضوعات روی ما تاثیر بگذارد. وقتی که این باور وجود داشته باشد که ما باید در هر شرایط مالی و اجتماعی تحصیل کنیم، این اتفاق می‌افتد، و این اصلی‌ترین چیزی است که می‌تواند به شما برای رسیدن به موفقیت انگیزه بدهد.

من خودم را یک مشهدی اصیل می‌دانم

آیا تاکنون به افغانستان رفته‌اید؟ مشهد در ذهن و قلب شما چه جایگاهی دارد؟

فاضل: من یک بار برای گرفتن ویزای تحصیلی چند روزی به هرات سفر کردم. مشهد برای من خیلی دوست داشتنی است، درست است که ما از نظر تابعیت افغانستانی هستیم، اما من خودم را یک مشهدی اصیل می‌دانم، چون تمام خاطرات و دوره‌های مهم زندگی من اینجا گذشته است، مشهد برای من یک وطن دور از وطن است. ما سال‌ها است که در مشهد زندگی می‌کنیم، و می‌بینیم که چقدر روابط افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها دوستانه است. گاهی اوقات به نظر می‌رسد، عده‌ای دوست دارند حاشیه‌ها را پررنگ کنند و اصل را کنار بگذارند. خود ما نباید درگیر دعواهای فضای مجازی شویم چون در دنیای واقعی رابطه خیلی متفاوتی بین شهروندان ایرانی و مهاجران افغانستانی برقرار است.

دستیابی به یک واکسن مطلوب برای کرونا ظرف 2 سال

شما به عنوان فردی که در حوزه واکسن مطالعه و پژوهش دارد سرنوشت واکسن کرونا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فاضل: اینکه ما فکر کنیم که یک واکسن ظرف چند ماه ساخته می‌شود، کار سختی است. حقیقت این است که یک واکسن و داروی جدید اگر بخواهد با کمترین اثرات جانبی ساخته شود و به تولید انبوه برسد ده سال زمان نیاز دارد. در واقع این استاندارد ساخت یک واکسن و داروی جدید براساس منابع معتبر است. اما در شرایط فعلی که بزرگترین شرکت‌های دارویی دنیا وقت و توان زیادی برای ساخت واکسن کرونا گذاشته‌اند، مطالبی که من در منابع معتبر خوانده‌ام، شاید ما در دو سال بتوانیم به یک واکسن مطلوب برسیم. ما می‌دانیم این روزها شرکت‌های بزرگی در اروپا، آمریکا و چین زمان زیادی برای یافتن این واکسن گذاشته‌اند و شاید برای اولین بار ما در یک سال در رابطه با ساخت یک واکسن مطلوب برای کرونا به نتیجه برسیم.