کدام واکسن کرونا بهتر است؟

فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ آن‌هایی که اهل بازارگردی هستند خیلی خوب این حس را درک می‌کنند که موقع خرید یک کالا، انتخاب از میان چند گزینه‌ای که هر کدام ویژگی‌های مثبت خودش را دارد، سخت‌تر از شرایطی است که فقط یک گزینه ناگزیر را پیش رو داشته باشی.

حالا اگر ماجرا به جای خرید یک کالا، موضوعی به مراتب مهم‌تر مثل استفاده از یک واکسن باشد، طبیعی است که آن را انتخابی حساس‌تر بدانیم و روی آن وسواس بیشتری داشته باشیم؛ چون می‌دانیم این انتخاب، بر روی متاع بی جایگزین سلامتی مؤثر خواهد بود. با گذشت یک سال و نیم از آلوده شدن دنیا به ویروس کرونا، تنوع واکسن‌های مقابله با آن، رو به افزایش است. اهمیتی که به آن اشاره شد، باعث شده باوجود تأکید چندباره مسئولان بر اینکه «بهترین واکسن، دردسترس‌ترین آن است»، برخی شهروندان، همچنان با این چالش مواجه باشند که اگر براساس موجودی پایگاه‌های واکسیناسیون، امکان انتخاب میان واکسن‌ها را داشته باشند، کدام یک را انتخاب کنند.

برای شما چه عوارضی داشت؟

شرایط ساخت واکسن‌های داخلی و نیز واردات واکسن‌های خارجی به کشور، نسبت به ماه‌های پیش به مراتب هموارتر شده است و هر روز که می‌گذرد، افراد و گروه‌های بیشتری مشمول دریافت واکسن کرونا می‌شوند. وضعیت طوری است که از هر فردی سؤال کنی، اگر خودش هم واکسن نزده باشد، چند نفری از بستگان، دوستان و آشنایانش را سراغ دارد که حداقل یک دز واکسن را دریافت کرده اند.

بدن هر کدامشان نیز به تزریق واکسن، یک جور واکنش نشان داده است. درکنار کسانی که پس از تزریق واکسن، هیچ عارضه‌ای را تجربه نکرده اند، هستند دیگرانی که با ضعف یا شدت، عوارض موقت واکسن مثل تب، لرز، سردرد، تهوع، بی حالی و درد در محل تزریق، به سراغشان آمده است. این تجربه‌های جورواجور شخصی که امکان ثبت آن در سامانه ملی ثبت عوارض واکسیناسیون کرونا فراهم شده، به اضافه خبر‌های ضد و نقیض درباره عوارض احتمالی و بلندمدت واکسن‌ها در شبکه‌های اجتماعی، انتخاب را برای گروهی از مردم دشوار کرده است.

بررسی‌های میدانی ما حکایت از نقش برجسته عوامل فرهنگی در انتخاب نوع واکسن دارد. گروهی از شهروندان که به هر دلیلی، کشور‌های دیگر را از نظر علمی برتر می‌دانند، ترجیحشان استفاده از واکسن‌های خارجی است. سوی دیگر این طیف، کسانی هستند که پیش فرضشان، استفاده حتمی از واکسن‌های داخلی است. آن‌ها دلیل علاقه مندی خود را با عبارت‌هایی مشابه به ما می‌گویند، از اطمینان کامل به دستاورد‌های متخصصان داخلی تا بی اعتمادی به واکسن‌های خارجی.

در این بین، گروهی از شهروندان، برای انتخاب واکسن، دیدگاه سومی دارند. آن‌ها پیوسته خبر‌ها را بررسی می‌کنند تا ببینند کدام واکسن، فارغ از داخلی یا خارجی بودنش، ایمنی بیشتری در برابر کرونا ایجاد می‌کند و سپر مطمئن تری به شمار می‌رود. ادامه این گزارش، تلاش می‌کند ضمن بررسی اجمالی اطلاعات منتشر شده درباره ایمنی زایی هر کدام از انواع واکسن ها، به چند واقعیت مسلم اشاره کند که درباره همه واکسن‌های کرونایی صادق است و می‌تواند تصمیم گیری را ساده‌تر کند.

واکسن‌های کرونا و چند واقعیت

به نظر می‌رسد، انتظار می‌رود، احتمال دارد،  ... این‌ها واژه‌هایی است که موقع بیان واقعیت‌های کرونایی استفاده می‌شود. تجربه دنیا برای مواجهه با کرونا، کم است و آنچه در رسانه‌ها منتشر می‌شود، بر اساس تحقیقات تازه منتشر شده است.

واقعیت این است که کرونا، روال عادی و زمان بر برای تولید واکسن را تغییر داده است. همه واکسن‌هایی که در سراسر دنیا در حال استفاده هستند، صرفا مجوز مصرف اضطراری دارند. این نکته‌ای بود که چند روز پیش، حسن روحانی، رئیس جمهور سابق، هم در آخرین گفت و گوی تلویزیونی خود به آن اشاره کرد. محمدرضا صالحی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص عفونی که از ناظران علمی یکی از واکسن‌های داخلی به شمار می‌رود، صادقانه گفته است: هیچ کدام از تست‌هایی که برای ایمنی سنجی واکسن‌ها انجام می‌شود، مورد تأیید ما و سازمان جهانی بهداشت نیست و موضوع ایمنی زایی واکسن بسیار پیچیده است.

مینو محرز، محقق و ناظر تولید واکسن کوویران برکت، نیز در این باره گفته است: همه واکسن‌های تأیید شده کرونا در دنیا روی انواع ویروس کرونا اثر نسبی دارند. در کنار این واقعیت ها، بسیاری از کارشناسان بر این نکته تأکید دارند که تزریق واکسن، اگر چه نتواند جلو ابتلای افراد به کرونا را بگیرد، می‌تواند شدت بیماری را خفیف کند و احتمال مرگ و میر را کاهش بدهد. دکتر مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا، نیز با بیان اینکه ماندگاری ایمنی در برابر ویروس کرونا بعد از تزریق واکسن‌ها مشخص نیست، گفته است: انتظار می‌رود دو هفته بعد از کامل شدن واکسیناسیون، فرد واکسینه شده حداقل شش ماه در برابر ویروس کرونا ایمنی داشته باشد. او این را هم گفته است که «معتقدم در زمان اپیدمی، بهترین واکسن در دسترس‌ترین واکسن است.»

توصیه‌های عمومی

کامل نبودن مطالعات و قطعی نبودن داده‌های حاصل باعث شده است کارشناسان با ارائه توصیه‌هایی عمومی، ضریب اطمینان اثرگذاری واکسن و کاهش عوارض آن را افزایش دهند. توصیه‌هایی از این قبیل که اگر دچار علائم کرونا هستید دست نگه دارید و اگر با فرد کرونایی ارتباط داشتید، در تزریق واکسن احتیاط کنید. ابتلا به تشنج، بیماری‌های مزمن و تداخل‌های دارویی، نکات عمومی دیگری است که به داوطلبان تزریق کرونا توصیه می‌شود.

زنان باردار و شیرده نیز گروه‌های حساس دیگری هستند که برخی رسانه‌های داخلی مانند ایسنا اعلام کرده اند به دلیل اطلاعات محدود منتشر شده، استفاده از برخی برند‌های خارجی واکسن کرونا مثل سینوفارم، بهارات و اسپوتنیک برایشان توصیه نمی‌شود. همین رسانه، خبر دیگری منتشر کرده و در آن از دکتر مسعود یونسیان، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، نقل قولی آورده است؛ نقل قولی که در آن با استناد به داده‌های سازمان بهداشت جهانی، به تزریق واکسن کووید به ویژه برخی از انواع خارجی آن مانند سینوفارم و آسترازنکا به خانم‌های باردار توصیه شده است.

هر چند این اپیدمیولوژیست بر پرهیز مردم از مقایسه ویژگی واکسن‌ها تأکید کرده است، آماری که مسئولان مختلف از ایمنی بخشی واکسن‌های مختلف بیان می‌کنند، ناخودآگاه مردم را به سمت این مقایسه سوق می‌دهد. به طور مثال، علیرضا بیگلری، رئیس انستیتو پاستور ایران، درباره واکسن آسترازنکا گفته است: این واکسن در حالت عادی حدود ۷۰درصد کارایی دارد، اما در مقابل سویه آفریقای جنوبی کارایی آن به ۱۰ درصد تنزل پیدا کرد. عاطفه عابدینی، دبیر کمیته علمی ستاد ملی کرونا هم بیان کرده است: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد واکسن پاستور روی نوع آفریقای جنوبی ویروس کرونا، با تزریق دو دز حدود ۶۲ درصد اثربخشی دارد.

درصورت تزریق سه دز اثربخشی آن به ۹۲ درصد افزایش می‌یابد. مینو محرز، ناظر تولید واکسن کووایران برکت، نیز بیان کرده است: نتیجه فاز دوم انسانی کارآزمایی بالینی واکسن برکت نشان داد که بین ۷۲ تا ۸۰ درصد اثربخشی دارد که رقمی خوب است. فاز سه مطالعات بالینی روی ۲۰ هزار نفر تمام نشده است و هنوز نمی‌توان به طور دقیق میزان اثربخشی این واکسن را اعلام کرد.