دهه اول محرم؛ مهم‌ترین ایام سوگ شیعی
دکتر سعید طاوسی مسرور - روزنامه نگار
شیعه از قدیم‌الایام، تقویمی مذهبی داشته که شامل ایام سرور و حزن هم بوده است. کتاب مسارالشیعه از شیخ مفید که در ۱۶ ربیع‌الاول ۳۸۹ نوشته شده است، یادگار باارزشی است که فهرست ایام سرور و حزن شیعه در چهار قرن اول هجری را پیش‌روی ما قرار می‌دهد. شیخ مفید در مقدمه اثر خود، توجه به این ایام را زیور اهل ایمان و غفلت از آن را برای اهل فضل و ایمان، قبیح دانسته است. نکته مهمی که وی در همان مقدمه کتاب به آن اشاره کرده است، رعایت مستمر این تواریخ از جانب صالحان شیعه است برای انجام عبادات و مستحبات در این روز‌ها با فرق گذاشتن بین ایام سرور و حزن و انجام اعمال متناسب هرکدام. از نوشته مفید درباره روز عاشورا، روشن است که عزاداری در این روز از دیرباز بین شیعه جنبه آیینی داشته است، زیرا می‌نویسد از معصومان (ع) روایت داریم که در این روز «اقامه سنن مصائب» بشود.
اگرچه قدمت سوگواری به مدت یک دهه در آغاز محرم را از دوره آلبویه دانسته و ابتکار آن را به معزالدوله دیلمی (۳۰۲-۳۵۶ ق) نسبت دادهاند، شیخ مفید هیچ اشاره‌ای به عزاداری دهه اول محرم نکرده است و در سراسر کتاب وی، هیچ مناسبت سرور و حزنی که بیش از یک روز ادامه داشته باشد، دیده نمی‌شود، اما بعد‌ها و دست‌کم از عصر صفویه، عزاداری دهه اول محرم بین شیعیان، مرسوم و مورد تاکید علما و مهم‌ترین ایام سوگ شیعی بوده است.
علامه‌مجلسی در زادالمعاد (نوشته‌شده در ۱۱۰۷) می‌نویسد: «و، چون حضرت سیدالشهدا در دهم این ماه به سعادت شهادت فائز گردیدند و در اکثر این دهه، محزون و غمگین بودند و اخبار موحشه به ایشان می‌رسید، باید که شیعیان ایشان درمجموع این ۱۰ روز به لوازم تعزیت آن حضرت قیام نمایند و محزون و اندوهناک باشند و اخبار و احادیث که مشتمل بر ذکر مصائب ایشان باشد، بخوانند و بعضی از علما گفته‌اند که ترک بعضی از لذات کنند».
علامه‌مجلسی در ادامه، روایتی از امام‌رضا (ع) را به‌عنوان مستند عزاداری کل دهه اول محرم، ذکر کرده است که بخشی از آن روایت چنین است: «پدرم امام‌موسی (ع)، چون ماه محرم داخل می‌شد، کسی آن حضرت را خندان نمی‌دید و اثر حزن و اندوه بر آن حضرت ظاهر می‌شد درمجموع دهه اول ماه و، چون روز دهم می‌شد، روز مصیبت و گریه و اندوه او بود و می‌گفت امروز روز شهادت امام‌حسین (ع) است».
شیخ‌عباس قمی هم در کتاب «فیض‌العلام فی عمل‌الشهور و وقایع‌الایام» که به فارسی نوشته است، بر نظر علامه‌مجلسی صحه می‌گذارد و می‌نویسد: «باید شیعیان از وقت رؤیت هلال، محزون و غمگین شوند و به لوازم تعزیت آن حضرت، قیام نمایند».
ایشان در مشهورترین اثرش، مفاتیح‌الجنان، از ماه محرم با تعبیر «ماه حزن اهل‌بیت (ع) و شیعیان» یاد کرده است. مرحوم آیت‌ا... سیدعلی قاضی نیز به زیارت امام‌حسین (ع) و مجلس روضه آن حضرت، بسیار اهمیت می‌داد و در وصیت‌نامه‌اش به برگزاری مجلس عزای هفتگی یا دست‌کم در دهه اول محرم تاکید کرده است. خود ایشان نیز در عصر روزهای جمعه و نیز در دهه اول محرم، عزا برپا می‌کرد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
