نگاهی به دیدگاه‌های موافقان و مخالفان واکسن کرونا و آنچه همه باید بدانند

مصطفی توفیقی | شهرآرانیوز؛ معلوم نیست اگر در زمان رویارویی جهانی دولت‌ها با فلج اطفال و طاعون و سل و دیفتری از طریق واکسیناسیون، رسانه‌ها تا این حد همگانی شده بودند و جریان‌های مخالف پزشکی مدرن، منتقدان برنامه‌های عمومی دولتی، و... تا این حد توان داشتند که مردم را از همراه شدن با برنامه‌های واکسیناسیون عمومی بازدارند، ادامه شیوع این بیماری‌ها با نوع انسان چه کرده بود؟ وانگهی فرزندان نسل‌های «مصون شده با واکسیناسیون اجباری دولت ها»، اکنون به اتکای «شبه علم» و «فیک نیوز» آن قدر خودشان را پیشروتر از نسل‌های قبلی می‌دانند که نظریات «فلان عطاری محلی» و «فلان دکتر خودخوانده اینستاگرامی» را بر نظر اکثریت پزشکان، از متخصصان داخلی تا سازمان بهداشت جهانی برتری بدهند، تاآنجاکه همچنان درصد شایان توجهی از افرادی که در اولویت واکسیناسیون ملی قرار دارند، همچنان از تزریق واکسن خودداری می‌کنند.

پرهیزی که به گفته بیشتر پزشکان و متخصصان بجا و درست نیست و درنهایت آثاری سوء برای سلامت عمومی جامعه و ریشه کنی بیماری کرونا خواهد داشت. رابطه موافقان و مخالفان واکسیناسیون به همان روز‌های نخستین شیوع کرونا بازمی گردد، از انکار اصل وجود این بیماری تا تردید در ویروسی بودن عامل آن و سپس رواج انواع و اقسام تئوری‌های توطئه، و اکنون جدال بر سر اصل واکسن زدن، نوع واکسنی که باید تزریق شود و... و آن هم نه فقط درمیان جامعه متخصص، که درمیان بخشی از جامعه که کوچک‌ترین تخصصی در حوزه پزشکی ندارند، افرادی «بی تخصص» و «نگران» از حیات خود، در شرایطی بحرانی که جدال بر سر مرگ و زندگی، همه واقعیات را به جنگ شک و تردید برده است.

سقوط سلامت در شیب شایعات

برای شنیدن نظرات و نگرانی‌های شهروندان مشهدی درباره واکسن کرونا به خیابان‌های شهر می‌رویم. حرف‌های شهروندانی که واکسن زدن را لازم می‌دانند و آن‌هایی که هنوز درباره آن تردید دارند، کم وبیش تکرار صحبت‌های یکدیگر است. احمد بیوک، بازنشسته است و داشتن بیماری دیابت را دلیل نگرانی خود برای تزریق واکسن می‌داند و به شهرآرا می‌گوید: می‌گویند کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند بعداز تزریق واکسن، بیماری شان حادتر می‌شود یا حتی فوت می‌کنند.

سمیه سادات امیری خانه دار است و دلیل اجتناب خود از دریافت واکسن کرونا را «مراقبت‌های شخصی» می‌داند و می‌گوید: ازآنجاکه از زمان شیوع کرونا رفت وآمد‌های خانوادگی را بسیار محدود کرده ایم و تا حد امکان هم از خودمان محافظت می‌کنیم، با توجه به حرف‌هایی که درباره واکسن کرونا می‌زنند، ترجیح می‌دهیم فعلا واکسن نزنیم. همین دو عبارت «حرف‌هایی که درباره واکسن کرونا می‌زنند» و «ترجیح می‌دهیم اکنون واکسن نزنیم» شاید تکراری‌ترین استدلال‌ها و نتیجه گیری‌ها بین صحبت‌های مخالفان استفاده از واکسن باشد، حالا چه کسانی مانند این خانم خانه دار و چه شهروندی مانند مدرس ۳۸ ساله دانشگاهی که می‌گوید: البته معلمان دانشگاه هم در اولویت واکسیناسیون قرار گرفته اند، اما من ترجیح می‌دهم تا تهیه نوع خاصی از واکسن که مد نظرم است، صبر کنم.

واکسن هراسی، از روغن بنفشه تا وزارت بهداشت!

واکسن هراسی و پرهیز از واکسن زدن البته ریشه‌های اجتماعی و فکری متنوعی دارد، از جنبش‌های جهانی ضد واکسن که همین چند وقت پیش با جعل نظر یکی از برجسته‌ترین استادان ویروس شناسی در جهان، لوک مونتنیه، با این عبارت که «تمام افراد واکسینه شده کرونا حداکثر طی دوسال فوت خواهند کرد» به نظریات ضد علم خود دامن می‌زدند، تا دوستان ایرانی این «ضد واکسن ها» و طرفداران پر و پاقرص روغن بنفشه و کسانی که غرغره کردن آب نمک را تنها راه پیشگیری و درمان کرونا می‌دانند و... نتیجه همه این «شایعه بازی»‌ها تنها یک چیز است: روز به روز تعداد بیشتری از جمعیت ما شهروندان با بیماری کرونا از دست می‌روند.

در این بین هستند کسانی هم که خواسته یا ناخواسته آب در آسیاب مخالفان واکسن می‌ریزند. یکی از آخرین آن ها، آمار و گزارش سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت بود که پیش از آنکه روی میز بررسی متخصصان برود، سر از رسانه‌ها درآورد، گزارشی که اگرچه نتایج آن به سرعت با واکنش متعدد کارشناسان و متخصصان روبه رو شد، این واکنش‌های علمی و حتی تکذیبیه رسمی مرکز آمار کشور نیز نتوانست از موج شایعه‌های اینترنتی برای دامن زدن به واکسن هراسی شهروندان جلوگیری کند.

اطلاعات و تحلیل غلط، زمینه ساز شایعات علیه واکسیناسیون

از جمله متخصصانی که طی نامه‌ای به وزیر سابق بهداشت، گفته‌های سرپرست مرکز مدیریت آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت را مورد انتقاد و رد قرار داده اند، دکتر حمید سوری، رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی و واکنش سریع اپیدمی کروناست. وی طی نامه‌ای خطاب به وزیر وقت بهداشت، می‌گوید: «تحلیل آمار در حیطه فعالیت آن مرکز نیست و با توجه به تخصص سرپرست محترم، تحلیل اطلاعات سلامت باید توسط متخصصان رشته‌های مرتبط با زمینه‌های علوم زیستی به ویژه گروه‌های مرتبط با اپیدمیولوژی انجام شود.» و تأکید می‌کند: «انتشار نامه‌ای در سطح جامعه با مضمون غیرعلمی به شکل مستقیم یا با واسطه، که هنوز در کمیته‌های علمی مربوطه تأیید نشده است، خلاف مصلحت جامعه و تدبیر در مدیریت اپیدمی کروناست.»

او همچنین می‌افزاید: «گرچه تحلیل اپیدمیولوژی داده‌های مرتبط و تعریف شده اپیدمی می‌تواند برای سیاست گذاری و گاه برای تنویر افکار عمومی مفید باشد، ولی نتیجه گیری غیر علمی و غیر تخصصی از یافته‌های خام، به ویژه در شرایط کنونی می‌تواند موجب اثر مخرب بر استقبال مردم از واکسیناسیون حداکثری باشد.» سوری در ادامه چنین می‌گوید: «اشکالات اساسی روش شناسی در نامه مذکور و ابهامات متعدد، تحلیل داده‌ها را دچار سوگیری و خطا کرده است.» و سپس به ارائه نمونه‌های متعددی از این خطا‌ها و سوگیری‌ها می‌پردازد.

از دروغ واکسن بدون مجوز تا شایعه واکسن ارزان

در شایعه سازی دیگر، «ضد واکسن‌های ایران»، واکسن سینوفارم وارداتی استفاده شده در ایران را فاقد تأییدیه جهانی و غیر استاندارد معرفی می‌کنند. شایعه‌ای که محمدحسن قوسیان مقدم، دبیرکل جمعیت هلال احمر، قویا آن را تکذیب می‌کند: «سازمان هلال احمر این موضوع را تکذیب می‌کند. ما واکسنی را آورده ایم که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت است.»

او می‌افزاید: «ما تنها واکسنی را وارد می‌کنیم که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت و سازمان غذاودارو باشد. اگر واکسن مورد تأیید نباشد، آن را خریداری نمی‌کنیم؛ زیرا با سازمان غذاودارو قرارداد داریم که واکسن‌های معتبر وارد شوند.» قوسیان مقدم توضیح می‌دهد: «هر واکسنی که وارد می‌کنیم، در فرودگاه چک می‌شود تا مشخص شود مجوز‌های لازم را دارد یا نه.»

از سوی دیگر در حالی که برخی ادعا می‌کنند به دلیل قیمت کم واکسن وارد شده توسط هلال احمر، این واکسن، نوعی است که تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را ندارد، دبیرکل هلال احمر در این باره توضیح می‌دهد: «ایراد گرفتند که، چون قیمت واکسن سینوفارمی که وارد کردیم، کمتر است، پس ما واکسن دیگری را وارد کرده ایم! واقعیت این است که به علت اینکه این واکسن از طریق صلیب سرخ وارد کشور شد، توانستیم از برخی شرکت‌ها تخفیف بگیریم. ما به عنوان یک محصول کمکی، واکسن کرونا را به کشور وارد کردیم و حتی روی آن‌ها علامت صلیب سرخ قرار دارد.»

پیشگیری کنید، واکسن بزنید

شایعه سازی حلقه ایرانی پر و پاقرص جنبش «واکس هراسی» البته به این خبرسازی‌ها محدود نمی‌شود و محدود هم نخواهد ماند، اما آنچه مهم است، این است که اهداف پیدا و پنهان این جریان، هر چه باشد، نتیجه‌ای جز افزایش روزافزون مبتلایان و فوتی‌های بیماری قرن نداشته است. در طرف دیگر این ماجرا، اما کسانی که امروز دست از جان خودشان شسته اند تا حیات ما را حفظ کنند، پزشکان و پرستاران بیمارستان‌های شهرمان هستند، آخرین سنگربان ها؛ و از هرکدام از این «آخرین سنگربان ها» که بپرسیم راه پایان ماجرای کرونا چیست، فقط از ما یک چیز می‌خواهند: «پیشگیری کنید» و «واکسن بزنید».

علی رضا رئیسی، سخنگوی ستاد ملی کرونا:

واکسن‌های سینوفارم هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند

واکسن‌های سینوفارم تزریق شده در کشور هیچ تفاوتی با واکسن‌های تزریقی در چین و خیلی از کشور‌های دیگر ندارد و قضاوت در خصوص این واکسن براساس قیمت صحیح نیست. براساس قیمت نمی‌توان قضاوت کرد که این واکسن یک واکسن درجه ۲ یا درجه یک یا متفاوت است. علت آن هم این است که شرکت‌های واکسن‌ساز برای بعضی کشور‌ها یک قیمت دارند و برخی مواقع با قیمت پایین‌تر واکسن خود را ارائه می‌دهند.