مشکلات اتباع؛ دغدغه شهر

سعیده ساجدی‌نیا - اداره اتباع از آن دستگاه های پرمراجعه و گاه پرچالشی است که تقریبا هر روز شاهد حضور جمع کثیری از اتباع خارجی برای رتق وفتق امور خود است و به طور طبیعی مشکلات و شبکه مسائل متعددی دارد. برای بررسی بخشی از این مشکلات و شنیدن حرف ها و معضلات مراجعان به این اداره، قرار است در گزارش «با مسئولان» این شماره با مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استان، همراه شویم.ساعت9:30 دقیقه است و طبق قرار قبلی، وارد اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی استان می شویم. خانواده های اتباع، به صورت فردی یا گروهی درحال پیگیری امور خود در باجه های رسیدگی کننده هستند. بیشتر صندلی ها به ویژه در جلوی باجه انگشت نگاری پر شده است و تعدادی هم ایستاده در انتظار نوبت هستند. ازدحام کمی بیش از حد تصور است.

در ابتدا مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی با بیان اینکه هر تبعه خارجی مشکل خاص خود را دارد و نمی توان داستان او را به دیگران تعمیم داد می‌گوید: به تازگی وزارت کشور سیستم جدیدی را با عنوان «سیام» راه اندازی کرده که سامانه نویی است و باید انگشت نگاری از تمامی اتباع در آن صورت گیرد و به همین دلیل با ازدحام جمعیت مواجه شده ایم. سیدعلی قاسمی می افزاید: یکی از دلایل ازدحام نیز این است که اتباع پیگیری های اداری خود را به لحظات آخر موکول می کنند و آغاز طرح آمایش14 نیز بر دامنه ازدحام افزوده است.

مراجعه در دقیقه90
در این میان خانم جوانی می گوید: از 7صبح تا حالا که ساعت 11 است برای انگشت نگاری به اداره اتباع آمده ام و هنوز نوبت به من نرسیده است. وقتی دفتر کفالت اثر انگشت می گیرد، چرا باید دوباره اینجا هم معطل شویم؟
قاسمی در پاسخ به وی می گوید: از 27اسفند97، فراخوان مراجعه برای انگشت نگاری بر روی سایت اداره کل قرار گرفته اما مراجعات اندک بوده و هم زمان با آغاز طرح آمایش14 افزایش یافته است. البته این خانم افغانستانی نیز علت تأخیر در مراجعه به اداره اتباع را برخی مشکلات مالی و بیماری خواهرش بیان می کند و درعین حال قصور خود را می پذیرد اما درخواست می‌کند که تعداد شعب رسیدگی کننده برای اخذ اثر انگشت افزایش یابد. مرد سی ودوساله ای به نام «حسن محمد» با دیدن مدیرکل، می گوید: هزینه آمایش برای خانواده چهارنفره من زیاد است. از شما خواهش می کنم چاره ای برای این امر بیندیشید.

قیمت خدمات، همانند پارسال
در پاسخ گویی به اظهارات وی، مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استان می گوید: با وجود مجوز افزایش 20 درصدی هزینه آمایش، این اتفاق نیفتاد و خدمات همچنان به قیمت سال گذشته است، ضمن اینکه 20گروه از اتباع، مشمول 50 تا 100درصد تخفیف می شوند.
به گفته قاسمی، مجموع هزینه صدور کارت برای هر نفر، 400هزار تومان و هزینه تمدید آن نیز 285هزار تومان است که به خزانه دولت واریز می شود. از مزایای مهم کارت آمایشی، این است که مجوز یک ساله به اتباع داده می شود.
مسئله دیگری که خانم کرمی به عنوان یکی دیگر از زنان افغانستانی مطرح می کند، درباره مجوز ورود و خروج فرزندانش به محدوده شهر زاهدان است. او می گوید: ازآنجاکه همسر مرحومم ایرانی بود، بچه ها شناسنامه دارند و حالا باید برای عروسی دخترم به آنجا برویم اما به دلیل اینکه زاهدان منطقه ممنوعه محسوب می شود، باید مجوز بگیریم و حالا سه چهار روز است که معطل این مجوز هستم اما هنوز به نتیجه ای نرسیده ام. قاسمی در پاسخ به این گلایه نیز اظهار می کند: به دلیل ملاحظات مختلف، تردد در برخی شهرها برای اتباع ممنوع است، البته درموارد خاصی مثل این مورد با استفاده از اختیارات خود، موافقت خواهیم کرد.

بیمه سلامت؛ مطالبه کلان اتباع
بیمه سلامت یکی از عناوین مهم مورد پیگیری و درخواست اتباع حاضر در اداره کل است. تعدادی از مراجعان اعم از خانم یا آقا در این باره از مدیرکل درخواست مساعدت می کنند و قاسمی در این باره می گوید: هزینه های مربوط به بیمه اتباع با توافق بین جمهوری اسلامی با کمیساریای عالی سازمان ملل متحد تامین می شود که به دلیل برخی محدودیت های اعتباری، این هزینه ها کمی محدودتر از گذشته اختصاص می یابد و به همین دلیل در در برخی درخواست ها اگر شرایط خاص فرد تأیید شود، برای پوشش بیمه ای با تهران مکاتبه  می کنیم.
خبر خوبی که این مقام مسئول درباره بیمه به اتباع خارجی می دهد، این است که امسال برای اولین بار، بیمه تأمین اجتماعی هم پای کار آمده است، ضمن اینکه تنها در خراسان رضوی، نزدیک به 11هزار نفر از اتباع خارجی از امتیاز بیمه سلامت رایگان استفاده می کنند.

تحصیل اتباع همانند سابق
«هم من و هم خانمم اینجا متولد شده ایم. کارت واکسن داریم و در تمام سال های عمر سی ساله مان همین جا زندگی کرده ایم اما همسرم فقط یک بار آن هم در سال84، بدون اطلاع به افغانستان رفته و سه ماه بعد هم بازگشته است و اکنون برای آینده فرزندانم نگرانم که تا چه زمانی قرار است کارت اقامت نداشته باشند و وضعیت تحصیلی شان چه می شود.» این دغدغه یکی از مراجعان است و قاسمی در پاسخ می گوید: جای نگرانی نیست، زیرا تحصیل کودکان اتباع طبق روال انجام می شود و مشکلی از این بابت وجود ندارد و در حال حاضر همسر شما تبعه غیرمجاز محسوب می شود اما به محض اعلام ابلاغیه جدید، در طرح سرشماری قرار می گیرد و می تواند کارت آمایش بگیرد؛ هرچند ایشان با اتمامِ اعتبار ویزایشان، باید برای تمدید آن اقدام می کردند. وی تصریح می کند: وقتی نگاه ارکان مختلف به حوزه اتباع و مهاجران به ویژه اتباع افغانستانی ، منعطف و مهربانانه است، درمقابل، انتظار رعایت حداقل ها را ازسوی اتباع داریم.

پیگیری برای گواهی نامه رانندگی اتباع
یکی دیگر از گلایه های مراجعه  کنندگان، محروم بودن از حق اخذ گواهی نامه رانندگی است. مرد چهل وپنج ساله ای که خود را «قاسم» معرفی می کند، می گوید: بارها در رسانه ها اعلام شد که اتباع با کارت آمایش می توانند برای گرفتن گواهی نامه اقدام کنند و خود من شاید شخصا بیش از بیست بار به نیروی انتظامی مراجعه کرده ام اما هر بار پیگیری ها بی نتیجه ماند. او اضافه می کند: محل کارم خیلی دور است و مجبورم با موتورسیکلت مسیر را طی کنم و همیشه نگرانم که اگر حادثه ای رخ بدهد، هزینه ها و دیه احتمالی چگونه باید تأمین شود. قاسمی نیز در پاسخ  اظهار می کند: اعطای گواهی نامه جزو اختیارات استان نیست و مسئله ای کشوری است و مدیر امور اتباع وزارت کشور در تهران به طور جدی پیگیر این موضوع است. البته نیروی انتظامی گروه های خاصی از اتباع را برای دریافت گواهی نامه مستثنا کرده است اما ما معتقدیم که این امکان باید برای طیف وسیع تری فراهم شود.

بیمه فرزند، بعد از آمایش
درمیان حاضران، خانم میان سالی که از آمایش11 به بعد در طرح شرکت نکرده است، نزد مدیرکل می آید و با اشاره به مشکلات بیماری پسر معلولش و بار هزینه های درمانی او، درخواست کمک می کند. قاسمی در این باره می گوید: این خانم سه سال است در آمایش ها شرکت نکرده است و درواقع تبعه غیرمجاز به شمار می آید، بنابراین باید ابتدا طی مکاتبه ای خاص با تهران، مجوز اخذ آمایش14 را برای وی دریافت کنیم تا در ادامه، فرایند بیمه شدن فرزندشان طبق روال انجام شود.
انتقال از مشهد به تهران به دلیل بیکاری و معلولیت، درخواست یکی دیگر از مراجعان است که آن را با مدیرکل درمیان می گذارد.
قاسمی در پاسخ بیان می کند: هر نوع جابه جایی به تهران کاملا ممنوع است و حتی تأکید شده است در این باره مکاتبه ای هم صورت نگیرد، با این حال شرایط شما را بررسی می کنیم و درصورت امکان و به صورت موردی، با تهران مکاتبه و درخــواست مدنظر را مطرح می کنیم.

حضور 320هزار ‌تبعه مجاز در استان

مدیر کل اتباع و مهاجران خارجی استان با اعلام اینکه «روزانه 1500تبعه غیرمجاز را دستگیر و روانه مرز دوغارون می کنیم»، بیان می کند: نزدیک به 320هزار مهاجر و پناهنده داریم که اقامت مجاز دارند. خراسان رضوی، دومین استان بزرگ از نظر پذیرش مهاجران افغانستانی است.

زحمت ادارات، روی دوش اداره اتباع
سید علی قاسمی  بیان پس از این بازدید و در گفتگو با خبرنگار ما اظهار می کند: طیف وسیعی از خدماتی که ادارات مختلف در رابطه با اتباع خارجی برای هم وطنان انجام می دهند، توسط اداره اتباع انجام می شود. برای نمونه آموزش را آموزش وپرورش و بهداشت و درمان را دانشگاه های علوم پزشکی پیگیری می کنند اما ارائه همه این خدمات برای اتباع خارجی فقط بر دوش اداره کل اتباع است. مسائل مربوط به اتباع بسیار وسیع است و با وجود دستورالعمل ها و بخشنامه های متعدد، بازهم مواردی هست که مدیرکل با استفاده از اختیاراتی که دارد، باید ورود پیدا کند و نظر بدهد.
قاسمی ادامه می دهد: امسال برای اولین بار هم زمان با اجرای طرح آمایش14، غربالگری سطح سلامت اتباع در حوزه سل و هپاتیت با همکاری علوم پزشکی مشهد و کمک مالی کمیساریای سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی انجام می شود. وی همچنین می گوید: برای اولین بار کمیته تخصصی زنان و خانواده در کل کشور، در خراسان رضوی ایجاد شده است، زیرا خانواده های اتباع با مشکلات عدیده ای در این حوزه دست وپنجه نرم می کنند. زنان بی سرپرست، زنان معتاد و تکدی گر، زنانی که با چندین فرزند ازسوی همسر رها شده اند و... که اگر به داد این قشر نرسیم، آسیب آن، ابتدا گریبان جامعه و فرزندان خودمان را می گیرد. به گفته او، گشت اشتغال اداره کل اتباع خارجی به صورت مستمر درحال بازدید و سرکشی از صنوف مختلف برای شناسایی و دستگیری اتباع غیرمجاز است که در ادامه در فرایند طرد از کشور قرار می گیرند.
سخن پایانی قاسمی که با آرامش به تک تک دغدغه های مطرح شده پاسخ و دستور پیگیری می دهد، این است: همکاران اتباع مظلوم ترین و زحمتکش ترین قشر درمیان کارمندان ادارات هستند و به جرئت می توان گفت اداره کل اتباع، بیشترین حجم ورود و خروج مکاتبات را در سطح ادارات کل استانداری دارد و این بیانگر حجم کار آن هاست و این درحالی است که حقوق و مزایای بخش زیادی از کارکنان این اداره بسیار کم است.