اهمیت حسن خلق در بیان امام کاظم (ع)

سخاوت و حسن خلق در مکتـــب اخــــــلاقی اهل‌بیت (ع) چه جایگاهی دارد؟ امام کاظم (ع) در پاسخ به این پرسش فرموده‌اند: «السخی الحسن الخلق فی کنف‌ا... لایتخلی‌ا... عنه حتی یدخله الجنه و ما بعث‌ا... نبیا الا سخیا و ما زال ابی یوصینی بالسخاء و حسن الخلق حتی مضی؛ انسان سخاوتمند خوش‌اخلاق در پناه خداست، خداوند او را رها و ترک نمی‌کند تا او را وارد بهشت کند و خداوند هیچ پیامبری را برنینگیخت مگر اینکه سخاوتمند بود و پدرم همیشه و پیوسته مرا به سخاوت و خوش‌خلقی وصیت می‌کرد تا در گذشت و به‌شهادت رسید.»

امام کاظم (ع) در این گفتار اخلاقی ۲ صفت زیبا و فضیلت بزرگ را نشان داده‌اند. بر اساس این گفتار، «سخاوت» و «حسن خلق» در نظام اخلاقی اسلامی جایگاه بلند و عالی دارد. اهل‌بیت (ع) همه در عمل سرآمد در سخاوت و حسن خلق بوده‌اند و پیروان خویش را نیز به این ۲ خصلت زیبا و ارزشمند دعوت کرده‌اند. امام کاظم (ع) اثر سخاوت و حسن خلق را بسیار بزرگ و بی‌نظیر دانسته‌اند. جمله «فی کنف‌ا... لایتخلی‌ا... عنه حتی یدخله الجنه» گویای حقیقت نتیجه سخاوت و حسن خلق است. سخی خوش‌اخلاق در حمایت و پناه و محافظت خدا و در کنف اوست. این پشتیبانی و حمایت کوتاه‌مدت نیست، بلکه پناه و حمایتی پایدار و تا روز قیامت است. خداوند پشتیبان دائمی اوست. سخاوتمند خوش‌اخلاق «اهل بهشت» است. او در حفاظت و پناه الهی جای دارد تا خداوند او را به بهشت برساند و داخل بهشت کند؛ بنابراین انسان سخاوتمند خوش‌اخلاق از پایدارترین حمایت‌های الهی تا روز قیامت برخوردار است و خداوند او را به بهشت وارد می‌کند.

 

همه انبیای الهی و امامان معصوم (ع) نمونه‌های سخاوتمندی، الگو‌ها و آموزگاران بزرگ سخاوت‌اند. امام کاظم (ع) در جمله «ما بعث ا... نبیا الا سخیا» تلازم «نبوت» و «سخاوت» را اعلام کرده‌اند. خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرده، مگر اینکه باسخاوت بوده است. ادامه‌دهندگان راه انبیا باید به این وصف زیبای سخاوت، کرم و بزرگواری اقتصادی آراسته شوند. اهل‌بیت (ع) سخاوتمند و خوش‌اخلاق بوده‌اند و وابستگان را نیز به این ۲ فضیلت اخلاقی توصیه می‌کرده‌اند. امام کاظم (ع) در نقل وصیت پدر فرموده‌اند: «ما زال ابی یوصینی بالسخاء و حسن الخلق حتی مضی.» بر اساس این جمله، وصیت پایدار و دائمی امام جعفرصادق (ع) به فرزندشان امام موسی‌بن‌جعفر (ع) سخاوت و اخلاق پسندیده و حسن خلق بوده است. این وصیت یک بار و در زمان خاص نبوده است، بلکه ایشان همیشه در طول زندگی تا شهادت همین وصیت را به فرزند خویش یادآوری می‌کرده‌اند.
امام کاظم (ع) در این حدیث، راهکار‌های رشد و پیشرفت جامعه اسلامی را آموزش داده‌اند. «سخاوتمندی و انفاق و یاری محرومان و نیازمندان» و «خوش‌اخلاقی و خوی زیبا و گفتار خوش و رفتار خوش» ۲ راهبرد عملی برای ارتقا و تعالی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه اسلامی است.