تغییر نام خانوادگی بر مقررات ارث تأثیر دارد؟

فرناز محمدیان | شهرآرانیوز؛ نام خانوادگی بخشی از هویت یک شخص است که بیانگر تعلق فرد به یک خانواده محسوب می‌شود. نام خانوادگی بر اساس قانون به صورت پیش‌فرض از پدر و اجداد پدری دریافت می‌شود. نسبت دادن نام خانوادگی به اشخاص در ایران از سال ۱۳۱۳‌خورشیدی به صورت قانون درآمد و اجباری شد، و از آن زمان، به‌مرور به مرحله اجرا رسید. قانون‌گذار همواره برای ثبات مشخصات هویتی افراد جامعه تلاش می‌کند. به همین دلیل، اجازه تغییر نام خانوادگی را بیش از یک مرتبه (آن هم در شرایط خاص) مجاز ندانسته است.
معمولا با وقوع طلاق بین زوجین دارای فرزند و پس از تعیین تکلیف درباره حضانت فرزند بر اساس توافق طرفین یا نظر دادگاه، اگر مادر عهده‌دار حضانت کودک شود، ممکن است تغییراتی ایجاد شود. این مسئله زمانی جدی‌تر می‌شود که زن دوباره ازدواج می‌کند و در ازدواج دوم صاحب فرزند می‌شود. از یک سو، تفاوت نام خانوادگی فرزندان سبب بروز برخی مسائل و اختلافات می‌شود. از سوی دیگر، باید برای جلوگیری از تغییر نام خانوادگی اشخاص و احترام به حقوق پدر کودک تلاش کرد. مسئله تغییر نام خانوادگی فرزندان پس از طلاق والدین به یکی از مسائل حقوقی مهم روز بدل شده است. در ادامه، به بیان نکاتی در‌این‌باره خواهیم پرداخت.

مادران متعددی به وکلا و کارشناسان مراجعه می‌کنند، از باقی ماندن نام خانوادگی همسر سابقشان بر فرزندشان گله دارند و درصدد تغییر آن هستند یا علاقه‌مندند نام خانوادگی خود را برفرزند بگذارند. دانستن این نکته ضرور است که اگر طلاق صورت گیرد و حضانت طفل با مادر باشد، تا قبل از سن رشد (هجده‌سالگی اصولا) نمی‌توان برای تغییر نام خانوادگی اقدامی ترتیب داد. به عبارت دیگر، حتی اگر پدر در طول این سالیان نفقه فرزندش را هم نپرداخته باشد یا حق امضا در تمامی اداره‌ها، سازمان‌ها، دفترخانه‌ها و ... را به مادر کودک داده باشد، نمی‌توان نام خانوادگی فرزند را تغییر داد.
با توجه به این موضوع، حتی ازدواج دوباره زن و تلاش برای تغییر نام خانوادگی فرزندش به نام خانوادگی همسر جدید یا خودش بی‌فایده خواهد بود. اگرچه احترام به حقوق پدر فرزند و حفظ نام خانوادگی طفل تا هجده‌سالگی ضرور به نظر می‌رسد، نباید از مشکلات ناشی از تفاوت نام خانوادگی حاصل از ازدواج سابق و جدید چشم پوشید. بدون شک، این مسئله آثار و عواقب متعددی برای فرزندان و به تبع آن برای والدین ایجاد خواهد کرد. قانون تغییر نام خانوادگی اشخاص با رعایت ضوابطی، بعد از هجده‌سالگی مجاز دانسته است به این صورت که پس از این سن، خود فرزند می‌تواند برای تغییر نام خانوادگی‌اش اقدام کند. البته برای تغییر نام خانوادگی به نام خانوادگی همسر جدید مادر باید همان شرایط قانونی که در سایر این موارد الزامی است مد نظر قرار گیرد و از دارنده حق تقدم آن نام خانوادگی اجازه کسب شود.

نکته مهم دیگر آن است که تغییر نام خانوادگی فرزند نه سبب محرومیت از ارث بردن او از پدرش و نه سبب ارث بردن از همسر جدید مادرش می‌شود. اساسا در قوانین کشور ما هیچ‌کس را به هیچ دلیلی (مگر موارد ذکرشده در قانون) نمی‌توان از ارث محروم کرد. همچنین یکسان شدن نام خانوادگی فرزند با همسر جدید مادرش به معنای ارث بردن از او نخواهد بود، زیرا رابطه ارث‌بری براساس قانون تعیین شده است و صرف ایجاد شباهت‌هایی تأثیری بر این قضیه نخواهد داشت.