درباره حاج حسین ملک، بزرگ‌ ترین واقف تاریخ ایران

گردآوری و تنظیم: هما سعادتمند| شهرآرانیوز؛ آقامهدی ملک التجار اصالتا تبریزی و مجتهد زاده بود، اما برخلاف پدربزرگ خود، ملاآقا بابامجتهد تبریزی، به کسوت روحانیت درنیامد و راه تجارت در پیش گرفت.

 

او با اینکه در جنگ‌های ایران و روس، خدمات بسزایی انجام داد، بعد از شکست ایران از روس ها، از خدمت دولت کناره گرفت و به کار تجارت مشغول شد. چندی بعد آقامهدی در زمان محمدشاه قاجار در سال۱۲۵۳ قمری، نشان سرخ را از شاه دریافت کرد و به سمت ملک التجاری ممالک محروسه منصوب شد و از همان زمان به بعد، لقب «مَلِک» بر روی این خاندان ماند، اما آن که توانست نام این خاندان را پس از حاج کاظم ملک التجار (پسر آقامهدی ملک التجار) با وقف‌های بی شمارش به شهرت برساند، پسرش «حسین آقا ملک» بود.

 

او با اینکه کوچه و خیابانی در مشهد به نامش نیست، آن قدر باقیات صالحات از خودش به جای گذاشته است که نه تنها اهالی این شهر بلکه هر کسی هم که به این دیار پامی گذارد، حتما اسم او را وقتِ سر زدن به مکان‌های تفریحی می‌شنود. از حاج حسین آقا ملک به جز دو باغ ملی و وکیل آباد در مشهد، وقف‌های بی شماری در خراسان و دیگر نقاط ایران برجای مانده است که بیشتر آن‌ها وقف فرهنگی است و همین ویژگی نیز موقوفات حاج حسین ملک را علاوه بر گستردگی آن، خاص کرده است. امروز چهل وهشتمین سالروز خاکسپاری بزرگ‌ترین واقف تاریخ ایران است.


موقوفات حاج حسین  آقا ملک که از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۴۰ در هفت مرحله اهدا شده است

کتابخانه ملی ملک (شامل ساختمان کتابخانه، همان خانه پدری حاج  حسین آقا در بازار حلبی ساز‌های تهران)

خرید قطعه زمین معروف به باغ ملّی تهران از شهرداری که اکنون ساختمان موزه و کتابخانه در این زمین واقع است.

وقف ۲۹ مورد رقبه از جمله سه دانگ مزرعه و قنات تقی آباد در خراسان، سه دانگ مزرعه شهر طوس سفلی و سه دانگ مزرعه جمع آب.

وقف ۱۶ رقبه از جمله شش دانگ قلعه نوی فریمان، شش دانگ مزرعه باغ عباس، شش دانگ قریه تقی آبادو سه دانگ قریه عشق آباد

قنات سجادیه با کلیه اراضی و اشجار و انهار، خشکه کاری منشعب از قنات سجادیه تا قنات قلعه نو میرزاجعفر. (تربت جام)

وقف رقباتی از جمله سه دانگ مزرعه و قنات فخرآباد، نصف مزرعه و قنات پشت باغ و سه‌دانگ مزرعه خاکستری

وقف ۲۴ رقبه از جمله نصف مزرعه لنگر، نصف مزرعه تقی آباد، نصف مزرعه بلندگرد، نصف مزرعه خرم آباد و نصف مزرعه اسدآباد

 

۱۲۵۰
حسین ملک در شب یازدهم ربیع الاول ۱۲۸۸ ق. در خانه پدری اش در تهران به دنیا آمد.

 

۱۲۷۸
برای نخستین بار به همراه پدرش به مشهد سفر کرد.

 

۱۲۸۰
برای نخستین بار به همراه پدرش به مکه مشرف شد.

 

۱۲۸۴
برای اداره املاک پدرش در مشهد مستقر شد.

 

۱۲۸۷
با نوابه قدسیه (زهرا)، دختر میرزاعبدا...، متولی مسجد و موقوفات گوهرشاد ازدواج کرد.

 

۱۲۸۸
حاج حسین آقا ملک توسط مجاهدین مشروطه دستگیر می‌شود و در مسجد جامع گوهرشاد شلاق می‌خورد.

 

۱۲۹۲
برای مداوای گوش و چشمش به اروپا سفر کرد.

 

۱۲۹۳
از اروپا به ایران بازگشت.

 

۱۲۹۶
پدرش ملک التجار دار فانی را وداع گفت.

 

۱۲۹۸
همسرش نوابه قدسیه دارفانی را وداع گفت.

 

۱۳۰۰
به ۱۴۳ هزار تومان بدهی متهم شد که متقبل شد در صورت تأیید بدهی اش، مزرعه چناران را به دولت واگذار کند

 

۱۳۰۱
با همسر دومش زرین ملک خانم ازدواج کرد.

 

۱۳۱۴
به اتهام دست داشتن در غائله گوهرشاد به چند ماه حبس و تحمل چند ضربه شلاق محکوم شد.

 

۱۳۱۴
عمارت باغ وکیل آباد ساخته می‌شود.

 

۱۳۱۶
شروع به وقف کتابخانه ملی ملک و دیگر رقبات کرد.

 

۱۳۲۳
قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد.

 

۱۳۳۸
حدود ۲۰۰ هکتار زمین تقدیم فرهنگیان مشهد شد.

 

۱۳۳۹
حاج حسین آقا ملک شروع به نوشتن شرح حال خود می‌کند.

 

۱۳۳۹
اهدای زمین به کارکنان اداره اقتصاد ملی ایران به وسعت ۱۲۰ هزار مترمربع

 

۱۳۳۹
اهدای زمین به وسعت ۲۰۰ هزار مترمربع به کارکنان اداره پست و تلگراف

 

۱۳۴۲
زمین‌های قلعه وکیل آباد وقف ساکنانش شد.

 

۱۳۴۳
اهدای زمین برای تجدیدبنای شیرخوارگاهِ کودکان بی سرپرست در مشهد

 

۱۳۴۳
اهدای زمین زندان مشهد به وسعت ۱۵۰ هزار مترمربع

 

۱۳۴۵
باغ ملی مشهد را که در آن زمان ۴۰ هزار متر مربع مساحت داشت وقف عام کرد. این باغ اکنون ۲۶ هزار متر مربع وسعت دارد.

۱۳۴۸
حاج حسین ملک باغ وکیل آباد را که در آن زمان ۱۵۰ هکتار وسعت داشته برای استفاده عموم مردم مشهد وقف می‌کند.

 

۱۳۵۱
وی در روز چهارشنبه ۳ مرداد ۱۳۵۱ خ. / ۱۳۹۲ ق. در خانه پدری اش، در تهران، دارفانی را وداع گفت.