جایگاه زن و مرد در پازل خانواده از منظر دین چیست؟ | زن و مرد، دو نیمه مکمل

سمانه رضوانی | شهرآرانیوز؛  وقتی از تفاوت زن و مرد حرف می‌زنیم، عده‌ای سریع پلاکارد‌ها را درمی‌آورند و با مضمون برابری زن و مرد بدون درنظر گرفتن تفاوت‌های ذاتی هر دو شعار می‌دهند و فکر می‌کنند اگر جز این بگویند، در حق خانم‌ها ظلم شده است.

از این طرف ماجرا باز عده‌ای هستند که مرد را جنس برتر خلقت می‌بینند و زن را در خدمت مرد، ولی اسلام دین اعتدال و میانه‌روی است. در این مجال می‌خواهیم درباره مسئولیت‌های زن و مرد براساس توانایی‌هایشان نه برتری، از نگاه اسلام بگوییم.

بستری برای تکمیل، نه تفرقه

خداوند، زن و مرد را با ویژگی‌های متمایز و منحصر‌به‌فرد خلق کرده است؛ این تمایز نه برای ایجاد شکاف و جدایی، بلکه به‌منظور تکمیل یکدیگر، هم‌افزایی و برقراری یک همکاری سازنده و پایدار طراحی شده است. درک عمیق و صحیح این تفاوت‌های ذاتی و تکمیلی، به‌طور طبیعی منجر به نزدیکی قلبی، هم‌افزایی فکری و عملی و درنهایت تقویت بنیان‌های خانواده می‌شود. همان‌طور که در حدیث گران‌قدر از امام‌علی (ع) آمده است: «زن، گوهری دل‌انگیز و ارزشمند است، نه ابزاری برای نبرد یا سرکوب.»

این به این معناست که ظرافت، لطافت و توانمندی‌های منحصر‌به‌فرد زن، درکنار قدرت، قاطعیت و توانمندی‌های مرد، ارکان اصلی یک خانواده مستحکم و پویا را تشکیل می‌دهد و این دوگانگی، منبع قدرت و ثبات است.

مسئولیت مرد؛ استحکام بنیان خانواده

نقش مرد در خانواده، فراتر از تأمین معاش و نیاز‌های مادی است؛ وی باید به‌عنوان ستون استوار و تکیه‌گاه اصلی خانواده عمل کند و از منظر مالی، روانی و عاطفی، امنیت و آرامش لازم را برای تمام اعضای خانواده فراهم آورد. این مسئولیت سنگین، بخشی از جایگاه او در چارچوب خانواده است.

پیامبر اکرم (ص) با بیان اهمیت این نقش فرمودند: «هرکه در راه تأمین معاش و رفاه خانواده‌اش تلاش و کوشش کند، گویی در راه خدا جهاد کرده است و پاداشی عظیم خواهد داشت.» این بیان نورانی، عمق و اهمیت نقش حمایتی، حفاظتی و تأمین‌کننده مرد را در خانواده به‌روشنی تبیین می‌سازد و بر ضرورت ایفای کامل این مسئولیت تأکید می‌کند.

نقش زن؛ معماری عاطفه و تربیت

وظیفه زن در محیط خانه، به هیچ‌وجه محدود به امور خانه‌داری و کار‌های روزمره نیست، بلکه او درواقع معمار اصلی عواطف، احساسات و فضای روانی خانواده به‌شمار می‌رود و نقشی بنیادین در زمینه‌سازی رشد فضایل اخلاقی، تربیتی و شخصیتی فرزندان ایفا می‌کند. حدیث شریف و پرمحتوای «بهشت زیر پای مادران است» گواهی زنده و محکم بر اهمیت فوق‌العاده و جایگاه رفیع این نقش بنیادین و حیاتی زن در ساختار خانواده و جامعه است و نشان می‌دهد که تربیت و پرورش نسل آینده، تا چه اندازه به حضور و تلاش او وابسته است.

هم‌افزایی وظایف؛ تقویت پیوند زناشویی

توزیع منطقی و عادلانه وظایف میان زن و مرد در خانواده، نباید به ایجاد حس جدایی یا رقابت بینجامد، بلکه باید همواره به‌عنوان بستری برای همکاری سازنده، هم‌افزایی و تقویت پیوند‌های زناشویی عمل کند. مشورت مداوم، تبادل‌نظر صادقانه و همکاری فعال میان زن و مرد، پیوند زناشویی را مستحکم‌تر می‌سازد و به پویایی آن کمک شایانی می‌کند؛ نمونه‌ای بارز و الگوگونه از این هم‌افزایی، در سیره عملی و زندگی مشترک امام‌علی (ع) و حضرت زهرا (س) مشهود است؛ امام وظایف را به‌گونه‌ای تقسیم کردند که کار‌های بیرون از منزل و تأمین معاش برعهده خودشان و امور داخل منزل و رسیدگی به فرزندان برعهده فاطمه‌زهرا (س) باشد که این خود نمادی از تقسیم کار براساس توانایی‌ها و جنسیت است.

درک متقابل؛ لازمه استواری عشق و وفاداری

شناخت عمیق ابعاد روحی، روانی و نیاز‌های یکدیگر، اساسی‌ترین عاملی است که به پایداری و استحکام روابط عاطفی و زناشویی کمک شایانی می‌کند. درک واقع‌بینانه شرایط طرف مقابل، همدلی با او و ارزشمند شمردن احساسات و نظرات وی، موجب تعمیق عشق، افزایش احترام متقابل و تقویت وفاداری میان زوجین می‌شود.

پیامبر اکرم (ص) نیز بر این مهم تأکید فرمودند: «نیکوکارترین شما کسی است که با همسر خود، خوش‌رفتارتر و مهربان‌تر باشد.» این توصیه، اهمیت رفتار توأم با مهر و محبت را در روابط خانوادگی گوشزد می‌کند.

در ادامه حتما بخوانید زنگ خطر برای روابط انسانی: «چت‌ جی‌پی‌تی» چطور زندگی خانوادگی را متلاشی می‌کند؟

سرمایه‌گذاری بلندمدت برای خانواده

مسئولیت فراگیری دانش، کسب مهارت‌های جدید و تلاش برای رشد و کمال فردی، هم برعهده زن و هم برعهده مرد است و نباید از این امر مهم غفلت کرد. این پیشرفت و خودسازی، نه‌تنها به نفع فرد به‌تنهایی است، بلکه یک سرمایه‌گذاری ارزشمند و بلندمدت برای سلامت، پویایی و آینده کل خانواده محسوب می‌شود. امام‌صادق (ع) در این زمینه فرمودند: «کسب دانش و علم، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است و از اصول دین محسوب می‌شود.» این حدیث، ضرورت یادگیری مستمر را برای همه افراد جامعه بیان می‌کند.

کلید سعادت پایدار و زندگی مشترک موفق

ایجاد و حفظ تعادل منطقی میان وظایف، مسئولیت‌ها و نیاز‌های فردی و خانوادگی، اصل بنیادین خوشبختی پایدار و رسیدن به سعادت واقعی در زندگی مشترک است، به‌گونه‌ای‌که هیچ‌یک از طرفین، بار سنگین تمام مسئولیت‌ها را به‌تنهایی بر دوش نکشد و احساس تنهایی یا نادیده گرفته شدن نکند. آیه شریف۲۲۸ سوره بقره، به‌صراحت به حقوق متقابل زن و مرد در نظام خانواده، اشاره و بیان می‌کند که اگرچه مردان جایگاه و مسئولیت بیشتری در هدایت و مدیریت خانواده دارند، حقوق و نیاز‌های هر دو طرف باید به‌طورکامل مدنظر قرار گیرد و رعایت شود.