شاهی خفته در شهر

لیلا لاریچه - شاید افتخار باشد، شاید اثری تاریخی و یا شاید هم جایی برای گشتن و دور زدن. نامش آرامگاه نادر است؛ نادرشاه ایران. نادری که زیاد کشورگشایی کرد و مرزهای ایران را گسترش داد، تا جایی که در نقشه‌های جغرافی همه ایران بود و دیگر هیچ... برایش همین اسم نادر بهترین عنوان است. شاهی نادر پایان خوبی نداشت اما در میان مردم به مردی جنگجو و کشورگشا مشهور شد. آخرین فاتح بزرگ شرق که سالروز قتل او بر اساس تاریخ‌های باقی‌مانده از عهد افشاری و قاجاری، 28خرداد در قوچان است. قتلی که به دست تعدادی از اطرافیان او در سال 1126شمسی رخ داد و اگر چنین نمی‌شد، به‌طور قطع ایران روزگار دیگری داشت و شاید بسیاری از نقاط جداشده از مام میهن، هنوز جزو ایران بودند.نادرشاه در هنگام زنده بودن خود دستور ساخت آرامگاهی کوچک در بالاخیابان مشهد را داد. این آرامگاه کوچک در سال ۱۱۴۵ هجری‌قمری در کنار چهارباغ شاهی و روبه‌روی حرم امام رضا(ع) از خشت و گل ساخته شد. قوام‌السلطنه در اواخر عهد قاجار (۱۲۹۶ خورشیدی) در محل یکی از مقابر ویران‌شده نادری، آرامگاه تازه‌ای برای او ساخت و استخوان‌های او را از تهران به مقبره مزبور حمل کردند. ساختمان جدید که در محل فعلی آرامگاه قرار داشت، مدتی برپا بود تا اینکه انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی درصدد برآمد آرامگاهی مناسب شأن نادرشاه برای وی در همان محل مقبره ساخته قوام‌السلطنه ساخته شود. این کار سال ۱۳۳۶ شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به پایان رسید. به یاد نادرشاه افشار، در سال ۱۳۴۲ خورشیدی آرامگاه نادرشاه در مجموعه باغ‌موزه نادری در شهر مشهد از سوی هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده است. ساختمان آرامگاه نادرشاه از قسمت میانی که جایگاه خاکسپاری نادرشاه است و 2 تالار موزه تشکیل شده است که یکی از آن‌ها موزه اسلحه دوره‌های مختلف تاریخ ایران و دیگری موزه اسلحه و آثار مربوط به دوران نادرشاه را نمایش می‌دهد. ساختمان جدید آرامگاه نادرشاه افشار در تاریخ ۱۲ فروردین‌ماه سال ۱۳۴۲ با حضور محمدرضا پهلوی به همت انجمن آثار ملی ایران در باغ نادری بازگشایی شد.
تالار موزه اسلحه به انواع سلاح‌های دوره افشاریه، تابلوهای نقاشی از نادر و صحنه‌های جنگ، وسایل سوارکاری مانند زین و برگ اسب از دوره افشاریه تا قاجاریه، چند نسخه خطی از جمله تاریخ جهان‌گشای نادری و 2 شمشیر متعلق به نادر اختصاص دارد و در تالار موزه دوم که از سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شد، انواع سکه، ظروف و دیگر اشیای اهدایی از دوره صفویه تا معاصر به نمایش درآمده است.
در گوشه شمالی باغ نادری، آرامگاه کلنل محمدتقی‌خان پسیان واقع است. وی از نظامیان اواخر دوره قاجاریه و اولین ایرانی بود که دوره آموزش خلبانی دید و طراحی سنگ مزار وی را هوشنگ سیحون برعهده گرفت.
برای طراحی باغ نیز از اشکال مربع و مثلث استفاده شده است. آب‌ریزها و حوض‌ها و جویبارها همه بر پایه باغ ایرانی طرح شده و هنر معماری در این بنا خیره‌کننده است و مثلث‌های متساوی‌الاضلاع و قائم‌الزاویه در آن به کار رفته است.