مارال‌های ارسباران پس از ۳۰ سال مراقبت رها شدند

به گزارش شهرآرانیوز؛ اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی به عنوان متولی اصلی طرح احیای نسل مارال در ارسباران مطالعات اولیه آن را در سال ۱۳۷۰ آغاز کرد و این مرحله تا بیش از یک دهه به طول انجامید تا با فراهم‌سازی زمینه‌ها و تمهیدات لازم، مرحله اجرایی آن آغاز شود که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۴ طرح احیا با پنج راس مارال کلید خورد.

طرح احیای مارال‌های ارسباران در قالب سه فاز طی سه دهه به انجام رسید که با نتیجه بخش بودن اقدامات مربوطه، اکنون با افزایش تعداد و نیز بسترسازی‌های مناسب و مطلوب، جنگل‌های ارسباران می‌تواند شاهد گشت و گذار این گونه بسیار نادر و زیبای حیات وحش در پهنه‌ای بزرگتر و بدون حفاظت‌های فیزیکی باشد.

بر اساس نظرات کارشناسان و صاحب نظران حیات وحش فضای مورد نیاز برای یک راس مارال در محیط طبیعی بیش از ۱۵ هکتار است که این معیار در منطقه حفاظتی ارسباران برای اجرای فاز دوم احیا برای تعداد ۱۲ راس مارال مهیا شد که با توجه به افزایش جمعیت این گونه، زمینه‌های لازم و کافی برای رهاسازی آنها در طبیعت فراهم شده است.

معاون محیط طبیعی مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی طرح احیای نسل مارال ارسباران در سه دهه فعالیت بی وقفه و مداوم را موفقیت آمیز دانست و اظهار کرد: این طرح یکی از مهمترین و بزرگترین طرح‌های احیای گونه‌های جانوری در کشور است که فقط طرح مطالعاتی آن بیش از یک دهه به طول انجامید.

داوود غنی پور افزود: مرحله اول مرحله اجرایی پس از طرح مطالعاتی آن که در سال ۱۳۷۴ آغاز شد، از سال ۱۳۸۷ در محدوده ۱۸۰ هکتاری جنگل‌های آینالو کلید خورد و یکی از اهداف اصلی در این مرحله تطبیق دادن این گونه با محیط و ارزیابی‌های کارشناسی است.

به گفته وی در آن زمان حدود ۳۰ راس مارال در محدوده محیط جنگلی و مرتعی آینالو و سپس فندقلو رهاسازی شدند که این مرحله از طرح احیا تاکنون با مراقبت ویژه سازمان محیط زیست همچنان ادامه یافته تا با بررسی تمام جوانب موضوع وارد مرحله بعدی یعنی رهاسازی شویم.

غنی پور، مرحله نهایی و مهم طرح احیای گونه مارال ارسباران را رهاسازی آنها در طبیعت اعلام و اضافه کرد: مطالعات و همچنین آزمایش ابعاد مختلف طرح به انجام رسیده تا با اخذ دستور‌های لازم از سازمان مرکزی رهاسازی را اجرایی کنیم که سخت‌ترین مرحله طرح به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: بر این اساس قرار است تعداد ۲ گله پشتیبان در منطقه آینالو و فندقلو در مساحت هفت هکتاری و در سایت‌های جداگانه رهاسازی شوند که در مجموع ۱۳ راس مارال را شامل می‌شود.

در ادامه حتما بخوانید کشف گسترده گونه‌های جانوری قاچاق در عملیات اخیر یگان محیط زیست تهران (۶ مرداد ۱۴۰۴)

غنی پور با بیان اینکه هم اکنون در سایت اصلی طرح احیای مارال ارسباران این گونه‌ها با مراقبت‌های ویژه محیط بانان زندگی می‌کنند، یادآور شد: ترکیب جمعیتی این گونه‌ها دو سوم ماده و یک سوم نر است که این شرایط برای زاد و ولد آنها رقمی استاندارد به حساب می‌آید.

وی متوسط سنی مارال‌های موجود در ارسباران را ۱۷ تا ۱۸ سال اعلام کرد که این متوسط سنی برای زندگی در اسارت است، در حالی که متوسط عمر این گونه در محیط طبیعی ۱۳ تا ۱۴ سال است.

غنی پور دلیل عمر بیشتر مارال در محدوده‌های حفاظتی و در اسارت را رسیدگی بیشتر، غذای مناسب، دوری از مخاطرات طبیعی و شکار و مهمتر از همه انجام معاینات دامپزشکی و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی بیان کرد.

در همین رابطه رییس پارک ملی ارسباران از آغاز فاز سوم احیا و رهاسازی مارال‌های (گوزن قرمز) ارسباران (Cervus elaphus maral) به طبیعت در منطقه حفاظت شده و پارک ملی ارسباران در ماه‌های آینده خبر داد و گفت: این موضوع یکی از موفقیت‌های مهم حیات وحش ایران زمین و به خصوص آذربایجان است که می‌تواند برای سال‌های سال زندگی این گونه را در جنگل‌های ارسباران تضمین کند.

حاتم شیرچنگ یادآور شد: طرح احیای نسل مارال آینالو در منطقه حفاظت شده و پارک ملی ارسباران در سال ۱۳۷۴ در محدوده هفت هکتاری با تعداد پنج راس آغاز شد که در ادامه با افزایش جمعیت آنها در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷، تعداد ۲۰ راس مارال با نسبت سنی و جنسی مختلف از محدوده مزبور به محدوده ۱۸۰ هکتاری انتقال داده شدند.

به گفته وی در این محدوده تغذیه دستی مارال‌ها به طور کامل قطع شده و آنها به صورت طبیعی و وحشی به حیات خود ادامه دادند.

شیرچنگ اظهار کرد: در حال حاضر در محدوده هفت هکتاری تعداد ۱۲ راس مارال بالغ و چهار راس گوساله و در فاز یا محدوده دوم نیز که حدود ۱۸۰ هکتار است، حدود ۴۰ تا ۵۰ راس مارال وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه فاز سوم این طرح برای رهاسازی مارال‌ها در طبیعت آماده است، گفت: در صورت موافقت و دستور سازمان مرکزی و اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی و معاونت محیط طبیعی سازمان مرکزی در ماه‌های آینده کار رهاسازی مارال‌ها در این محدوده انجام خواهد شد.

شیرچنگ ادامه داد: منطقه حفاظت شده دیزمار حدود ۶۸ هزار هکتار در سمت غرب شهرستان خداآفرین و منطقه حفاظت شده ارسباران با ۸۶ هزار هکتار وسعت و پارک ملی ارسباران با حدود ۹ هزار هکتار در شمال و مرکز شهرستان خداآفرین واقع شده‌اند که می‌توانند میزبان مارال‌های رها شده باشند.

وی یکی از ویژگی‌های مهم گونه مارال ارسباران را قدرت استتارگیری آنها عنوان کرد و گفت: بر همین اساس این گونه‌ها چنان در بین درختان و گیاهان خود را مخفی می‌شوند که انسان شاید در چند قدمی متوجه وجودش نشود که همین موضوع لزوم اقدامات مراقبتی در زمان رهاسازی در دامن طبیعت را بسیار ضروری می‌کند تا آسیبی از سوی گردشگران به آنها وارد نشود.

شیرچنگ افزود: باید توجه داشت که نسل این گونه حیات وحش حدود ۷۰ سال قبل در زیستگاه اصلی خود در حال انقراض بود.

مارال با نام علم علمی Cervus elaphus Maral یکی از بزرگترین انواع گوزن و بزرگترین گونه گوزن در ایران است.

جنگل‌های ارسباران (قره داغ) یک منطقه حفاظتی است و در سال ۱۳۵۴ از سوی یونسکو به ثبت رسیده است.

کارشناسان زیست‌محیطی جهان، جنگل‌های ارسباران را به دلیل داشتن ۷۸۵ گونه گیاهی و ۱۷۰ گونه درختی، شامل ۴۲ تیپ مرتعی و ۱۴۳ واحد جنگلی در زمره یکی از مناطق با ارزش ژنتیکی جهان شناخته‌اند.

نسل گوزن مارال به عنوان یکی از زیباترین گونه‌های جانوری ایران از ۸۰ سال پیش در جنگل‌های ارسباران منقرض شده بود ولی اکنون به طور پراکنده از طریق جوامع محلی و گردشگران در منطقه دیده شده است.

منبع: ایرنا