چند و چون نظارت بر هیئت‌های عزاداری در گفتگو با معاون اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز - می‌گوید گزارش تخلف هیئت عزاداری را دریافت کرده است، پیش از آنکه خبرش در فضای مجازی دست به دست شود. ماجرا درباره هیئتی در مشهد است که تصاویرش از نخستین شب برگزاری عزاداری محرم، علاقه‌مندان به مکتب اهل بیت را آزرده خاطر کرد. آن طورکه تصاویر نشان می‌داد، جمعیت، در فضایی سربسته، چفت در چفت نشسته بودند، بدون ماسک و فاصله گذاری، درست مثل دوسه سال پیش که کرونایی در کار نبود.

این رفتار با هیچ چیز جور درنمی آمد؛ نه با عقلانیت حاکم بر هیئت‌های مذهبی و عملکرد موفقشان در محرم پارسال و نه با شرایط بحرانی کرونا در مشهد. هرچند تصاویر یادشده از صفحه اینستاگرامی این هیئت پاک شده، بااین حال چرایی این رفتار و نحوه برخورد با مسئولان این هیئت همچنان در ذهن مخاطب باقی است. به بهانه این ماجرا، با حجت الاسلام مرتضی همتی فر، معاونت فرهنگی آموزشی و پژوهشی اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، صحبت می‌کنیم و از نظارت بر عملکرد هیئت‌های مذهبی در شرایط حساس کنونی می‌پرسیم.

آمار مجوز‌های داده شده به هیئت‌های مشهد برای برگزاری مراسم دهه اول محرم در فضای باز چقدر است؟

پارسال، در مشهد ۱۲۰۰ مجوز برگزاری مراسم در فضای باز را دادیم. آمار دقیق امسال هنوز درنیامده است، چون ما تا روز سوم محرم همچنان مجوز می‌دهیم. این آمار تا این لحظه (صبح دوم محرم) ۷۴۸ تاست.

چرا کم شده است؟

اول اینکه هنوز روند دادن مجوز ادامه دارد. دوم اینکه امسال، در شیوه نامه برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر که وزارت کشور ابلاغ کرده، به هیئت‌ها اجازه داده شده است که مراسم را در فضای سربسته برگزار کنند، به شرط اینکه ارتفاع سقف بیشتر از ۶ متر باشد و عزاداران با رعایت فاصله گذاری، یک چهارم گنجایش فضا را اشغال کنند. برخی هیئت‌ها که این شرایط را داشتند، برای دریافت مجوز برگزاری مراسم در فضای باز اقدام نکرده اند.

نظارت بر عملکرد هیئت‌ها با کجاست؟

نظارت چند جور است؛ یکی نظارت داخلی خودمان. هر دستگاه اعم از تبلیغات اسلامی، نیروی انتظامی، پلیس راهور، فرمانداری، علوم پزشکی و ... در حیطه وظایف خودش نظارت می‌کند. به طور کلی این موضوع را که شیوه نامه ابلاغ شده اجرا شود، سازمان تبلیغات پیگیری می‌کند.

با این حساب، می‌گویید که تمرکز نظارت‌های بهداشتی با علوم پزشکی است؟

بله، با معاونت بهداشت و درمان. تیم‌های مشترک نظارتی هم داریم. همین امروز چند تیم از شورای هیئت‌های مذهبی و مرکز بهداشت با هم می‌روند سرکشی. گروهی از بدنه اداری سازمان تبلیغات با تیمی از فرمانداری به بازدید میدانی می‌روند. علاوه بر این تیم‌های ارزیابی داخلی هم داریم. به جز بازدید ستاد محرم متشکل از کارکنان اداره کل و اداره مشهد، کل شهر را بر اساس تقسیم بندی شهرداری، منطقه بندی کردیم.

تعداد هیئت‌های هر منطقه معلوم است. اعضای شورای هیئات مذهبی، در دهه اول محرم حداقل یک بار به هر هیئت سر می‌زنند، خداقوت می‌گویند و مشکلات احتمالی را بررسی می‌کنند. در هر هیئت یک نفر داوطلب با کمک بسیج جامعه پزشکی و معاونت بهداشت استان تحت عنوان «سلامت یار حسینی» آموزش‌های لازم را درباره نکات آموزشی هیئت‌ها دیده است. می‌توان گفت هیئت‌های ما، میانگین هر شب یا یک شب در میان، میزبان بازرسان و ارزیابان یکی از دستگاه‌ها هستند.

میزان تخلفات بهداشتی در هیئت‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟

الان که با هم صحبت می‌کنیم، هنوز دو شب از عزاداری‌های محرم سپری شده، بازرسی‌ها در حال انجام است و گزارش جمع بندی شده‌ای نداریم. خوشبختانه هیئت‌ها تجربه برگزاری مراسم در محرم کرونایی پارسال را دارند و عزاداران هم رعایت پروتکل‌ها را مطالبه می‌کنند. پارسال، بر اساس آمار معاونت بهداشت استان، میزان رعایت دستور العمل‌های بهداشتی در هیئت ها، بیش از ۸۵ درصد عنوان شد. میزان واگیری کرونا به دلیل حضور در مساجد و هیئت‌ها بر اساس خود اظهاری بیماران کرونایی، کمتر از یک درصد بوده است. امسال پیش بینی ما بیش از ۹۰ درصد، رعایت پروتکل‌ها در هیئت هست. در یکی دو شبی که از هیئت‌های کوچک و بزرگ بازدید کردیم، موارد تخطی واقعا جزئی بود. به هر حال، کار هیئت‌ها و مخاطب آن، مردم هستند. اینکه در ۱۰۰ نفر جمعیت، ۵ نفر ماسکشان را بردارند، نباید کار هیئت را زیر سؤال ببرد.

از تخلف یکی از هیئت‌های مشهد در شب اول محرم بگویید، تخلفاتی که نمی‌شد از آن‌ها چشم پوشید.

بله، من هم تصاویر را دیدم. روز دوم محرم، ماجرا به ما گزارش شد. هماهنگ کردیم، حضوری رفتیم. می‌خواستیم ببینیم این خطا را عمدا انجام داده اند و بر آن پافشاری می‌کنند یا خیر. با مسئولان هیئت که صحبت کردیم، گفتند قصد و غرضی نداشته اند. همگی قائل به این بودند که دستورالعمل‌های بهداشتی باید رعایت شود. این طور نبود که بگویند اعتقادی به رعایت شیوه نامه‌ها ندارند. اذعان کردند که هم حفظ سلامت را می‌خواهند و هم عرض ارادت. هیئت پذیرفت که کارش اشتباه بوده است و در صدد جبران برمی آید. تذکر جدی هم داده شد و واقعا اگر در این شرایط کرونایی، پروتکل‌ها رعایت نشود، برخورد جدی خواهیم کرد. چون ما اتمام حجت کرده ایم، نه فقط با این هیئت، بلکه هر هیئتی که تخلف کند. ما اهل مماشات با تخلفات احتمالی هیئت‌ها نیستیم.

مراسم شب بعدشان چطور بود؟

شب بعد را خودم شخصا رفتم و تا پایان مراسم هم بودم. همه شیوه نامه‌ها رعایت شده بود؛ از تب سنجی و اهدای ماسک به کسانی که نداشتند، تا رعایت فاصله گذاری. مداح مراسم هم این نکات را یادآور می‌شد. برای جلوگیری از ازدحام و سامان دهی فضای بیرون از حسینیه هم ۱۰۰ تخته فرش و تلویزیون‌های شهری، کرایه شده بود. در شب‌های بعد هم دوستان ما برای عرض خدا قوت و بررسی رعایت نکات حضور خواهند داشت.

مجوز برگزاری مراسم در فضای بسته را داشتند؟

بله. سقف حسینیه، بیش از ۶ متر بود و با فاصله گذاری و در حد یک چهارم ظرفیت می‌توانستند مراسم برگزار کنند.

این میزان واکنش‌های منفی به رعایت نشدن پروتکل‌ها در یک هیئت را چطور ارزیابی می‌کنید؟

ما همه این‌ها را دریافت و بررسی کردیم؛ چه آن‌هایی که در رسانه‌های خارجی منعکس شد و چه داخلی. در اینکه دشمنان اسلام، غول‌های رسانه‌ای را در اختیار دارند و از ماه‌ها قبل برای برگزار نشدن عزاداری‌های محرم و صفر و سوءاستفاده از آن‌ها برنامه ریزی کرده اند، تردید ندارم. در این بین گاهی اشتباه یک هیئت، یک مداح یا یک خطیب، بهانه به دستشان می‌دهد و آن را علَم می‌کنند.

بخشی از این واکنش‌های منفی هم ناشی از این بود که مردم انتظار دیدن این تخلفات را نداشتند. خودمان نیز چنین حسی داشتیم.

مردم تخطی‌های احتمالی هیئت‌ها را به کجا منعکس کنند؟

دو راه دارند. یک سامانه ملی «صدای هیئت» داریم که هیئت‌های کل کشور را ارزیابی و موضوع را به استان‌ها ارجاع می‌کند. کافی است عدد یک را به شماره ۱۰۰۰۴۶۱۵ پیامک کنند. یک راه دیگر این است که با شماره ۳۲۲۱۵۲۰۰ (اداره کل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی) تماس بگیرند تا اپراتور آن‌ها را راهنمایی کند. ما هر روز تا ظهر، این گزارش‌ها را تجمیع و در کمیته گزارشات مردمی بررسی می‌کنیم. به هیئت مورد نظر تذکر می‌دهیم و نیرو می‌فرستیم تا اجرای تذکرات را بررسی کند.

صحبتی مانده است؟

مردم و رسانه‌ها هر سؤالی داشته باشند، وظیفه ما این است که پاسخ گو باشیم. داریم تلاش می‌کنیم که هم مراسم اهل بیت برگزار و هم سلامتی مردم حفظ شود. مراقب باشیم با اظهار نظرهایمان این نیت را تحت الشعاع قرار ندهیم.