درباره تالاب انزلی و خبر‌های تلخی که بیانگر کاهش عمق آن است

محبوبه عظیم زاده | شهرآرانیوز؛ حال این روز‌های آن اصلا با گذشته قابل مقایسه نیست؛ گذشته‌ای که پر از سرسبزی و طراوت و زیبایی و حال خوب بود و این حال خوب را حتی از فاصله دور و به لطف عکس‌ها هم می‌شد کاملا احساس کرد. درست برعکس این روز‌ها و این سال‌ها که تصاویرش نه تنها خرمی و شادابی قبل را ندارد، بلکه پر است از حس پژمردگی و یأسی که از آن بوی مرگ می‌آید.

 

تالاب زیبای انزلی که همیشه از جذاب‌ترین مناظر آبی و طبیعی کشورمان بود، حالا هر روز بیشتر از قبل دارد با بی آبی و کم عمق شدن همان اندک آبش دست وپنجه نرم می‌کند. این اتفاق البته به گفته کارشناسان حوزه محیط زیست موضوع جدیدی نیست و بیش از یک دهه است که رخ داده و در جریان است. بااین حال، اقدام مناسبی برای احیا و جلوگیری از نابودی آن انجام نشده است و مهم‌ترین سندش، می‌شود همین تصاویر و وخامت اوضاعی که هر روز عیان‌تر از روز قبل است.

مشابه هر سال، حالا مدتی است که تالاب انزلی و اوضاع بغرنج آن دوباره محل حرف وحدیث هاست. ایسنا در گفت وگویی که با نسیم طواف زاده، دبیر گروه هم اندیشی سازمان‌های غیردولتی تالابی کشور، داشته دوباره به این موضوع پرداخته و از علت‌ها و راه‌های مقابله با آن سخن گفته است. اما نکته مهم تری که طواف زاده ورای صحبت‌های همیشگی علل و راهکار‌ها از آن سخن گفته و درواقع آب پاکی را روی دست همگان ریخته، این است که مقابله با مرگ تالاب و احیای آن با استفاده از روش‌های عمومی مانند برداشت از کف تالاب یا لای روبی، شدنی نیست، زیرا لای روبی بستر تالاب را به هم می‌زند و فایده‌ای ندارد.

 

او در مقابل از این گفت که بهبود حال تالاب به یک برنامه جامع دراین زمینه نیاز دارد؛ یعنی درست همان نکته‌ای که جای خالی اش در همه این سال‌ها به شدت احساس می‌شده است: «یک برنامه جامع که در آن تمام نهاد‌های ذی ربط دراین زمینه با یکدیگر همکاری کنند تا با اقداماتی مانند تغییر الگو‌های کشاورزی در حاشیه تالاب از ورود کود و سموم کشاورزی یا فاضلاب به این تالاب جلوگیری شود.» او حتی از این گفت که: «بار‌ها بودجه‌هایی با هدف رسیدگی به تالاب انزلی تخصیص داده شده است و از طریق گزارش‌های سازمان مدیریت و برنامه ریزی دریافته ایم که این بودجه‌ها فقط به دلیل نبود برنامه ریزی برگشت خورده اند.»

دراین میان که صحبت از کم آبی و خشک شدن تالاب انزلی بود، خبر رسید که سند تالاب انزلی به وزارت نیرو انتقال داده شده است.

اتفاقی که درد دوچندانی روی درد کاهش عمق تالاب بود و باعث شد دوستداران محیط زیست کارزاری راه بیندازند و درخواست کنند که به صورت قانونی و از طریق مراجع قضایی، حریم تالاب تعیین تکلیف شود تا از دخالت‌های ارگان‌های دیگر دراین زمینه جلوگیری شود. حالا رئیس سازمان جنگل‌ها به صورت رسمی اعلام کرد که تالاب‌ها به هیچ وجه قابل واگذاری نیستند.

 

او گفت درباره تالاب انزلی نیز اشتباه شده است و سند این تالاب به زودی به سازمان جنگل‌ها باز خواهد گشت. گروه‌های پیشرو در زمینه محیط زیست، پیش از این هم وفاداری شان را به این تالاب ثابت کرده بودند؛ وقتی که با عده‌ای از دانشجویان فعال دست به کار شدند، با قایق موتوری به دل تالاب زدند و حدود ۱۰۰ کیسه سنبل آبی را از تالاب جمع آوری کردند.

 

یعنی یکی از گونه‌های مهاجم که بهترین راه مقابله با آن جمع آوری فیزیکی آن است. بااین حال، بسیاری از مردم هم که شاید تجربه فعالیت ویژه‌ای در حوزه محیط زیست ندارند، دراین زمینه کنشگر شدند و حتی فقط با یک توئیت خواهان رسیدگی به وضعیت این تالاب شدند: «تالاب انزلی یکی از سرمایه‌های ملی این سرزمین است. کاش دست اندرکاران کمی در حق این میراث‌های طبیعی و منحصربه فرد دل سوزی می‌کردند.» و «تالاب‌ها یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌ها برای زادوولد ماهیان کوچک اند. در تالاب انزلی بیش از ۷۰ گونه ماهی شناسایی شده اند. این روند، انقراض همه گونه‌های این حوالی را به دنبال خواهد داشت.»

حالا اگر خودتان هم دراین باره یک جست وجوی کوتاه در اینترنت بکنید، به راحتی متوجه می‌شوید که حال ناخوش این تالاب سابقه دارد. فاجعه برای تالاب، خشکی تالاب انزلی یا مرگ آن، همگی کلیدواژه‌هایی هستند که در دهه ۹۰ در رسانه‌ها از آن‌ها استفاده شده است.

 

دی ماه همین امسال بود که نماینده بندرانزلی در مجلس، با تأکید بر اینکه تالاب درحال مرگ است، از این گفت که تالاب انزلی چند سالی است که میزبان فلامینگو و لک لک شده است، اما این مسئله جای خوش حالی ندارد، زیرا این پرنده‌ها برای صید به مکان‌های کم عمق می‌آیند. یک سال پیش و در مرداد ۹۸، نماینده مردم رشت در مجلس از ورود سالانه ۶۰۰ هزار تن رسوبات به تالاب انزلی گفت و اینکه به دلیل ورود این رسوبات، هر سال عمق تالاب نیم متر کم می‌شود و این اتفاق تا آنجا پیش رفته که عمق شش متری تالاب اکنون به یک متر رسیده است. ۲ سال پیش و در اسفند ۹۷، مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان حفاظت محیط زیست اذعان کرد که در زمینه مدیریت وضعیت تالاب انزلی عملکرد مثبتی نداشته اند.

 

یعنی درست همان روز‌هایی که با وجود تمام اعلان خطر‌ها در زمان‌های پیش از آن، عمق تالاب در عمیق‌ترین بخش‌ها هم به زوال رفته بود. قبل تر، در سومین سال دهه ۹۰، مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان از همین اوضاع بغرنج گفت و اینکه به دلیل برداشت‌های بی رویه از قسمت‌های بالادست، بهره برداری از جنگل‌ها و تغییر کاربری ها، سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن رسوبات وارد حوضه تالاب انزلی می‌شود. حالا هم که داریم واپسین روز‌های سال ۹۹ را از سر می‌گذرانیم، آش همان آش است و کاسه همان کاسه.

البته قصه غم‌انگیز تالاب‌ها فقط در مورد تالاب انزلی صدق نمی‌کند. تالاب هورالعظیم، شادگان، پریشان، بختگان و ... هم اوضاع چندان مناسبی ندارند. چه در بحث سوءمدیریت‌ه ایی که منجر به خشکی و کم‌آبی آن‌ها شده و چه زمانی که پای وزارت نیرو به‌میان می‌آید و ماجرای تملک بستر رودخانه‌ها و تالاب‌ها.