با پایان محدودیت‌های تسلیحاتی ایران چه چیزی در انتظار صنایع دفاعی کشور است

به گزارش شهرآرانیوز؛ پایان محدودیت در ساعت ۳:۳۰ بامداد. سرانجام پس از بیش از یک دهه محرومیت و مدت‌ها کشمکش، محدودیت‌های تسلیحاتی ایران در چارچوب برجام به پایان رسید.۱۳سال پس از وضع نخستین قطعنامه تحریمی علیه ایران (قطعنامه۱۷۴۷) که صنایع نظامی و همکاری‌های ایران در این حوزه را با محدودیت‌های تسلیحاتی روبه‌رو کرد و پس از آن، تحریم‌های تسلیحاتی ایران با تصویب قطعنامه‌های تحریمی در شورای امنیت دامنه و وسعت پیدا کرد (به‌ویژه قطعنامه۱۹۲۹)، دیروز در چارچوب توافق هسته‌ای، ایران از ذیل ممنوعیت خرید و فروش تسلیحات نظامی خارج شد. همچنین در چارچوب برجام، محدودیت‌های ایجادشده برای رفت‌وآمد و فعالیت ۲۳شخصیت نظامی هم رفع می‌شود.

 

واشنگتن در ماه‌های گذشته تلاش کرد با طرح قطعنامه‌ای در سازمان ملل متحد تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید کند، اما این قطعنامه حتی بعد از رایزنی‌های بسیار واشنگتن رأی نیاورد. در‌پی شکست این قطعنامه، آمریکا به فعال‌کردن «مکانیسم ماشه» که یکی از مفاد توافق هسته‌ای موسوم به برجام است متوسل شد، اما این کار هم با مخالفت دیگر امضاکنندگان برجام ازجمله چین و روسیه همراه بود. مقامات جمهوری اسلامی ایران، پایان رسمی این تحریم را یک «پیروزی بزرگ» خوانده‌اند و حسن روحانی گفته است با پایان این تحریم‌های تسلیحاتی اکنون «می‌توانیم از هرکس می‌خواهیم سلاح بخریم و به هرکس می‌خواهیم، سلاح بفروشیم.»

دیروز وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه‌ای رسمی درباره پایان محدودیت‌های تسلیحاتی ایران تأکید کرد که براساس یکی از نوآوری‌های برجام، اختتام قطعی و بدون قیدوشرط محدودیت‌های تسلیحاتی و ممنوعیت‌های مسافرتی مستلزم تصویب هیچ‌گونه قطعنامه جدیدی نیست و هیچ نیازی به صدور بیانیه یا اقدام دیگری از‌سوی شورای امنیت ملل متحد ندارد.

همچنین محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، در توئیتی نوشت: «از‌آن‌رو که سلاح در ایران برای دفاع است، برخلاف عملکرد دیگر کشورها، نه جنگ به راه انداخته و نه سبب فساد می‌شود. ما ایمان داریم که امنیت با اراده ملت ما و خودکفایی‌اش محقق می‌گردد. اهداف ما همیشه صلح‌آمیز و دفاعی است.»

از‌سویی حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور، نیز در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی توئیتر به موضوع پایان «تحریم تسلیحاتی ایران» واکنش نشان داد. وی در‌این‌باره نوشت: «در عجبم از جماعتی که دائما از نبرد نظامی سخن می‌گویند، اما از شکسته‌شدن حصر تسلیحاتی و صنایع دفاعی ایران دم نمی‌زنند. وقت آن است که نیرو‌های مسلح و وزارت دفاع درباره اهمیت این موفقیت روشنگری کنند.» وی اضافه کرد: «نکند این همه فحاشی‌ها و تهدید‌ها برای به‌حاشیه‌راندن واقعیتی به نام "شکسته‌شدن حصر تسلیحاتی ایران" باشد. خدا می‌داند این جماعت چه خواهد کرد در روزی که "حصر اقتصادی ایران" شکسته شود.»

شبکه خبری «سی‌جی‌تی‌ان» چین اعلام کرد که تحریم تسلیحاتی سیزده‌ساله سازمان ملل علیه ایران امروز به پایان رسید و وزارت خارجه ایران این رویداد را پیروزی چندجانبه‌گرایی با‌وجود فشار‌های آمریکا ارزیابی کرد و تحلیلگران از این رویداد به‌عنوان شکست سیاست‌های آمریکا یاد می‌کنند. همچنین رسانه سنگاپوری «آسیا‌تایمز» در گزارشی تأکید کرد که هیچ فشار حداکثری از‌سوی آمریکا موفق نشد از تحقق یکی از رخداد‌های مهم یعنی پایان تحریم تسلیحاتی ایران مطابق قطعنامه‌۲۲۳۱ شورای امنیت، جلوگیری کند.

در این وضعیت، تولیدکنندگان باقی‌مانده سلاح، کره شمالی، چین و روسیه هستند. چین و روسیه دو کشور عضو دائم شورای امنیت که از طرح آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران حمایت نکردند، محتمل‌ترین گزینه فروش سلاح به ایران به شمار می‌روند.

 

از سوی دیگر، چین گرچه آشکارا به فروش تسلیحات به ایران تمایل نشان داده، درجریان سفر اخیر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به پکن، ضرورت حضور ایران در گفتگو‌های فراگیر منطقه با حضور رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی را مطرح کرده است؛ دو کشوری که ایران یکی از آن‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و دیگری را «ارتجاع منطقه» و دشمن خود می‌خواند. اگر ایران نتواند یا نخواهد در این مذاکرات شرکت کند، ممکن است نتواند چین را حتی متقاعد به فروش تسلیحات سبک کند. علی‌رغم تردیدی که درباره فروش تسلیحات سنگین به ایران وجود دارد، خرید سلاح، یک بخش از اثرات پایان تحریم شورای امنیت است.

 

ایران از این پس، مانع بین‌المللی برای فروش و صادرات محصولات نظامی‌اش ندارد و به تعبیر حسن روحانی می‌تواند «به هرکس سلاح خواست، بفروشد.» اگر ایران بخواهد از مزایای رفع تحریم تسلیحاتی شورای امنیت بهره‌مند شود، باید از صدور سلاح به کشور‌هایی که شورای امنیت آن را تحریم تسلیحاتی کرده است، همچون کره شمالی و یمن، خودداری کند. از سویی در‌صورت صادرات سلاح، دریافت عواید مالی محدود آن آسان‌تر از دریافت به‌طور‌مثال پول برق صادراتی به عراق نیست؛ بنابراین با پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت، در ردیف درآمد‌های دولت ایران، درآمد عمده‌ای که از محل صدور تسلیحات باشد، اضافه نخواهد شد، اما احتمال دارد تأکید ایران بر صادرات سلاح به دیگر کشور‌های منطقه با هدف تبلیغات در‌برابر فشار‌های آمریکا باشد.

در همین راستا شاید مهم‌ترین مقصد ایران برای خرید تسلیحات نظامی، روسیه باشد؛ کشوری که خود نیز از پیش، پیشنهاد‌هایی به ایران ارائه کرده است. توضیح آنکه در اردیبهشت سال جاری، کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رسمی روسیه در پاسخ به این سوال که آیا تهران درحال مذاکره با کشور‌های مختلف برای خرید تسلیحات است، گفت: تحریم‌های تسلیحاتی ایران در ماه نوامبر سال جاری پایان می‌یابد. تأمین نیاز‌های دفاعی حق قانونی ایران است و بعد از پایان محدودیت ها، اقدام لازم صورت خواهد گرفت.

 

آنچه بیش از همه این مهم را تقویت کرد، سفر وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح ایران در شهریور سال جاری به روسیه بود. توضیح آنکه امیر سرتیپ حاتمی در رأس یک هیئت دفاعی و نظامی، در پاسخ به دعوت رسمی ارتشبد سرگئی شایگو، وزیر دفاع فدراسیون روسیه، به این کشور رفت تا در ششمین نمایشگاه و همایش بین‌المللی نظامی فنی روسیه موسوم به ۲۰-ARMY شرکت کند. در همین راستا، لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران، در گفتگو با خبرگزاری روسی اینترفکس، در پاسخ به این پرسش که آیا با پایان‌یافتن تحریم تسلیحاتی ایران، به‌طور‌کلی در همکاری نظامی میان تهران-مسکو فرصت‌های جدیدی پیش خواهد آمد، گفت: به‌پایان‌رسیدن تاریخ تحریم تسلیحاتی ایران در تاریخ ۱۸‌اکتبر، بدون شک موجب تسهیل تعامل ما با تهران در این زمینه خواهد شد. چشم‌انداز‌های مشخصی در‌حال شکل‌گیری در این راستا هستند.

اینکه ایران مبتنی‌بر شرایط خاص منطقه‌ای و بین‌المللی در نظر دارد چه تسلیحاتی را از روسیه خریداری کند، هنوز محل تردید است و تا‌کنون صرفا گمانه‌زنی‌هایی در این‌زمینه مطرح است. اما با‌توجه‌به شرایط متشنج منطقه و با نظر به رویکرد تدافعی و نه تهاجمی ایران، احتمال می‌رود که یکی از خرید‌های مهم نظامی ایران در آینده با مساعد‌بودن شرایط، سامانه اس ۴۰۰ روسیه باشد. اگرچه یک ماه پیش، بلومبرگ گزارش کرد که روسیه درخواست ایران مبنی‌بر خرید سامانه اس ۴۰۰ را از ترس دردسر‌های متعاقب آن و ناراحتی کشور‌های حوزه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی رد کرده است، با‌این‌حال نمایندگان سرویس فدرال روسیه در همان زمان اعلام کردند که روسیه آماده است این سامانه دفاعی را در‌اختیار ایران قرار دهد.

 

اما اس ۴۰۰ چیست؟ سامانه زمین به هوای اس ۴۰۰ مشهور به پیروزی (Triumf) نسل جدید سیستم پدافند هوایی روسیه است که توسط «مرکز طراحی الماس» (Almaz Central Design) طراحی شده و به‌عنوان یک بخش بهبود‌یافته از خانواده پدافند هوایی اس ۳۰۰ به شمار می‌رود. این سامانه زمین به هوا قابلیت‌های سیستم‌های دیگر از سری اس۳۰۰ را به چالش می‌کشد و برد آن حداقل دو‌برابر بیشتر از برد ام آی‌ام۱۰۴پاتریوت (MIM-۱۰۴ Patriot) است. اس۴۰۰ قادر به تشخیص ۱۰۰‌هدف به‌طور هم‌زمان و درگیر‌شدن با ۱۲‌هدف به‌طور هم‌زمان از محدوده ۴۰۰‌کیلومتری است؛ از‌جمله این هدف‌ها، هواپیما، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک است.

دکتر مارک کاتز، استاد علوم سیاسی دانشگاه جرج میسون، معتقد است دولت روسیه به سه‌دلیل، به تهدید‌های آمریکا در‌راستای تبادل تسلیحات نظامی با ایران توجهی ندارد:

۱. روسیه با فروش تسلیحات به ایران، درصدد تحمیل اراده خود به آمریکا می‌باشد، درحالی که آمریکا پیش‌تر با تمایل‌نداشتن به تمدید پیمان استارت جدید، در‌پی مقابله تسلیحاتی با روسیه برآمده است.

 

۲. تمایل ایران به دریافت تسلیحات مهمی مانند سامانه دفاعی اس‌۴۰۰، سود اقتصادی خوبی برای روسیه به ارمغان خواهد آورد.

 

۳. افزایش توان تسلیحاتی ایران، فرصتی برای تضعیف عربستان در منطقه غرب آسیا خواهد بود؛ زیرا مسکو و ریاض قبلا در مسئله قیمت نفت با اختلاف جدی مواجه شده‌اند و اکنون روسیه با تقویت ایران، پاسخ مخالفت‌های عربستان را خواهد داد.

 

تجهیز ایران به سامانه اس ۴۰۰، نه‌تن‌ها به مدرن‌سازی سیستم پدافند هوایی ایران می‌انجامد، بلکه چنان آن را تقویت می‌کند که بازدارندگی حاصل از آن می‌تواند امکان‌های نظامی کشور‌های متخاصم علیه ایران را خنثی کند و امنیت ایران و منطقه را ارتقا دهد. برخی کارشناسان نیز معتقدند که همکاری‌های نظامی ایران و روسیه و البته چین، می‌تواند جایگزینی برای امنیت منطقه خاورمیانه در‌برابر ناتو به رهبری آمریکا باشد.

 

در این راستا فواد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، می‌گوید که منطقه آسیا نیاز به یک ناتوی آسیایی دارد؛ زیرا هر اتفاقی که اکنون در منطقه رخ می‌دهد، آمریکا و برخی از کشور‌های اروپایی ادعا می‌کنند که ما باید در منطقه حضور داشته باشیم و با اعزام نیروی نظامی به این منطقه اوضاع آن را سامان بخشیم. اما هیچ کشور آسیایی، این کار را در اروپا انجام نمی‌دهد. باید نظیر این اتفاق برای آسیا نیز رخ دهد و ما نیز به ناتو آسیایی نیاز داریم و کشور‌هایی مانند روسیه، چین و ایران باید به‌عنوان بازیگران اصلی ایفای نقش کنند.