نگاهی به شبکه «آوا» از محبوب‌ترین شبکه‌های رادیویی کشور

لیلا کوچک‌زاده | شهرآرانیوز - وقتی شعر «از بودن و سرودن» استاد شفیعی کدکنی با صدای، محمد معتمدی، از رادیو بلند می‌شود، ساعت ۶:۳۰ صبح است. مخاطبان این ساعت از بخش صبحگاهی رایو «آوا» می‌شنوند: «صبح آمده‌ست، برخیز/ بانگ خروس گوید/ وین خواب و خستگی را/ در شط شب رها کن{... } بار دگر به شادی/ دروازه‌های شب را/ رو بر سپیده/ وا کن.»

شبکه رادیویی دوازده ساله آوا، جزو پرمخاطب‌ترین شبکه‌هایی رادیویی کشور است که به صورت بیست‌وچهار ساعته و در چند بخش سحرگاهی، صبحگاهی، نیمروزی، عصر و شبانگاهی، موسیقی پخش می‌کند. براساس آخرین نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما از مردم که در فصل بهار منتشر شده است، شبکه‌های رادیویی آوا با ۱۳ ٫ ۷ درصد، جوان با ۱۳ ٫ ۲ درصد و ایران با ۱۲ ٫ ۷ درصد، پرشنونده‌ترین شبکه‌های رادیویی از بین ۱۷ شبکه رادیویی سراسری بوده‌اند.

 

البته مردم همان‌قدر که طالب شنیدن موسیقی هستند، به شنیدن اخبار هم علاقه‌مند هستند. در آن نظرسنجی ذکر شده است که از میان قالب‌های برنامه‌های رادیو، خبر با ۵۰ ٫ ۶ درصد و موسیقی با ۴۵ ٫ ۵ درصد، بیشتر از دیگر برنامه‌ها شنونده داشته‌اند. درهرصورت این میزان مقبولیت یک شبکه رادیویی که به دور از پخش اخبار، فقط موسیقی پخش می‌کند، درخور توجه است. گرچه در این راه نقص‌هایی وجود دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

حدود ۱۰۰ موسیقی در ۲۴ ساعت از ردیف ۵/۹۳ مگا هرتزِ موجِ «اف‌ام» پخش می‌شود. از موسیقی‌های محلی (باکلام و بی‌کلام)، پاپ (باکلام و بی‌کلام)، کلاسیک غربی گرفته تا موسیقی فیلم، ملل، تکنوازان و تصنیف‌های ایرانی. درواقع تهیه‌کنندگان این شبکه، در کنار پخش موسیقی‌های پاپ ایرانی که احتمالا پرطرف‌دارتر هستند، به سبک‌های دیگر موسیقی هم توجه می‌کنند و سعی بر توازن در پخش موسیقی‌ها دارند.

 

اما انتخاب موسیقی و چیدمان آن با توجه به سلیقه و نیاز مخاطب پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد؛ به ویژه اینکه تکیه این شبکه، تنها بر ارائه برنامه‌های موسیقی است و پخش برنامه‌های دیگر در آن وجود ندارد و مخاطب درصورت پاسخگو نبودن نیازش به پخش موسیقی‌های متنوع، غیرتکراری، باکیفیت و از همه مهم‌تر موسیقی‌های روز، به چشم بر‌هم زدنی پیچ رادیو را می‌پیچاند.

اما اکنون، موسیقی‌های تکراری و با محوریت پاپ، سهم بسیاری از برنامه‌های این شبکه را گرفته است و بی‌گمان ادامه این روند، نوعی فرصت‌سوزی برای این رسانه پرطرف‌دار در جذب مخاطب خواهد بود. چون مخاطبان امروز، به راحتی می‌توانند از سایت‌های میزبان موسیقی، اپ‌ها و پادکست‌ها، موسیقی‌های جدید و دلخواهشان را دانلود کنند.

از طرفی با اینکه در فهرست برنامه‌های این شبکه، پخش موسیقی سنتی دیده می‌شود، اما باز هم صدای سنتی‌خوان‌های محبوب کشور مانند محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، محمد معتمدی، همایون شجریان و ... کمتر به گوش می‌رسد و گویا تهیه‌کنندگان رادیو آوا، تنها به دنبال اقناع مخاطبان عام‌ترشان که دست بر قضا پرشمارترند، هستند و معمولا پخش موسیقی‌های فاخرتر را در برنامه صبحگاهی یا شبانگاهی که شنوندگان کمتری دارند، می‌گنجانند.

مجریان هر کدام از بخش‌های پنجگانه رادیو آوا (بخش صبحگاهی از ساعت ۶ صبح تا بخش شبانگاهی در ساعت ۱۰ شب، به صورت زنده پخش می‌شود)، سبک و لحن متفاوت خود را دارند و به نظر می‌رسد اگر آن‌ها توضیح بیشتری بدهند درباره موسیقی‌های پخش‌شده با گفتن اینکه مربوط به کدام فیلم بوده، چه آهنگ‌سازی آن را ساخته یا مثلا کدام نوازنده، قطعه محلی را نواخته یا ساخته، باعث ارتقای سطح دانش شنوندگانشان شوند و از طرفی بر جذب بیشتر مخاطب هم اثر بگذارند.

پخش پیام‌های بازرگانی از موارد دل‌آزاری است که مخاطبان رادیو آوا از آن گله دارند و حتی آن را اعصاب خردکن می‌دانند و با وجود علاقه به شنیدن موسیقی، دلیلی برای خاموش‌کردن رایو بیان کرده‌اند. بی‌گمان، در شبکه‌ای که فقط موسیقی پخش می‌کند، ذهن شنوندگان پذیرای موضوع حاشیه‌ای دیگری نیست و آن‌ها خوشنودند که قرار است روی موج آوا، فقط موسیقی بشنوند و به دور از هر خبر و تبلیغی، آرامشی چند دقیقه‌ای کسب کنند.

 

این شبکه ظرفیت‌های بسیاری برای کسب محبوبیت و فراگیری بیشتر دارد. چنانکه در این روزها، در بسیاری از فروشگاه‌ها و مراکز خرید و حتی سوپرمارکت‌ها، صدای رادیو آوا، جای موسیقی‌های یکنواختی که در این فضا‌ها پخش می‌شد، گرفته است. وقتی تهیه‌کنندگان رادیو آوا می‌توانند حتی با پخش پادکستی یک و‌نیم دقیقه‌ای در چند نوبت در روز، شنوندگان را سر ذوق بیاورند، قطعا می‌توانند عملکرد مطلوب‌تری در بخش‌های مختلف داشته باشند. آن پادکست، با صدای پرانرژی یک مجری زن و چند موزیک خاطره‌انگیز، پخش می‌شود.

 

مجری می‌گوید: «در رادیو آوا از روز‌های گذشته بشنوید» و حسین قوامی می‌خواند: «تو‌ای پری کجایی» آنگاه صدای محمد اصفهانی می‌آید: «که رخ نمی‌نمایی» -اصفهانی در سال ۱۳۷۹، این موسیقی را بازخوانی کرد و بعد برای لحظه‌ای موسیقی خاطره انگیز فیلم «مادر» اثر علی حاتمی، مخاطبان را به یاد آن جمله معروف اکبر عبدی در سکانس آخر فیلم می‌اندازد که بالای سر مادر محتضرش نشسته و می‌گوید: «مادر مرد؛ آنقدر که جان داد» صدای مجری دوباره بلند می‌شود: «با ما تا نوا‌های آشنای سرزمین من» و در تکمیل این گفته، بخش کوتاهی از ترانه بختیاری «سالارام خان»، با صدای سینا سرلک و نوای محزون کمانچه پخش می‌شود «سالارام، خان بختیاری تو بد نوینی» و مجری در پایان می‌گوید: «و موسیقی سرزمین‌های دور» و صدای موسیقی سریال ژاپنی سال‌های دور از خانه (اشین) می‌آید و شنوندگان را به خاطرات دهه شصت می‌برد.

مجریان رادیو آوا به صورت معمول در بین پخش موسیقی‌ها، مخاطبانشان را به جمله‌های انگیزشی یک‌خطی یا نقل قول از نویسنده‌ای معروف مهمان می‌کنند تا به پخش برنامه‌ها تنوعی نیز داده باشند. درواقع در این شبکه بی‌اخبار، فقط موسیقی و شعر است که با شنوندگان حرف می‌زند.

ساعت ۸ صبح است و خانم مجری می‌گوید: «رادیو آوا نت به نت همراه با عاشقانه‌ها» و در پی آن، ترانه «جان منی تو» از حجت اشرف‌زاده پخش می‌شود و پیش از پخش موسیقی بعدی، مجری جمله‌ای از میلان کوندرا، نویسنده معروف، بیان می‌کند: «برای اینکه حافظه انسان خوب کار کند، به دوست نیاز دارد» و دوباره مجری می‌گوید: «رادیو آوا ریتم قلب‌های شماست»