نمایشگاه «گلاب اشک» در نگارخانه رضوان مشهد | زیبانویسی اشعار عاشورایی، ماندگاری در ذهن مردم

به گزارش شهرآرانیوز؛ هنر خطاطی، از زیباترین و قدیمی‌ترین هنر‌های بصری است. نوع نوشتن حروف و کلمات، می‌تواند خلقیات درونی افراد را آشکار کند و زیبانوشتن در هر صنف و رشته، یک شاخص برای افراد محسوب می‌شود. از سوی دیگر، این هنر موجب ماندگار شدن وقایع تاریخی نیز شده است. نوشته‌های قدیمی، پرده از تمدن‌هایی برمی دارد که پیش از ما زیسته‌اند و آداب و رسومی را که در هر دوره رواج داشته، به ما معرفی می‌کند.

از سوی دیگر، هنر خطاطی به عنوان یک هنر قدسی، توانسته است بخش مهمی از رسوم دینی و مذهبی را نیز برای ما ماندگار کند. نمی‌توان کسی را یافت که با دیدن کتیبه‌های محتشم کاشانی، به یاد مظلومیت اهل بیت (ع) نیفتد و دل او متوجه واقعه عاشورا نشود.

 امسال و هم زمان با فرارسیدن ماه محرم الحرام، نمایشگاه «گلاب اشک» مشتمل بر برخی از آثار خوش نویسی شکسته نستعلیق استاد علی اکبر رضوانی با موضوع ماه محرم و عاشورا در نگارخانه رضوان مشهد برپا شده است. این نمایشگاه مشتمل بر ۵۵ اثر استاد رضوانی است که با موضوع اشعار عاشورایی ارائه شده است.

آثار به خط علی اکبر رضوانی و با تذهیب معصومه محمدنیا و فاطمه رضوانی، همسر و فرزند استاد رضوانی، در نمایشگاه ارائه شده است. این نمایشگاه تا پنجشنبه، ۱۲تیرماه ۱۴۰۴، در نوبت صبح از ساعت ۹ تا ۱۳ و در نوبت عصر از ساعت ۱۷ تا ۲۰ آماده بازدید علاقه‌مندان است. در حاشیه برگزاری این نمایشگاه، نظر استاد رضوانی و برخی از استادان درباره تأثیر هنر خوش نویسی در حفظ و ماندگاری واقعه عاشورا را جویا شدیم:

انتقال دقیق متون عاشورایی با زبان قلم

علی اکبر رضوانی درباره نقش هنر خوش نویسی در انتقال مفاهیم و مضامین قیام عاشورا می‌گوید: هنرمندان همواره تلاش کرده‌اند سهمی در زنده نگه داشتن قیام عاشورا داشته باشند. مضاف بر اینکه موضوع خوش نویسی و عاشورا، ارتباطی بسیار نزدیک دارند؛ در مراسم مختلف عزاداری، از دست نوشته‌ها و پارچه نوشته‌ها و پلاکارد‌هایی استفاده می‌شود که به صورت هنرمندانه اجرا می‌شود. ضمن اینکه می‌شود با زبان قلم به گونه‌ای کار کرد که مفهوم را به بهترین شکل منتقل کند. آنچه از گذشته موجب انتقال دقیق متون عاشورایی بوده، زبان قلم بوده است.

وی می‌افزاید: تولید آثار عاشورایی و محرمی در سال ۱۳۸۱ شکل گرفت. در جریان حضور در مجالس اهل بیت (ع) و هیئت‌های عزاداری، به این نتیجه رسیدم که زمینه‌ای را در خوش نویسی ایجاد کنم و بتوانم این گونه عرض ارادت کنم. البته وقتی در مسیری گام بگذاری، باید در کنار آن مطالعه و پژوهش هم وجود داشته باشد. ضمن اینکه حتما در کار خوش نویسی، عنایت خدا و ائمه اطهار نیز وجود دارد و خود آن‌ها هستند که ادامه این مسیر را رقم می‌زنند.

به قول عطار نیشابوری: «گر مرد رهی، میان خون باید رفت/ وز پای فتاده، سرنگون باید رفت/ تو پای به ره در نه و از هیچ مپرس/ خود راه بگویدت که، چون باید رفت» باید با اشعار زندگی کرد تا شرایط لازم برای نوشتن آن فراهم شود. از سوی دیگر، الهام از طبیعت و مشق خیالی نیز به کمک هنرمند خوش نویس می‌آید. 

استاد رضوانی تأکید می‌کند: وقایع عاشورا با هنر‌هایی مانند شعر محتشم کاشانی ماندگار شده است. نکته اینکه بخش زیادی از مردم، اشعار محتشم را از کتیبه‌های عاشورایی به یاد داشته و حفظ کرده‌اند که از ابتدای ماه محرم در گوشه و کنار مساجد و هیئات و حسینیه‌ها نصب می‌شده است؛ لذا هنر خوش نویسی ارتباطی تنگاتنگ با واقعه عاشورا دارد. خوش نویسی مسیری سخت است. خوش نویسان با وضو خط می‌نویسند. خوش نویسی نوعی ریاضت است. هنرمند خوش نویس است و مرکب و کاغذ سفید و نوشتن و نوشتن و نوشتن و پس از آن است که این ریاضت و سختی، تأثیر خود را در هنر هنرمند می‌گذارد. 

باز به قول سلطانعلی مشهدی: «داند آن کس که آشنای دل است/ که صفای خط از صفای دل است» استاد رضوانی درباره این نمایشگاه نیز می‌گوید: تلاش کرده‌ام اشعاری از شاعران برجسته کشور از جمله محتشم کاشانی، عمان سامانی، نیر تبریزی و... را انتخاب و در معرض دید علاقه‌مندان قرار دهم.

انتقال مفاهیم عاشورایی با هنر خوشنویسی

استاد علی اکبر اسماعیلی قوچانی درباره نقش خوش نویسی در تأثیرگذاری اشعار عاشورایی می‌گوید: هنرمندان خوش نویس توانسته‌اند با هنر خود، مفاهیم عاشورا را ماندگار و به نسل‌های بعد منتقل کنند. هنرمندان خوش نویس تلاش کرده‌اند زیباترین و ناب‌ترین اشعار عاشورایی را خوش نویسی کنند و با زیبانویسی این مفاهیم، آن‌ها را در ذهن مردم ماندگار کنند. این خاصیت هنر خوش نویسی است.

وی تأکید می‌کند: صرف نوشتن مهم نیست. اگر مسئله فقط نوشتن باشد، خطوط کامپیوتری مشابه آنچه هنرمندان می‌نویسند هم به وجود آمده است. اما خروجی کار کامپیوتری کاملا مشخص است که با کار قلم هنرمند تفاوت دارد. علاوه بر خط و مطلبی که نگارش می‌شود، چیدمان حروف و کلمات در کنار یکدیگر نیز مهم است. همین چیدمان است که در کنار قوت و قدرت کار خطاط، زیبایی اثر او را دوچندان می‌کند. 

استاد اسماعیلی قوچانی در ادامه می‌گوید: متأسفانه بخش زیادی از جامعه با هنر خطاطی و ارزش آن آشنایی ندارند. خط فقط نگارش کلمات و جملات نیست. علم است. تجربه است. یک خوش نویس، جست‌و‌جو می‌کند و بهترین کلمات و جملات را برای نوشتن انتخاب می‌کند. الفاظ زشت و رکیک اصلا در کار هنرمند خوش نویس معنایی ندارد. خوش نویسی دنیای دیگری است.

شما در میان هنرمندان خوش نویس، نمی‌توانید کسی را پیدا کنید که انحراف اخلاقی داشته باشد. هنرمندان خوش نویس، مظلوم هستند. ساکت و آرام، در گوشه‌ای به کار خود مشغول هستند و چنان در سیاه مشق‌ها غرق می‌شوند که متوجه گذر زمان هم نمی‌شوند. وی درباره آثار نمایشگاه «گلاب اشک» نیز می‌گوید: استاد رضوانی بخشی از حاصل عمری کار و تلاش را به نمایش گذاشته است. او علاوه بر آنکه مطالب ارزشمندی را کتابت کرده، ترکیب‌های کم نظیری ایجاد کرده که هر کدام یک دنیاست. به جز جریان خوش نویسی، با دانش و شناختی که دارد، توانسته ترکیباتی بدیع به وجود آورد.

در ادامه حتما بخوانید شکوه سایه قلم با روایتگری عشق، دوستی، فلسفه و شعر | گزارشی از یک نمایشگاه نقاشی خط در نگارخانه رضوان

خوش نویسی یک هنر قدسی است

محمدعلی فراستی نیز خوش نویسی را هنری قدسی می‌داند و بیان می‌کند: این هنر با خالق در ارتباط است و اوست که به دست و ذهن هنرمند خطاط القا می‌کند که در نهایت چه ترکیبی پدید آید. بسیاری از آثار نفیس خوش نویسی به صورت بداهه و بدون برنامه ریزی قبلی خلق شده‌اند. گاه هنرمند ترکیبی را در ذهن دارد، اما خروجی آن ترکیبی متفاوت است که زیبایی آن را دوچندان می‌کند و حتی موجب شگفتی خود هنرمند می‌شود.

وی بر این نظر است که یک خوش نویس انس و الفت زیادی با خدا دارد. او ادامه می‌دهد: همه هنرمندان خوش نویس نیز به گونه‌ای ارادت خود را به ساحت اهل بیت (ع) نشان داده و می‌دهند. هنرمندان خوش نویس، با ادبیات فارسی عجین هستند و شعر و شاعر خوب را می‌شناسند. ضمن آنکه توجه دارند اشعاری را انتخاب کنند که از نظر ترکیب و معنا، کارِ بیشتری می‌طلبند.

فراستی با اشاره به اینکه صفای خط ارتباط مستقیمی با صفای دل دارد، می‌گوید: دل باید صاف باشد و پس از آن است که مغز به دست فرمان می‌دهد که چه بنویسد. نوع اثری که اجرا می‌شود نیز بستگی به میزان ارتباطی دارد که خطاط در زمان نگارش با خالق خود برقرار می‌کند. تناسبات که رعایت شود، صفا و شأن هم حاصل می‌شود. از خط یک فرد می‌توان درون انسان را شناخت. 

وی می‌افزاید: هنرمندان خوش نویس با خلق آثار کم نظیر درباره واقعه عاشورا، نقشی مهم در تأثیرگذاری هنر در ثبت این واقعه داشته‌اند. استاد رضوانی توفیق یافته و امام حسین (ع) نیز ایشان را یاری کرده است تا رسالتی را که بر دوش هر هنرمندی است که دل در گرو خاندان عصمت و طهارت (ع) دارد، ادا کند.

آثاری از شاعرانی بزرگ در این نمایشگاه ارائه شده که مدح سیدالشهدا (ع) و واقعه عاشوراست. این آثار با ترکیب‌های متنوع و هنرمندانه ارائه شده و درسی برای دیگر هنرمندان است که این مفاهیم ارزشمند را با هنر خود زنده نگه دارند.

استاد فراستی بیان می‌کند: خط نستعلیق، خطی است که از طبیعت گرفته شده و همین موضوع هم باعث شده موزه‌های بزرگ دنیا، به نگهداری آثار خط نستعلیق توجه زیادی داشته باشند. خط شکسته نستعلیق هم از خط نستعلیق گرفته شده و رقصی که در خط شکسته نستعلیق ایجاد شده است، مخاطب را بیشتر حفظ می‌کند. در این خط، ترکیباتی متفاوت با خط نستعلیق ایجاد‌ می‌شود.