روز ملی مشهد؛ بایسته فراموش‌شده

حجت الاسلام حسن منصوریان، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای اسلامی شهر مشهد ۱۶ آبان از انتخاب روز ورود امام رضا (ع) به توس، یعنی ۱۰ دی، به‌عنوان روز ملی مشهد در کمیسیون فرهنگی شورای شهر خبر داد و گفت: «روز ۱۰دی ظرفیت جدیدی برای اجرای رویداد‌های فرهنگی است و تلاش بر این است که روز ملی مشهد را در تقویم جمهوری اسلامی ایران جای دهیم.» پس از تصویب شورای شهر، این موضوع باید به تأیید شورای فرهنگی استان و سپس شورای فرهنگی کشور برسد.

هرچند ناگفته نماند که این روز از میان چندین پیشنهاد دیگر برای تاریخ روز ملی مشهد انتخاب شده است و به همین دلیل موافقان و مخالفان خود را دارد. حالا ماهان صفایی، روزنامه‌نگار و مدرس دانشگاه، نگاه خود را در این باره ارائه می‌دهد.

ماهان صفایی، روزنامه نگار و مدرس دانشگاه

چندسالی است که موضوع نام‌گذاری روزی به نام روز ملی مشهد مطرح است. این شهر بی‌تردید سرسلسله حیات معنوی و ادبی ایران اسلامی نام دارد و به تعبیر معمار کبیر انقلاب اسلامی که می‌فرمایند: «آستان قدس رضوی مرکز ایران است.» طبیعتا مشهد در جایگاه مرکزیت قرار گرفته و به‌درستی از سال۱۳۸۹ به‌عنوان پایتخت معنوی ایران معرفی شده است.

وجود بارگاه قدسی تنها امام شیعیان در ایران حضرت رضا (ع) و همچنین حضور احیاگر زبان فارسی حکیم ابوالقاسم فردوسی در این سرزمین به این مهم صحه گذاشته که از نظر اسلامی و ایرانی جایگاه مشهد بین همه شهر‌های کشور ویژه و خاص است.

نکته درخور تأمل اینجاست که شهر‌های شیراز ۱۵اردیبهشت، ایلام ۱۰تیر، اردبیل ۴مرداد، کرمانشاه ۵مرداد، زنجان ۸مرداد، همدان یکم شهریور، گرگان ۲۰شهریور، خرم‌آباد ۱۵مهر، قزوین ۱۲آبان، ساری ۱۴آبان، اصفهان ۲۵آبان، تبریز ۲۹بهمن، قم ۱۹دی، و بوشهر ۱۸اسفند را با دلایل گوناگون ایرانی‌اسلامی، روز ملی خود اعلام و تصویب کرده‌اند و مردم این شهر‌ها در این روز آیین‌ها و برنامه‌های متنوعی را شاهد هستند.

در کنار ضرورت فراموش‌شده تعیین روز ملی مشهد که از حدود سال ۱۳۹۳ مطرح است و مسئولان باید بسیار بیشتر به آن توجه کنند، بیشتر مسئولان محلی و کشوری بر لزوم ثبت روزی به نام روز ملی مشهد تأکید کرده‌اند.

نگارنده معتقد است در مقایسه میان روز‌های خاص و ویژه مشهد و روز‌های خاص دیگر شهرها، آشکارا پیداست که مشهد روز‌های پرآوازه زیادی را در تاریخ خود دارد و بی‌شک نام‌گذاری یک روز به نام مشهد در هویت‌بخشی هرچه بیشتر این شهر، ایجاد علاقه و همدلی در شهروندان، توجه بیشتر و مؤثر مسئولان ملی و ارتقای زمینه‌های شکوفایی هرچه بیشتر این شهر نقش برجسته‌ای ایفا خواهد کرد.

یکی از برکات این نام‌گذاری، مهیاشدن امکانات برای دیدار اختصاصی (بعد از نابودی کرونا) شهروندان، منتخبان و نخبگان مشهدالرضا (ع) با رهبر معظم انقلاب خواهد بود.

بدون‌شک تقویت عنصر هویت‌بخش مستقل برای شهر مشهد و رفع خلأ معنایی در زیست شهری و برجسته‌سازی هویت محلی و بومی این شهر و همچنین شکل‌دهی به مؤلفه‌ای انسجام‌دهنده اجتماعی به‌منظور کاهش گسست‌های فرهنگی موجود و نیز مهار پیامد‌های اجتماعی آن می‌تواند ازجمله اهداف تعیین روز ملی مشهد باشد.

همان‌گونه که بیان شد، جلب نظر مسئولان ملی به مسائل، مشکلات و کاستی‌های این کلان‌شهر می‌تواند به‌عنوان یکی از اهداف نام‌گذاری روز ملی مشهد مطرح شود.

وجود حاشیه شهر مشهد با بیش از یک‌ونیم میلیون نفر جمعیت که گرفتار بافت نازیبا، اعتیاد و بزهکاری‌های اجتماعی است، متأسفانه در مدیریت‌های شهری پیشین فراموش شده و نیازمند اعتبارات ویژه ملی است که بار‌ها مسئولان کشور وعده پرداخت آن را داده‌اند، اما گویا این موضوع محقق نشده یا اگر اندک‌اعتباری داده شده، در کار‌هایی بی‌ربط مانند پل‌های هوایی بی‌اثر در حل مشکل ترافیک و... هزینه شده است.

بافت فرسوده این شهر و به‌ویژه بافت فرسوده پیرامون حرم مطهر نیز ازجمله مشکلات برجسته این شهر است که در ۴ دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی روند حل مشکلات به‌صورت لاک‌پشتی انجام شده و بخشی از فعالیت‌هایی هم که انجام شده، با فرهنگ رضوی و اسلامی سازگار نیست.

مشکلات و کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌صورت معضل دائمی و پاشنه آشیل مدیریت‌شهری خودنمایی می‌کند. ضمن اینکه زیرساخت‌های گسترش شبکه حمل‌ونقل ازجمله قطارشهری در چند سال گذشته از ریل توجه خارج شده است.

بدون‌شک بسترسازی برای حضور بیشتر زائران در روز ملی مشهد و تلاش برای ثبت جهانی این روز به‌دلیل اهمیت و نگاه جهانی به این شهر به‌عنوان کلان‌شهر زیارتی، تاریخی و فرهنگی ضرورتی انکارناپذیر است.

پیشنهاد نگارنده این است که برای تعیین روز ملی مشهد از نظر دانشگاهیان، فرهیختگان، فعالان و کنشگران اجتماعی و فرهنگی، نخبگان و شهروندان نظرسنجی گسترده‌ای صورت گیرد.

مسلم است همت و تلاش برای ثبت روز ملی مشهد یکی از ضروریت‌های معرفی ظرفیت‌ها و فرهنگ‌سازی در راستای معرفی داشته‌های شهر علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) به جهانیان خواهد بود.