انقراض حشرات در پیش است؟

عاطفه همایونی | شهرآرانیوز؛ جمعیت حشرات در ۵۰ سال گذشته با ۷۵ درصد کاهش روبه رو شده است و پیامدهایش شاید به‌زودی فاجعه به بار آورد. دیو گولسون، زیست‌شناس بریتانیایی، باور دارد که انسان‌های قرن ۲۱ اگرچه ممکن است از آخرالزمان انسان‌ها در امان باشند، آخرالزمان حشرات را به چشم خواهند دید.
او می‌نویسد: من در جست‌وجوی حشرات به سرتاسر جهان سفر کرده‌ام؛ از بیابان‌های پاتاگونیا تا قله‌های یخی در نیوزلند و کوه‌های جنگلی بوتان. اما آگاهی از اینکه این موجودات درحال انقراض هستند، من را مستأصل کرده است.

این موجودات جذاب و زیبا، مورچه به مورچه، زنبور به زنبور، و روزبه‌روز درحال ناپدید شدن هستند. آمار‌ها متفاوت و مبهم است، اما آنچه واضح می‌نماید، این است که در ۵۰ سال گذشته، حشرات به میزان ۷۵ درصد یا حتی بیشتر از بین رفته اند. در سال‌های گذشته، انتشار مقالاتی درباره کاهش جمعیت پروانه‌ها در آمریکای‌شمالی، از بین رفتن حشرات جنگلی و مرتعی در آلمان، یا کاهش جمعیت زنبور‌ها و مگس‌ها در انگلستان، شواهد علمی در این‌باره را تقویت کرده است. در سال ۱۹۶۳، دو سال قبل از به دنیا آمدن من، راشل کارسون در کتاب «بهار خاموش» هشدار داد که ما به سیاره خود آسیب‌های وحشتناکی وارد کرده‌ایم.

حالا اوضاع از آنچه او تصور می‌کرد، هم بدتر شده است. زیستگاه‌های غنی از حشرات مانند علفزارها، مرداب‌ها، جنگل‌های بارانی گرمسیری و بسیاری دیگر در مقیاس وسیع سوزانده شده یا با بولدوزر شخم زده شده‌اند. کارسون در این کتاب توضیح می‌دهد که مشکلات مربوط به سموم دفع آفات و کود‌ها بسیار حاد است و آمار‌ها نشان می‌دهند که سالانه ۳ میلیون تن سم دفع آفات وارد محیط‌زیست جهانی می‌شود. برخی از این آفت‌کش‌های جدید، هزاران برابر بیشتر از نمونه‌هایی که در زمان کارسون وجود داشتند، برای حشرات سمی هستند. خاک‌ها تخریب شده‌اند و رود‌ها با لجن و مواد شیمیایی آلوده شده‌اند. تغییرات آب‌وهوایی، پدیده‌ای که در زمان کارسون شناخته نشده بود، اکنون تهدیدی برای نابودی بیشتر زمین است.

همه این تغییرات در طول زندگی ما، در ساعات نگهبانی ما از این سیاره روی داده است و همچنان درحال وخیم‌تر شدن است. به نظر می‌رسد تعداد کمی از مردم از این واقعیت آگاه هستند که نابودی حشرات نه‌تن‌ها برای رفاه انسان -برای گرده‌افشانی محصولات، بازیافت فضله حیوانات، برگ‌ها و اجساد، سالم نگه داشتن خاک، کنترل آفات و موارد دیگر- بلکه برای حیوانات بزرگ‌تر مانند پرندگان، ماهی‌ها و قورباغه‌ها که برای غذا به حشرات وابسته هستند، چقدر می‌تواند ویرانگر باشد. واقعیت این است که با کم شدن حشرات، جهان ما به‌آرامی متوقف می‌شود، زیرا بدون آن‌ها چرخه زندگی از حرکت خواهد ایستاد.

بیشتر ما در شهر‌ها زندگی می‌کنیم و به دیدن حشرات عادت نداریم. بسیاری از مردم از آن‌ها وحشت دارند. اغلب آن‌ها را «موجودات موذی و چندش‌آور» می‌نامند؛ موجوداتی ناخوشایند و کثیف که فقط موجب گسترش بیماری‌ها می‌شوند، بنابراین تعداد کمی از مردم از اهمیت حشرات برای بقای انسان‌ها آگاه هستند و آدم‌های بسیار کمتری باقی مانده‌اند که هنوز باور دارند حشرات، زیبا، باهوش، جذاب، مرموز و شگفت‌انگیز هستند.

از بین رفتن حشرات از زنجیره غذایی فقط برای حیات‌وحش فاجعه‌بار نخواهد بود، بلکه می‌تواند پیامد‌های مستقیمی برای تأمین غذای انسان نیز داشته باشد. یکی از بحث‌های مهم در این است که انسان باید حشرات بیشتری را به‌جای گاو یا مرغ پرورش دهد. پرورش حشرات از نظر مصرف انرژی به‌صرفه‌تر است و به فضا و آب کمتری نیاز دارد. آن‌ها منبع سالم‌تری از پروتئین هستند و چربی‌های اشباع کمتری از گوشت گاو دارند و مهم‌تر از همه اینکه استفاده از حشرات به‌عنوان غذا، احتمال ابتلای ما به بیماری‌های حیوان‌به‌انسان را بسیار کاهش می‌دهد. علاوه‌بر نقش حشرات در زنجیره غذایی، آن‌ها در اکوسیستم‌ها نقش اساسی دارند. حشرات برای تجزیه برگ‌های افتاده، چوب و مدفوع حیوانات، حیاتی هستند. آن‌ها در دفع اجساد مرده نیز مؤثر هستند. علاوه‌بر همه این‌ها، حشرات خاک زمین را زنده نگه می‌دارند.

توقف و معکوس کردن روند کاهش حشرات یا درواقع مقابله با تهدید‌های مهم زیست‌محیطی که با آن روبه‌رو هستیم، نیازمند اقدام در سطوح مختلف، از عموم مردم تا کشاورزان، خرده‌فروشان مواد غذایی، مقامات محلی و سیاست‌گذاران دولتی است. برای نجات آن‌ها، ما باید همین حالا وارد عمل شویم. قدم اول این است که به جامعه انسانی آموزش دهیم که برای جهان طبیعی ارزش قائل شود.

باید از کودکانمان شروع کنیم و از سنین کم آن‌ها را تشویق کنیم که محیط‌زیست خود را بهتر و بیشتر بشناسند. ما باید مناطق شهری خود را سبز کنیم، سیستم غذایی خود را تغییر دهیم و قانون‌های بیشتری را برای حفاظت از حشرات و زیستگاه‌های کمیاب آن‌ها تصویب کنیم. سیاره ما تاکنون بسیار فروتنانه با طوفان تغییراتی که برایش ایجاد کرده‌ایم، کنار آمده است، اما ساده‌انگارانه است اگر تصور کنیم که در آینده نیز زمین ساکت می‌ماند.

منبع: گاردین