رئیس انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی هشدار داد: «اگر بارش‌های استثنایی سال ۱۳۹۸ به درستی ذخیره می‌شد، امروز ایران معادل بیش از ۳۰ سال تولید سالانه کشور آب در اختیار داشت.»
به گزارش شهرآرانیوز؛ ایران حدودا سالانه ۴۱۳ میلیارد مترمکعب بارندگی دارد، اما بنا به گزارش انجمن علمی مقابله با خشکی و خشکسالی، بیش از ۲۸۰ میلیارد مترمکعب آن پیش از ورود به چرخه تولید در تبخیر و هرز آب از بین می‌رود؛ آماری تکان‌دهنده که نشان می‌دهد بحران آب کشور نه‌تنها نتیجه خشکسالی‌های پی‌درپی، بلکه محصول سوء مدیریت و اتلاف منابع است.
رئیس انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی گفت: «کشور ما میلیارد‌ها مترمکعب فضای خالی برای ذخیره‌سازی آب به‌عنوان یک بانک زیرزمینی دارد. اگر از بارش‌های استثنایی سال ۱۳۹۸ به‌درستی استفاده و آنها در مخازن زیرزمینی ذخیره می‌شد، می‌توانستیم معادل بیش از ۳۰ سال تولید سالانه کشور آب ذخیره کنیم و بحران کم‌آبی و خشکسالی را تا حد زیادی مدیریت نماییم.»
بحران آب در ایران تنها نتیجه خشکسالی‌های پی‌درپی نیست، بلکه از مدیریت ناکارآمد، اتلاف گسترده و غفلت از ظرفیت‌های طبیعی ذخیره‌سازی سرچشمه می‌گیرد. سالانه از ۴۱۳ میلیارد متر مکعب بارندگی کشور، بیش از ۲۸۰ میلیارد متر مکعب پیش از ورود به چرخه تولید تبخیر یا به‌صورت هرزآب از دست می‌رود و در نهایت کمتر از پنج درصد نزولات جوی به تولید واقعی کشاورزی تبدیل می‌شود.
فرود شریفی، رئیس انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی، درباره این روند، گفت: «اگر از بارش‌های استثنایی سال ۱۳۹۸ به‌درستی استفاده و آنها در مخازن زیرزمینی ذخیره می‌شد، می‌توانستیم معادل بیش از ۳۰ سال تولید سالانه کشور آب ذخیره کنیم و بحران کم‌آبی و خشکسالی را تا حد زیادی مدیریت نماییم.»
هدررفت گسترده آب در مرحله برداشت
فرود شریفی، رئیس انجمن علمی مقابله و سازگاری با خشکی و خشکسالی، با اشاره به نوسانات زمانی و مکانی بارش در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران گفت: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور، هدررفت آب در مرحله نزول بارش و سپس برداشت است. توسعه منابع آبی در دهه‌های اخیر بیشتر بر احداث سد‌ها متمرکز بوده است، در حالی‌که بسیاری از مناطق تولیدی که امکان فنی ساخت سد ندارند، نادیده گرفته شده است. تبخیر از مخازن و رسوب‌گذاری سالانه حجم سد‌ها را کاهش می‌دهد و میلیارد‌ها مترمکعب سیلاب و هرزآب از دسترس خارج می‌شود.»
وی با تأکید بر ظرفیت طبیعی آبخوان‌ها افزود: «بارش اگر در دل زمین نفوذ کند از تبخیر مصون می‌ماند. کشور ما میلیارد‌ها مترمکعب فضای خالی برای ذخیره‌سازی آب به‌عنوان یک بانک زیرزمینی دارد. میانگین بارندگی ایران حدود ۲۵۰ میلی‌متر (۴۱۳ میلیارد مترمکعب) است، اما بیش از ۲۸۰ میلیارد مترمکعب آن از همان ابتدا تبخیر یا هرز می‌رود و تنها ۱۱۷ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر باقی می‌ماند. در نهایت کمتر از ۵ درصد نزولات جوی به تولید واقعی تبدیل می‌شود. اگر از بارش‌های استثنایی سال ۱۳۹۸ به‌درستی استفاده و آنها در مخازن زیرزمینی ذخیره می‌شد، می‌توانستیم معادل بیش از ۳۰ سال تولید سالانه کشور آب ذخیره کنیم و بحران کم‌آبی و خشکسالی را تا حد زیادی مدیریت نماییم.»
راهکار‌های کوتاه، میان و بلندمدت برای کاهش هدررفت آب‌ها
رئیس انجمن علمی مقابله با خشکی و خشکسالی راهکار‌های کاهش هدررفت را در سه سطح معرفی کرد و گفت: «در کوتاه‌مدت، که شامل یک تا دو سال است، تمرکز بر آموزش کشاورزان برای استفاده درست از تجهیزات برداشت، انجام سرویس‌های منظم پمپ‌ها، مدیریت زمان برداشت محصول، اجرای برنامه‌های ترویجی و آغاز طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری است. در میان‌مدت، به مدت سه تا پنج سال، جایگزینی ماشین‌آلات و پمپ‌های فرسوده با تجهیزات کم‌مصرف، توسعه استخر‌های ذخیره آب مزرعه‌ای، ارائه تسهیلات مکانیزاسیون، ایجاد شبکه‌های همکاری کشاورزان و گسترش کشت در محیط‌های کنترل‌شده در دستور کار قرار دارد. در بلندمدت، یعنی پنج تا ده سال آینده، بومی‌سازی فناوری‌های برداشت هوشمند، استفاده از اینترنت اشیاء و حسگر‌های هوشمند، تدوین استاندارد‌های ملی تجهیزات برداشت و انتقال فناوری‌های موفق از کشور‌های پیشرفته از جمله راهکار‌های مهم به شمار می‌آید.»
شریفی درباره نمونه‌های موفق اظهار کرد: «در فارس آموزش برداشت مکانیزه گندم ۳ تا ۵ درصد هدر رفت را کاهش داد؛ در ایالت راجستان هند استخر‌های کوچک مزرعه‌ای ۲۰ درصد هدررفت آب را کم کرد؛ و در استرالیا استفاده از حسگر‌های رطوبتی تا ۴۰ درصد کاهش هدررفت به همراه داشت.»
کاهش تبخیر بالای بارش
وی تبخیر را یکی از مهم‌ترین عوامل اتلاف آب دانست و گفت: «برای کاهش تبخیر در مزرعه می‌توان از مالچ گیاهی یا پلاستیکی، کشت پوششی، کشت حداقلی و زمان‌بندی مناسب کاشت استفاده کرد. راهکار‌های مدیریتی شامل ذخیره و نفوذ بارش از طریق پخش سیلاب، تغذیه مصنوعی آبخوان و آبیاری قطره‌ای و زیرسطحی است کشت گیاهان مقاوم و سایه‌انداز و توسعه سیستم‌های زراعت-باغ، ضمن کاهش دمای سطح، رطوبت خاک را حفظ می‌کند.»
شریفی افزود: «در حوزه فناوری، استفاده از پوشش‌های نانویی و پلیمری، ژل‌های جاذب رطوبت و سنسور‌های هوشمند مدیریت رطوبت خاک مطرح است. برای مخازن آبی نیز روش‌هایی مانند بادشکن، پوشش‌های شناور سایه‌انداز و مواد شیمیایی تک‌لایه مانند هگزاد کونال در کشور‌های مختلف آزمایش و موفقیت‌آمیز بوده است. ایران نیز طرح‌های پخش سیلاب، مالچ بیولوژیک و آبیاری قطره‌ای را بومی‌سازی کرده است.» مشکلات تغییر اقلیم و آینده
منابع آبی کشاورزی
رئیس انجمن علمی با اشاره به کاهش بارش، افت سطح آب‌های زیرزمینی و افزایش تبخیر گفت: «پدیده خشکسالی کشاورزی امروز به چالشی فراگیر بدل شده است. مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد تا سال ۲۰۵۰ سطح زیرکشت گندم در جنوب آسیا به دلیل شوک‌های گرمایی تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و تولید ذرت در مناطق نیمه‌صحرایی حدود ۱۰ درصد کم شود. مدیریت یکپارچه؛ نیاز فوری برای عبور از بحران آبی همچنین درباره همکاری وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی.
شریفی توضیح داد: «ایران با اقلیم عمدتاً خشک، بیش از ۴۰ درصد مساحتش را درگیر بحران شدید آب دارد. مشکل اصلی، مدیریت نادرست منابع آب و تصمیمات بخشی و سلیقه‌ای، بالا به پایین و بدون مشارکت بهره برداران است که وضعیت فعلی را رقم زده است.»
رئیس انجمن علمی به اقدامات اخیر اشاره کرد و اظهار کرد: «توسعه سامانه‌های نوین آبیاری از ۱.۵ به ۲.۵ میلیون هکتار در ۱۴۰۲ رسیده است. راندمان آبیاری افزایش یافته، اما به دلیل کشت محصولات پرمصرف، صرفه‌جویی واقعی کمتر از انتظار بوده است. انسداد هزاران چاه غیرمجاز (هرچند صد‌ها هزار چاه همچنان فعال است)، اجرای طرح تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی شامل کنتورگذاری چاه‌ها و طرح‌های پخش سیلاب که افت سطح آب زیرزمینی را کند کرده است. همچنین سند ملی آب و برنامه سازگاری با کم‌آبی تصویب شد، اما به دلیل ضعف ضمانت اجرایی موفقیت محدودی داشت.»
تضاد بین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در بحران آب
شریفی رئیس انجمن علمی درباره تضاد بین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی در مدیریت منابع آب افزود: «وزارت نیرو بر کاهش برداشت و فروش آب به صنعت تأکید دارد، در حالی که جهاد کشاورزی دغدغه امنیت غذایی دارد. سرمایه‌گذاری در صنعت و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی این تضاد را تشدید کرده است. برای حل مشکل، همکاری فعلی کافی نیست و به اقدامات روزآمد و جدی‌تری از جمله تشکیل ساختار مشارکت‌محور و فرابخشی با اختیارات قانونی برای مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبخیز، ایجاد سامانه پایش ملی آب، در مقیاس حوضه، اجرای سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌مصرف و اصلاح ارقام مقاوم به خشکی نیاز است.»
وی همچنین در پایان تأکید کرد: «آینده منابع آب کشاورزی ایران با تهدید‌های جدی روبه‌روست. تنها با مدیریت یکپارچه، سرمایه‌گذاری پایدار، ترکیب دانش بومی با فناوری نوین می‌توان امنیت غذایی کشور را حفظ کرد. تجربه نشان داده الگو‌های صرفاً ارشادی و بدون ضمانت اجرا تأثیر پایدار ندارند و اگر سیاست‌گذاری‌ها فراتر از توصیه‌های کلی نرود، روند کاهش منابع آبی و فشار بر بخش کشاورزی ادامه خواهد یافت.»
منبع: فارس
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
