منشادی - در چوبی و خوشرنگ و لعاب آن را بارها در خیابان نواب صفوی دیدهایم و حتی سوژه خیلی از ما برای گرفتن عکس یادگاری شده است. مدرسهای تاریخی که به ظاهر مانند مساجد است و قدمتی نزدیک به 400سال دارد. مدرسه عباسقلیخان شاملو یکی از موقوفات مهم مشهدیهاست.
وقفی باقیمانده از عباسقلیخان شاملو که در زمان صفویه بیگلربیگیگری خراسان بزرگ را برعهده داشته است. این مدرسه که فراز و نشیبهای بسیاری را طی سالها از سر گذرانده، اکنون با وجود تمام ناملایمتها هنوز هم تنها مدرسهای است که با معماری دوران صفویه باقیمانده و حجرههایش پذیرای کلاسهای درس طلاب مشهدی و جهانی است.
شرط اصلی ساخت مدرسه
عباسقلیخان شاملو یکی از حکمرانان خراسان بزرگ در دوران صفویه بوده است؛ از نسل بیگلربیگیهای خراسانی که مانند اجدادش به مشهد و هرات حکمرانی میکرد.
میگویند عباسقلیخان به علم و تربیت علاقه داشت و برخلاف حکمرانان مستبد آن دوران، شاعر بود و شاعران بنام زیادی به دستگاه حکومتیاش رفتوآمد داشتند.
از او وقفهای بسیاری از جمله بازار، گمرک و وقفهایی نیز برای حرم مطهر رضوی بهجامانده که البته شمار آنها بیشتر از آن است که کسی بداند، اما یک وقف مهم و ماندگار او مدرسهای به نام خودش در نزدیکی حرم مطهر است.
محلیها میگویند عباسقلی این مدرسه را با هدف ترویج فرهنگ تشیع برای تحصیل و آسایش طلاب شیعه جویای علم و دانش در مشهد ساخت، تا هم در آنجا درس بخوانند و هم استراحت کنند.
کاربرد این مدرسه بعدها به مدرسه علمیه تغییر پیدا میکند و تا به امروز نیز همین کاربرد را دارد.
کلنگ این مدرسه را عباسقلی صبح خروسخوان سال 1077ق بعد از نماز صبح به زمین میزند. البته آنطور که یزدی، مدیر روابطعمومی مدرسه عباسقلیخان شاملو روایت میکند، عباسقلیخان بعد از نماز همه علما و بزرگان مشهدی را فرامیخواند و اعلام میکند که میخواهد کسی کلنگ مدرسه را به زمین بزند که تا به امروز نماز صبحش قضا نشده باشد؛ و قرعه به نام پسر خود عباسقلی خان که بسیار آدم وارسته و با دیانتی بود میافتد.
او کلنگ مدرسه را به زمین میزند؛ مدرسهای که امروز ایوانهای بزرگ، مقرنسهای زیبا، کاشیکاریهای هنرمندانه و حجرههای ساده در کنار هم سبک و سیاق معماری دوران صفویه را هنوز هم به خوبی به رخ میکشند.
تولیت جدید و جانی دوباره برای مدرسه
میگویند عباسقلی بعد از ساخت مدرسه بیش از صدها رقبه را برای هزینههای جاری مدرسه وقف میکند. این وقفیات طی دوران و با روی کار آمدن حکومتهای مختلف از بین میرود و تنها چند باب مغازه و یک روستا در تربت جام برای مدرسه باقیمانده است. بحث تولیت برای مدرسه و وقفهای آن بنا به وصیت و وقفنامه برجامانده از عباسقلیخان، به فرزندان پسر ارشد میرسد.
این موضوع هم بنا به دلایل نامشخص در دوران قاجار و پهلوی دستخوش تغییراتی شد. خارج شدن اداره مدرسه و وقفهای عباسقلی از دست خاندانش، باعث میشود مدرسه روز به روز فرسودهتر شود تا به جایی که مدرسه طی دهبیست سال گذشته به خوابگاهی برای برخی طلاب و مهاجران غیر ایرانی تبدیل میشود.
با این همه سال74 مرتضی خانسپهری شاملو ادعا میکند که هفتمین نسل بعد از عباسقلیخان شاملوست و بعد از گذشت 12سال سرانجام موفق میشود این ادعایش را ثابت کند و اداره امور را به دست بگیرد.
او مدرسهای تقریبا مخروبه با بدهی 70میلیون تومانی به اوقاف را تحویل میگیرد و با صرف هزینههای میلیونی درنهایت موفق میشود مدرسه را به روزهای اوج خود بازگرداند.
150طلبه دانشگاهی در مدرسه عباسقلیخان
بعد از بازسازیهای صورت گرفته در مدرسه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی، مدرسه به حالوهوای قدیمیاش بازگشته است.
اکنون 150طلبه در آن تحصیل میکنند و این مدرسه تاریخی زیر نظر حوزه اداره میشود.
هیئت امنای مدرسه نیز از استادان و مدیران حوزه تشکیل شدهاند و مدیریت مدرسه علمیه را نیز حجتالاسلام و المسلین دکتر بابایی برعهده دارد.