گفتگو با ۲ هنرمند خراسانی که در جشنواره تجسمی فجر برگزیده شده اند

احسان مهدوی از هنرمندان شناخته شده رشته گرافیک در مشهد است، و امسال برای کسب تجربه‌ای متفاوت در بخش «هنر‌های جدید» سیزدهمین دوره جشنواره تجسمی فجر شرکت کرد و توانست به عنوان برگزیده این بخش نیز شناخته شود. مهدوی که اولین جایزه اش از این رویداد مهم را در بخشی غیر از حرفه اصلی اش به دست آورده است، تأکید می‌کند که هرجای دنیا باشد، به طراح گرافیک بودن خود افتخار می‌کند و حاضر نیست هیچ پسوند دیگری جز طراح گرافیک برایش استفاده شود. به نظر او تمام کار‌های متفاوتی که هنرمندان جسته گریخته انجام می‌دهند، تجربیاتی است که به حرفه اصلی شان کمک کند. مهدوی می‌گوید: من چندین سال است که دغدغه ساخت ویدئوآرت پیدا کرده ام و می‌خواستم از آن به نفع طراحی گرافیک استفاده کنم. از این رو در بخش ویدئوآرت جشنواره تجسمی فجر شرکت کردم تا بتوانم خودم را محک بزنم.

 

او درباره این ویدئو که «دایره سنگی» نام دارد، توضیح می‌دهد: سال ۸۵ ایده ساخت این اثر در ذهنم شکل گرفت. من می‌خواستم به زندگی از زوایه دیگری نگاه کنم و اتود‌های مختلفی در لوکیشن‌های متفاوت زدم که یکی از آن‌ها نانوایی سنگک بود.

این طراح گرافیک یادآور می‌شود: به این دلیل این لوکیشن را انتخاب کردم، چون نانوایی مکانی است که بسیاری از آدم‌ها آنجا رفته اند و فکر می‌کنم حداقل در ایران بخشی از زندگی همه ما در صف نانوایی گذشته است. در واقع من می‌خواستم از تنور نانوایی به زندگی نگاه کنم.

 

مهدوی که بعد از ۱۴ سال از شکل گیری ایده اش به سراغ ساخت آن رفته درباره این وقفه توضیح می‌دهد: من در این سال‌ها درحال کسب تجربه در حوزه طراحی گرافیک بودم و خیلی سعی نمی‌کردم وقتم را برای رشته‌های دیگر بگذارم. همچنین جرئت نمی‌کردم به حوزه ویدئوآرت وارد شوم. تا اینکه در این سال‌ها تجربه‌های زیادی در رشته گرافیک به دست آوردم و اعتمادبه نفسم بیشتر شد.

او نحوه ورودش به عرصه گرافیک محیطی را نیز این گونه یادآور می‌شود: زمانی که برگزاری اختتامیه جشنواره خانه بهار سال ۹۸، به من سپرده شد، احساس کردم برای طراحی صحنه می‌توانم از گرافیک محیطی استفاده و به حوزه ویدئوآرت ورود پیدا کنم. پارسال هم در سفر مطالعاتی که به پاریس داشتم، دیدم که از ویدئوآرت و پرفورمنس خیلی استفاده می‌شود و مردم هم با آن خیلی خوب ارتباط برقرار می‌کنند. در واقع این دو اتفاق من را به یاد اتود چهارده سال پیشم انداخت و باعث شد پروژه «دایره سنگی» شروع شود. در این ویدئو انگار مخاطب داخل تنور و روی سنگ‌های داغ قرار دارد و از آن حفره به آدم‌هایی نگاه می‌کند که در صف نانوایی می‌ایستند.

به گفته او «دایره سنگی» فیلم پیوسته ده دقیقه‌ای است که بخشی از زندگی و گفتگو‌های عامیانه مردم را به واسطه مقوله مهمی به نام نان نشان می‌دهد.

مهدوی همچنین بیان می‌کند: من می‌خواستم مخاطب را به چالش بکشم تا به کار‌های روزمره اش نگاه تکراری نداشته باشد. چون فکر می‌کنم این نگاه تکراری، آسیبی است که باعث شده آدم‌ها تیزبین و نکته بین نباشند.

مهدوی درباره تصمیم خود برای حضور در جشنواره تجسمی فجر نیز می‌گوید: من اول می‌خواستم ویدئو را در نگارخانه کوچکی در مشهد به نمایش بگذارم، ولی دیدم کار پرهزینه و سختی است و هم کسی این خطر را نمی‌پذیرد. در واقع من به بستری نیاز داشتم که موقعیت بهتری در اختیارم قرار دهد و جشنواره فجر این امکان را فراهم می‌کرد، از این رو وقتی فراخوان جشنواره فجر را دیدم تصمیم به شرکت در این رویداد گرفتم.

مهدوی که در دانشگاه، هنر‌های جدید را به دانشجویان رشته گرافیک تدریس می‌کند یادآور می‌شود: تمام تلاش ما این است که از تکرار نجات پیدا کنیم و نگاه تازه‌ای به موضوعات داشته باشیم. همچنین جست وجوگری را بتوانیم یاد دهیم و تمرین کنیم.

عباس ناصری کارتونیست بجنوردی دیگر هنرمند خراسانی است که در جشنواره امسال خوش درخشید. اثر او به نام «بازرسی» در بخش کاریکاتور سیزدهمین دوره جشنواره تجسمی فجر تقدیر شد.

او درباره سوژه اثرش توضیح می‌دهد: پیش‌تر بحثی در دنیا شکل گرفته بود درباره اینکه سلاح‌های شخصی در دست مردم باعث ناامنی و ایجاد استرس می‌شود، از این رو این سلاح‌ها باید جمع آوری شوند. من با نگاهی به این موضوع، فردی را به تصویر کشیدم که دستانش را بالا گرفته و پلیس دارد او را بازرسی بدنی می‌کند درهمین حال از دستان او تیرکمان کشی هم آویزان است.

این هنرمند خاطرنشان می‌کند: من می‌خواستم نشان دهم بعضی از آدم‌ها تفکرشان خطرناک است و حتی اگر سلاح هم از آن‌ها گرفته شود همچنان ذاتشان خطرناک است.

ناصری با اشاره به آزاد بودن موضوع جشنواره تجسمی فجر می‌گوید: در طول سال جشنواره‌هایی برگزار می‌شود که به موضوع خاصی می‌پردازند و ما هم متناسب با آن‌ها اثر خلق می‌کنیم، در این بین موضوع‌هایی هم به ذهنمان می‌رسد که مربوط به جشنواره‌ای نیست، ولی دوستشان داریم و می‌خواهیم آن‌ها را به تصویر بکشیم. ما این آثار را گوشه‌ای می‌گذاریم تا درنهایت به جشنواره معتبری که موضوع آزاد دارد ارائه کنیم. «بازرسی» هم از این دست کار‌ها بود که من کشیدم و پیش از این هم هیچ کجا منتشر نشده بود.

او که رقابت در جشنواره‌هایی با موضوع آزاد را سخت‌تر از رویداد‌های موضوعی می‌داند تأکید می‌کند: در جشنواره‌های موضوعی داوران مسیر قضاوتشان مشخص است، اما در رویداد‌های آزاد آثاری با ده‌ها موضوع مختلف خلق می‌شود که کار قضاوت و رقابت میان شرکت کنندگان را سخت می‌کند.

به گفته این هنرمند معمولا در جشنواره‌های آزاد به موضوعات مهم آن سال توجه می‌شود. به طور مثال چندسالی تمام برنده‌های موضوع‌های آزاد کسانی بودند که بحران اقتصادی دنیا را به تصویر کشیده بودند، یا چندسال بعد در رویداد‌های آزاد آثاری درباره جنگ زده‌ها و مهاجران برگزیده می‌شدند.

ناصری که سال‌های مختلف در جشنواره فجر شرکت کرده خاطرنشان می‌کند: امسال هم موضوع روز کرونا بود و آثار زیادی به جشنواره با این محور راه پیدا کردند با این حال آثار تقدیر شده و برگزیده جشنواره به این موضوع نپرداخته بودند.

او درباره علت این اتفاق توضیح می‌دهد: امسال جشنواره‌های زیادی با محوریت کرونا برگزار شد. یکی از این رویداد‌ها هم جشنواره‌ای بود که من در بجنورد برگزار کردم و رکورد دنیا را با حضور هنرمندان ۱۰۲ کشور شکست. بعد از آن هر جشنواره دیگری که در سال ۲۰۲۰ برگزار شد درباره بحران کرونا بود. من فکر می‌کنم پرداختن زیاد به این موضوع نگاه‌ها و داوران را خسته کرده بود. فکر می‌کنم به همین دلیل هم اثری با محوریت کرونا در جشنواره هنر‌های تجسمی فجر به عنوان برگزیده انتخاب نشد.