آن روی سکه بحران زمان پرداخت حقوق معلمان حق‌التدریس نزدیک است آمادگی خدمت‌رسانی هتل لاله تهران به آسیب‌دیدگان در جنگ ۱۲ روزه وزیر آموزش و پرورش: در هیچ شرایطی آموزش را ترک نخواهیم کرد + فیلم چگونه فوق العاده ویژه حقوق خود را حساب کنیم؟  اهتزاز پرچم‌های متبرک حرم‌های مطهر ائمه‌اطهار(ع) در جمع معلولان ذهنی + عکس و فیلم احتمال برگزاری یک نشست با موضوع بازنشستگان تامین اجتماعی و تصمیم‌گیری در مورد معوقات فروردین ۱۴۰۴ ابتلا به یک بیماری آزاردهنده از طریق حیوانات خانگی آیا زمان پرداخت معوقات حقوق فروردین ماه ۱۴۰۴ بازنشستگان تأمین اجتماعی مشخص شده است؟ تحویل ۲۰۰ میلیارد ریال تجهیزات پزشکی به بیمارستان‌های مشهد نصب دکل مخابراتی در سایت مرکز تحقیقات یوزپلنگ آسیایی «توران» آخرین اخبار از وضعیت پرونده قتل امیرمحمد خالقی (۱۱ تیر ۱۴۰۴) توصیه‌هایی برای انتقال اضطراری آثار تاریخی در تهدیدات جنگی هشدار یونسکو به رژیم صهیونیستی درمورد آثار تاریخی ایران جذب داوطلب در ستاد مردمی جنگ جامعه پزشکی خراسان رضوی احداث ۱۱۰ فضای آموزشی با مشارکت خیرین مدرسه‌ساز در کرمانشاه صدور هشدار سطح زرد هواشناسی در خراسان رضوی در پی پیش‌بینی گرمای شدید (۱۱ تیر ۱۴۰۴) اکتشاف جدید باستان‌شناسان در ماسوله جنگ و کنکور؛ آزمونی سخت‌تر از درس معاون قوه‌قضائیه: گروسی باید پاسخگوی اقدامات فریبکارانه خود باشد پیش‌بینی هواشناسی مشهد و خراسان رضوی امروز (چهارشنبه، ۱۱ تیر ۱۴۰۴) | دمای مشهد امروز به ۴۰ درجه می‌رسد متهم در بازسازی صحنه جنایت: سرم داغ بود و  نفهمیدم چه‌  می‌کنم کشف بیش از ۱۴ تن غذای‌حیوانات قاچاق در تهران دعوت سراسری از عزاداران اباعبدالله الحسین (ع) برای حفاظت از محیط زیست تصحیح اوراق امتحانی و اعلام نتایج نهایی، زودتر از موعد هرساله رنگ پریدگی، عرق شدید، سردرد و گرفتگی عضلات از علائم گرمازدگی است دستگیری مسافر خارجی حامل بیش از ۲ کیلوگرم طلا در مرز شلمچه آزادی ۱۰۴ زندانی جرائم غیرعمد در تهران طی یک هفته نمون‌برگ هدایت تحصیلی در دهه سوم تیر ۱۴۰۴ صادر می‌شود | افزایش ظرفیت شاخه‌های فنی و حرفه‌ای
سرخط خبرها

آن روی سکه بحران

  • کد خبر: ۳۴۲۸۷۷
  • ۱۱ تير ۱۴۰۴ - ۱۹:۰۵
آن روی سکه بحران
با شکل گیری فضای بحرانی و پیچیده‌تر شدن اوضاع، شاهد لحظاتی هستیم که همدلی، مشارکت و فداکاری را رنگ دوباره می‌زنند و گا‌ها فضایی ایجاد می‌نمایند که کمتر توقع می‌رود.

شهرآرانیوز؛ در حالی که آمار‌ها نشان از این دارند که سرمایه اجتماعی که در واقع همان قوام و چسب نامرئی جامعه است، در ایران دچار فرسایش شده، وقوع بحران‌ها و روزنه‌های نوری که از آن بیرون می‌آید؛ نشان می‌دهد که جامعه ایرانی هنوز دارای ریشه‌های عمیقی از اعتماد و انسجام است.

اما چطور چنین فضایی شکل می‌گیرد و کشوری که در شرایط عادی با بی‌اعتمادی، شکاف‌های اجتماعی و کم‌رنگ‌شدن مشارکت مدنی روبه‌روست، در بحران‌ها شاهد فوران سرمایه اجتماعی می‌شود؟ هرچند این مساله مانند هر امر انسانی دیگری استثنائات دارد و ممکن است خواننده در ذهنش مثال‌هایی متناقض را به یاد آورد، اما انچه قابل بررسی است عمومیت چنین رفتار‌هایی در شرایط توصیف شده می‌باشد.

برای روشن‌تر شدن مساله، باید ابتدا به تفاوت میان سرمایه اجتماعی رسمی و غیررسمی توجه کرد. سرمایه اجتماعی رسمی ناظر بر اعتماد به نهاد‌های حکومتی، دولت، قانون و ساختار‌های رسمی است. اما در مقابل، سرمایه اجتماعی غیررسمی یعنی روابط انسانی، شبکه‌های خانوادگی، سنت‌های فرهنگی و دینی و حس نوع‌دوستی مردمی با سابقه چند هزار ساله همچنان در بطن جامعه فعال است و اتفاقا در بزنگاه‌ها فعال‌تر می‌شود.

بحران‌ها به‌نوعی نقش محرک را برای سرمایه اجتماعی غیر رسمی ایفا می‌کنند. زمانی که زلزله‌ای در بم یا کرمانشاه رخ می‌دهد، سیل پهباد‌ها به شهرهایمان می‌زند، یا همه‌گیری کرونا کشور را در به لبه پرتگاه می‌برد، پاسخ مردم ایران چیزی فراتر از واکنش‌های عادی و قابل انتظار است؛ در این شرایط صف‌های طولانی اهدای خون شکل می‌گیرد و گروه‌های خودجوش کمک‌رسانی، آشپزخانه‌های مردمی، کمپین‌های مجازی برای کمک‌رسانی فعال می‌شوند. همبستگی‌های عاطفی عمیق در شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته و مردم بدون توجه به تفاوت‌های فکری و قومی و مذهبی در این همراهی شریک می‌شوند.

در واقع این پدیده، ریشه در سنت‌های دیرینه‌ی جامعه ایرانی دارد. فرهنگ‌هایی مانند نذر، وقف، دیانت، محله‌محوری، عزاداری‌های جمعی و همسایگی هنوز در لایه‌های زیرین جامعه زنده‌اند، هرچند ممکن است در شرایط عادی به حاشیه رانده شده باشد، اما بحران‌ها آنها را به مرکز بازمی‌گردانند.

از این رو باید گفت بحران، کارکردی دوگانه دارد؛ هم تهدید محسوب می‌شود و هم برای جامعه‌ای، چون ما فعال‌کننده‌ی ظرفیت‌های نهفته است. اما در نقطه مقابل می‌توان دید که جوامعی با ساختار‌های بسیار بوروکراتیک در شرایط بحرانی دچار فروپاشی‌هایی شده و برای مدت زمانی تبدیل به جنگلی پر از تردید و تهدید می‌شوند. این جوامع که سرمایه اجتماعی خود را بر اساس اعتماد به نهاد‌ها بنا کرده‌اند، در شرایط بحران نهاد‌ها دچار اختلال می‌شوند و جامعه‌شان ممکن است دچار سردرگمی یا حتی فروپاشی شود.

در این کشورها، روابط انسانی غیررسمی کمرنگ‌تر است، در نتیجه در نبود نهاد‌ها در شرایط بحرانی، خلأ عمیق‌تری احساس می‌شود. در ایران اما، مردم حتی در غیبت نهاد‌های رسمیِ پاسخگو، خودشان آستین بالا می‌زنند. هرچند این مساله روی دیگری نیز دارد و ممکن است جامعه بیش از پیش به خود متکی شود و اعتمادش به ساختار‌های رسمی را از دست بدهد و سرمایه اجتماعی مردمی جایگزین سرمایه اجتماعی نهادی می‌شود.

باید گفت این نوع از سرمایه اجتماعی به نوعی مکانیکی و موقت محسوب می‌گردد. چرا که این اتحاد واکنشی است و نه ساختاری و افراد معمولا پس از بحران به زندگی عادی خود باز می‌گردند و پایداری چنین اموری وابسته به آموزش، نهاد سازی و مشارکت بلند مدت است.

در نهایت، سرمایه اجتماعی بحران‌محور یک پدیده‌ی عمیق و چندوجهی است. از یک سو امیدبخش و الهام‌بخش است؛ نشان می‌دهد که ریشه‌های انسانی جامعه هنوز زنده‌اند. از سوی دیگر، یک هشدار است؛ زیرا اگر نهاد‌ها نتوانند به این همبستگی پاسخ سازمان‌یافته بدهند و آن را به ساختار‌های پایدار مدنی تبدیل کنند، این انرژی عظیم ممکن است به‌زودی خاموش یا فرسوده شود. از این رو بحران‌ها می‌تواند راهی برای ترمیم اعتماد باشد.

گزارش خطا
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پربازدید
{*Start Google Analytics Code*} <-- End Google Analytics Code -->