مروری بر الزامات کاهش آلودگی هوا در مشهد

امروز زندگی در شهر‌های بزرگ با مشکل آلودگی هوا همراه است. این آلودگی‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی شهر، فرازونشیب زیادی دارد، اما چیزی که بیش از همه اهمیت دارد، تلاش برای بهبود سطح کیفی زندگی شهروندان از طریق اجرای راهکار‌های کاهش اثرات نامطلوب آلودگی هواست.

تاکنون برای کاهش آلودگی هوا در کلان شهر‌ها راهکار‌های مختلفی مانند توسعه حمل ونقل عمومی و ترغیب شهروندان به استفاده از آن، ممنوعیت تدریجی تردد خودرو‌های سواری فرسوده، توسعه سرانه فضای سبز و تشویق شهروندان به مشارکت در این زمینه، سخت گیری بیشتر بر معاینه فنی خودرو‌ها و کنترل آلایندگی واحد‌های صنعتی اطراف شهر‌ها در نظر گرفته شده است.

اما این برنامه‌ها آن گونه که انتظار می‌رود، اجرایی نشده است، یا اینکه به دلیل مشکلات پیش بینی نشده، در عمل کارایی لازم را نداشته است. در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که چه اقدام‌هایی باید صورت بگیرد تا راهکار‌های کاهش آلودگی هوا در شهر‌ها به خوبی اجرایی شود.

اجرای موفق برنامه‌های مقابله با آلودگی‌ها در ابتدا نیازمند شناخت همه ذی نفعان و اشخاصی است که تحت تأثیر این برنامه‌ها قرار می‌گیرند. شناخت ناکافی از این موضوع سبب می‌شود تا میزان همراهی افراد با این گونه طرح‌ها کاهش یابد و بخش شایان توجهی از وقت و هزینه اجرایی صرف مقابله با این موضوع شود.

به عنوان نمونه اگر قرار است در منطقه‌ای طرح ممنوعیت تردد وسایل حمل ونقل شخصی اجرا شود، باید با مطالعه مشخص شود که این کار بر کسب وکار‌های آن منطقه و همچنین سطح دسترسی اهالی به خدمات شهری چه تأثیری می‌گذارد.

یا به عنوان نمونه دیگر، جریمه واحد‌های آلاینده‌ای که نسبت سود آن‌ها از تداوم ایجاد آلایندگی بیشتر از جریمه درنظر گرفته شده است، نقش بازدارندگی اندکی دارد. این موضوع نشان می‌دهد که باید قانون و گروه‌های هدف در موضوع مقابله با آلودگی هوا به درستی بررسی شود.

باید درباره مشارکت و درگیرسازی افراد در اجرای قانون‌های کاهش آلایندگی به صورت جدی تحقیق شود. در این روش، مدیریت شهری افراد و گروه‌های ذی نفع را در فرایند طراحی و پیاده سازی قانون مشارکت می‌دهد و از نظرات آن‌ها استفاده می‌کند. این موضوع مقاومت دربرابر تغییر را به شکل درخورتوجهی کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر، هرچقدر که یک قانون درست تدوین شود، بازهم برخی افراد بسیار محتاطانه با آن برخورد می‌کنند و تا حد امکان بر همان روش قدیمی خود باقی می‌مانند. باید در اجرا و تصویب قانون‌های کاهش آلودگی هوا در شهر‌ها نوع واکنش شهروندان به آن‌ها و همچنین ابزار‌های تشویقی و تنبیهی برای گروه‌های هدف در نظر گرفته شود.

تحقق این مسئله سبب می‌شود تا همراهی شهروندان در اجرای قانون‌های زیست محیطی افزایش یابد. به عنوان نمونه برخی شهر‌ها ابزار‌هایی تشویقی برای شهروندانی که در توسعه فضای سبز شهری مشارکت می‌کنند در نظر گرفته اند و نیز جریمه‌هایی برای خودرو‌های آلاینده تعیین کرده اند.

درنهایت یکی از راهکار‌های مهم کاهش آلودگی هوا در کلان شهر‌ها ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای این مسئله است. به عنوان نمونه اگر خواهان استفاده شهروندان از وسایل حمل ونقل عمومی هستیم، باید بستر‌های این کار در خیابان‌های شهر فراهم شود و شهروندان به خوبی این مسئله را لمس کنند که استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی از نظر زمانی برای آن‌ها صرفه بیشتری دارد.

یا اگر می‌خواهیم میزان رصد دریافت گواهی فنی خودرو‌ها را در شهر تشدید کنیم، باید میزان دسترسی شهروندان به مراکز بررسی معاینه فنی را افزایش دهیم تا شهروندان به اجرای قانون ترغیب شوند.