روایت‌هایی از هنرمندان مشهد به‌یاد اصغر کفشچیان‌ مقدم | تجسم هنر خراسان

زردکانلو - افخمی | شهرآرانیوز - جامعه هنری ایران و خراسان اصغر کفشچیان مقدم هنرمند فقید مشهدی را از داست داد. مردی که هرچه می‌دانست به شاگردانش آموخت و رفتارش با اطرافیانش آغشته به مهر بود. قلمش هنرمندانه چرخید و آثار فاخری در طول حیاتش خلق کرد.

کفشچیان مقدم پس از تحصیل در دانشکده هنر‌های زیبای تهران برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و از دانشگاه سوربن دکترای نقاشی و از دانشگاه استراسبورگ دکترای تاریخ هنر‌های تجسمی گرفت. مانند خیلی‌ها تاب ماندن در فرنگ را نداشت و عشق به وطن و تعلیم و تربیت جوانان سرزمینش او را مجاب به برگشتن کرد.

کفشچیان مقدم با اینکه ساکن تهران بود، اما عرق و علاقه اش به زادگاهش مشهد باعث شد مدام در آمدوشد بین تهران و مشهد باشد. هنرمندان بسیاری در مشهد نزد کفشچیان مقدم تلمذ کردند و به جز نقاشی و کاریکاتور از او درس اخلاق و انسایت آموختند. به گواه هم کیشان کفشچیان مقدم، حالا که او رفته، جایگزینی برایش نیست و سال‌ها باید بگذرد تا هنر‌های تجسمی ایران کسی همچون کفشچیان مقدم را به خود ببیند. اصغر کفشچیان مقدم متولد سال ۱۳۴۲ در مشهد پس از ۵۸ سال عمر بابرکت و هنرمندانه فردا در زادگاهش آرام می‌گیرد.

خالق بزر گ‌ترین نقاشی دیواری

محمدحسین نیرومند، طراح، پژوهشگر و کارتونیست مشهدی، که سابقه دوستی دیرین با کفشچیان مقدم دارد می‌گوید: از سال ۶۳ در جهاددانشگاهی مشهد با او آشنا شدم. سپس با هم برای تحصیل به دانشکده هنر‌های زیبا رفتیم و به همراه مسعود شجاعی طباطبایی تحولات بسیاری در هنر کاریکاتور پس از انقلاب اسلامی ایران ایجاد کردیم که پس از آن اتفاقات جدی بسیاری در کاریکاتور کشور رقم خورد.

به گفته نیرومند یکی از آثار فاخر و شاخص مرحوم کفشچیان مقدم خلق بزرگ‌ترین نقاشی دیواری ایران در سالن ورزشی دانشگاه تهران بود که ابعاد کل اثر ۵ هزار متر مربع بود و یک سال زمان برده بود تا به پایان برسد. موضوع این اثر مهم تاریخ انقلاب اسلامی، درباره شکل گیری ورزش استعمارگرانه امریکا و در تقابل ورزش پهلوانی ایران بود.

هنگامی که اوایل دهه هفتاد این اثر رونمایی شد وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی کشور حضور داشت و بسیار از هنر مرحوم کفشچیان مقدم تمجید و تشکر کرد. اما متأسفانه در دوران ریاست جمهوری ایشان در دولت هفتم از سوی کسانی که ادعای آزادی داشتند با رنگ روغن پاک شد. پس از این اتفاق مرحوم کفشچیان مقدم سکوت کرد و درباره این ظلمی که به او شد سخنی نگفت. او این اثر را شبانه روزی و با عشق خلق کرده بود بی آنکه به دنبال مادیات باشد. به گفته نیرومند، کفشچیان مقدم یکی از استادان جدی و پرتلاش بود و هرآنچه که می‌دانست به دانشجویانش می‌آموخت: او یکی از سرمایه‌های علمی دانشکده هنر‌های زیبا بود که متأسفانه زمانه به او وفا نکرد.

هنرمند رزمنده

مسعود شجاعی طباطبایی، مدیر هنر‌های تجسمی حوزه هنری انقلاب اسلامی، نیز از دوستان و هم کلاسی‌های دیرین مرحوم کفشچیان مقدم است. او می‌گوید که خیلی زود در دانشگاه یکدیگر را پیدا و سعی کردند با موضوع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به خلق اثر بپردازند.

طباطبایی به تشکیل گروه سه نفره شان با نام «کاسنی» اشاره می‌کند ومی گوید: من، مرحوم کفشچیان مقدم و محمدحسین نیرومند با موضوع «هویت» به خلق آثار کاریکاتور روی آوردیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و پس از دانشگاه تهران در دانشگاه فردوسی مشهد نیز آثارمان را به نمایش گذاشتیم. ماحصل این اتفاق ایجاد «کیهان کاریکاتور» نخستین نشریه کاریکاتور و «ایران کاریکاتور» نخستین سایت تخصصی کاریکاتور کشور شد.

شجاعی طباطباعی، از خاطراتش با مرحوم کفشچیان مقدم در جبهه یاد می‌کند و می‌گوید: مرحوم کفشچیان مقدم در عملیات والفجر ۸ حضور داشت و در بوکان نقاشی دیواری‌های بسیاری کشید و من نیز در جبهه عکاسی می‌کردم. سال ۶۵ سفر حج را نیز با هم رفتیم و حتی برای ادامه تحصیل هردومان راهی فرانسه شدیم، اما من به دلایلی انصراف دادم و بازگشتم، اما مرحوم کفشچیان مقدم با دو مدرک دکتری به ایران برگشت.

به گفته این هنرمند، کفشچیان مقدم نقش مؤثری در تدریس و تربیت شاگرد داشت: با رفتن او هنر مفهومی ایران دچار خلأ می‌شود. رفتن او صدمه جبران ناپذیری را بر پیکر هنر‌های تجسمی کشور وارد کرد. کسی که تمام عمرش صرف تحقیق، مطالعه، کار و انتقال تجربیاتش صرف شد.

دغدغه‌مند برای فرهنگ و هنر مشهد

محمد ابوترابی هنرمند و مدرس نقاشی نیز از فعالیت‌های ماندگار کفشچیان مقدم برای مشهد می‌گوید: از زمانی که اصغر کفشچیان مقدم از فرانسه فارغ‌التحصیل شد و به ایران برگشت، یکی از دغدغه‌های مهمش تعالی فرهنگ و هنر خراسان بود. او در دهه هفتاد کلاس‌های تخصصی هنر را با همکاری مسئولان در این شهر بنیان گذاشت. از آن زمان حداقل سالی یک‌بار و دوبار به مشهد می‌آمد. من هم از همان سال‌ها او را می‌شناسم.

ابوترابی، کفشچیان مقدم را یکی از افرادی معرفی می‌کند که در تحول هنری شهر مشهد تأثیر بسیار زیادی داشته و بانی احداث دانشگاه هنر شده‌است.

این هنرمند یادآور می‌شود: هر موقع از او دعوت می‌کردم برای کلاس، کارگاه‌هنری و یا هرچیز دیگری به مشهد بیاید، قبول می‌کرد. یعنی «نه» برای مشهد در کلامش نبود. برایش هم تفاوتی نداشت که کار برای جمعی کوچک باشد یا بزرگ، فقط می‌گفت برای مشهد هر موقع با من تماس بگیرید با اولین پرواز خودم را می‌رسانم.

او درباره دیگر فعالیت‌های مرحوم کفشچیان مقدم در مشهد توضیح می‌دهد: کلاس‌ها و کارگاه‌های هنری متعددی چه در زمینه نقاشی دیواری و چه در زمینه هنر مفهومی که تخصص او بود در مشهد برگزار می‌کرد که آخرینشان تابستان پارسال بود. او با شهرداری مشهد هم همکاری می‌کرد و سال گذشته جزو داوران جشنواره‌های بهاری نقاشی‌دیواری در خراسان بود.

ابوترابی که کفشچیان مقدم را یکی از پیشگامان هنر مفهومی در ایران می‌داند درباره ویژگی‌های اخلاقی این هنرمند می‌گوید: او واقعا مرشد و اسوه اخلاق بود. فردی متواضع که با آن همه بار علمی و شهرتی که در ایران داشت بازهم با خوش‌رویی و با لحنی آرام و دلنشین جواب همه را می‌داد. برایش هم فرقی نمی‌کرد، کسی که از او سؤال می‌پرسد غریبه است یا آشنا.

او می‌گوید: کفشچیان مقدم براین باور بود که هنر اخلاق است و بعد تکنیک. یعنی برای آنکه بتوان به یک سیر و سلوکی رسید و زیبایی‌ها را ترسیم کرد، باید خود فرد به زیبایی و آرامش رسیده باشد.

آثاری عمیق و تأمل‌برانگیز خلق می‌کرد

محسن نوری‌ نجفی یکی از هنرمندان شناخته‌شده کشور با ابراز تأسف از درگذشت اصغر کفشچیان مقدم درباره چگونگی آشنایی خود با این هنرمند فقید می‌گوید: سابقه دوستی ما به اوایل انقلاب برمی‌گردد، آن زمان به همراه گروهی از دوستان نمایشگاه‌های مشترکی داشتیم و باهم کار می‌کردیم. به گفته او، مرحوم کفشچیان مقدم فردی خوش‌فکر بود که آثاری نو، تأمل‌برانگیز و عمیق خلق می‌کرد.

نوری‌نجفی با اشاره به تغییر مسیر کفشچیان مقدم از کاریکاتور به نقاشی می‌گوید: به نظرم اگر این هنرمند کارش را در عرصه کاریکاتور هم ادامه می‌داد، می‌توانست به یکی از کاریکاتوریست‌های درجه یک کشور تبدیل شود. البته همان زمان هم در همان مقطعی که باهم کار می‌کردیم، کارهایش بسیار عمیق و تأمل‌برانگیز بود.

این هنرمند نقاش با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی اصغر کفشچیان مقدم یادآور می‌شود: در برخورد‌هایی که با او داشتم همیشه خوب و صمیمی بود و واقعا از رفتنش شوکه شدم.

هنرمندی توانمند و باسواد

کاظم خراسانی، از هنرمندان و استادان نقاشی و گرافیک نیز، از سابقه همکاری خود با مرحوم کفشچیان مقدم می‌گوید: من دورانی که مدیر گروه گرافیک و نقاشی دانشگاه فردوس بودم با مرحوم کفشچیان مقدم تماس گرفتم و از او خواستم اگر امکان دارد برای تدریس به مشهد بیاید. او هم برخلاف مشغله‌های کاری‌اش با کمال میل پذیرفت و یک هفته درمیان در دانشگاه فردوس مشهد مهمان بود و برای داشنجویان مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌کرد.

او یادآور می‌شود: ما با هم همکار بودیم تا اینکه من دکتری قبول شدم و او استاد راهنمای من شد. این هنرمند درباره ویژگی‌های شخصیتی کفشچیان مقدم می‌گوید: مرحوم کفشچیان مقدم صبر و حوصله بسیار داشت و یک معلم به تمام معنا بود. کافی بود به او ایمیل بزنید یا پیامی بدهید با حوصله می‌خواند و جواب می‌داد. از هیچ‌چیزی دریغ نمی‌کرد حتی اگر مشاوره درباره مسائل دیگری می‌خواستی حتما با کمال میل می‌پذیرفت.

خراسانی خاطرنشان می‌کند: در زمینه آموزش، هنرمندی بسیار توانمند و در زمینه کاری خودش شخص بسیار باسوادی بود. آدمی تأثیرگذار که در حوزه آموزش دانشگاه هنر‌های زیبای تهران جریان‌ساز بود.

به گفته او مرحوم کفشچیان مقدم در بیشتر جشنواره‌های ملی و بین‌المللی یک پای داوری بود. او فردی افتاده و بسیار تأثیرگذار در حوزه هنر‌های تجسمی کشور بود که جای خالی‌اش از این به بعد زیاد احساس خواهد شد.

پیام‌های تسلیت مسئولان برای درگذشت استاد اصغر کفشچیان‌ مقدم | بدرود معلم عاشق