گزارش مردمی درباره محدوده قدیمی «ته‌پل‌محله» مشهد که قرار است نامش تغییر کند
۴۰ سال می‌گذرد، اما هنوز نام شهیدکاشانی برای دریادل جا نیفتاده، راد برای قبرمیر، میدان بیت‌المقدس برای فلکه آب و دکتر شریعتی برای میدان تقی‌آباد؛ معابر و محدوده‌هایی که نام جدیدی بر آن‌ها گذاشته شد، اما نامشان بین مردم چندان تغییر نکرد. حال قرار است این سرنوشت برای ته‌پل‌محله هم تکرار شود؛ محله‌ای که اگر قرار باشد آن را نشأت‌گرفته از نوغان بخوانیم، بیش‌از ۱۳۰۰ سال قدمت دارد.
شوشتری | شهرآرانیوز؛ ۴۰ سال می‌گذرد، اما هنوز نام شهیدکاشانی برای دریادل جا نیفتاده، راد برای قبرمیر، میدان بیت‌المقدس برای فلکه آب و دکتر شریعتی برای میدان تقی‌آباد؛ معابر و محدوده‌هایی که نام جدیدی بر آن‌ها گذاشته شد، اما نامشان بین مردم چندان تغییر نکرد. حال قرار است این سرنوشت برای ته‌پل‌محله هم تکرار شود؛ محله‌ای که اگر قرار باشد آن را نشأت‌گرفته از نوغان بخوانیم، بیش‌از ۱۳۰۰ سال قدمت دارد.
به‌تازگی شورای اسلامی شهر با تصویب لایحه‌ای روی تغییر نام این محله قدیمی در همسایگی حرم‌مطهر دست گذاشته‌است؛ نامی که گذشته از قدمت زیاد، مردم با آن مأنوس هستند و به آن عادت دارند.
از همه مهم‌تر نشانه‌ای برای مشهدمان است؛ نشانه‌ای از هزارساله‌بودن این شهر. البته گفته شده است با تغییر نام این محله به آیت‌ا... حسن‌زاده‌آملی، نام قدیم آن زیرنویس تابلوها خواهدشد، اما مردم این محله ضمن احترام به نام جدید که می‌تواند زیبنده هر خیابانی باشد، راضی به این تغییر نیستند و دلایل مختلفی دارند که یکی از آن‌ها ازبین‌رفتن نام اصیل «ته‌پل‌محله» در نقشه‌های جغرافیایی است و این یعنی ازبین‌بردن شناسنامه شهر.
به‌دنبال این مصوبه و درخواست‌های مردمی برای جلوگیری از اجرای آن، این هفته حرف‌های اهالی ته‌پل‌محله را همراه یک تاریخ‌پژوه، یک جامعه‌شناس شهری و یک جامعه‌شناس گردشگری در قالب این گزارش منتشر کردیم. همه آن‌ها یک حرف مشترک دارند؛ اینکه نام‌گذاری‌ها بیشتر از هرچیز به مردم یک محل متعلق است و چنین تصمیم‌هایی بهتر است با خواست خود مردم گرفته شود تا نتیجه‌بخش باشد.
ته‌پل‌محله کجاست؟
یکی از نخستین جا‌هایی که مشهد امروز از آن متولد شده، ته‌پل‌محله در شمال‌غربی حرم مطهر است؛ محله‌ای ذوزنقه‌شکل که ساخت‌وساز‌های جدید و حمله سرمایه‌دار‌ها به آن به عنوان چاه نفت هتلداری، تا حدود زیادی بافت تاریخی‌اش را از بین برده است، اما هنوز در میان کوچه‌هایش خانه‌های یادگار روز‌های گذشته نفس می‌کشند.
این محله که به‌دلیل حضور زائران از قسمت‌های پررفت‌وآمد اطراف حرم مطهر به حساب می‌آید، از قسمت غربی خیابان نوغان شروع می‌شود و از یک سمت به خیابان دریادل (شهیدمحسن کاشانی)، از سوی دیگر به خیابان آیت‌ا... بهجت و در ورودی و خروجی اصلی‌اش به خیابان آیت‌ا... شیرازی منتهی می‌شود.
آن‌طور که گفته می‌شود، این اسم از نام پلی در انتهای خیابان نوغان، درست نزدیک دروازه‌های شهر گرفته شده است؛ همان‌جا که رود بزرگ دریادل جاری بود. آن‌طور که در کتاب «مطلع‌الشمس» آمده است، چون این محله بخشی از نوغان محسوب می‌شد، در منابع کهن چندهزارساله که به خود نوغان اشاره شده، به این نام اشاره‌ای نشده‌است.
اما آن‌طور که مشخص است، در انتهای خیابان نوغان، درست همان‌جایی که مسجد‌های معروف امام رضا (ع) و پل‌سنگی قرار دارد، پل بزرگی قرار داشت که انتهای آن به این محدوده ختم می‌شد. مردم هم موقع دادن نشانی به لهجه مشهدی می‌گفتند «ته‌پل». از همان زمان تاکنون این نام که امروز روی تابلو بزرگی در ورودی خیابان آیت‌ا... شیرازی ۵ و انتهای بولوار رضوان (شهیدکاشانی ۱۲) دیده می‌شود، در تاریخ ماندگار شده است. البته مسجد پل‌سنگی هم که ابتدای این پل قرار داشت، باوجود بازسازی‌های مکرر همچنان هست و سندی بر وجود پل‌سنگی مشهد است.
مردم برای ته پل محله چه می‌خواهند؟
جواد علی‌رضایی نام مرد ۵۲ ساله‌ای است که پشت دخل سوپرمارکت یادگار مرحوم پدرش نشسته و میراث‌دار یک خواربارفروشی بیش‌از سن خودش در دل ته‌پل‌محله است. نسل‌درنسل ته‌پل‌محله‌نشین بوده‌اند. به‌واسطه خاطرات خودش و آنچه از زبان مرحوم مادر و پدرش شنیده است، همه اهالی را می‌شناسد. او حالا که در دفتر شهرآرامحله نشسته است، آدم پشت آدم معرفی می‌کند تا از سابقه این محله بگوید: اسم‌ها در معابر شهری باید نمایانگر سابقه تاریخی، فرهنگی و تمدن یک شهر باشد.
یعنی وقتی غریبه‌ای وارد شهر می‌شود، باید بدون اینکه شهر را بشناسد، بتواند از روی نام خیابان‌ها به شکل‌گیری آن، حادثه‌های تاریخی، افتخارات مربوط به آن شهر و... پی ببرد؛ درست مثل اسم ته‌پل‌محله که نشان از تاریخ شهر دارد. به همین دلیل مردمی که در این محله بوده‌اند و حالا نیستند و آن‌ها که هنوز ساکن‌اند، به نام آن عرق دارند و تمایلی به تغییر این نام ندارند.
چرا ماندگاری نام ته‌پل‌محله مهم است؟
سیدجعفر حسینیان مانند دیگر هم‌محله‌ای‌هایش از اینکه نام ته‌پل‌محله زیرنویس نام دیگری شود، گلایه دارد و می‌گوید: هر محله سرگذشتی دارد. سرگذشت قوی این محله هم باید در تاریخ با همان نام خودش بماند.
طبق گفته‌های او مسجد‌های معروف مشهد مانند مسجد درخت توت که طبق کتیبه‌اش معاصر مسجد گوهرشاد است و مسجد مروی‌ها که حکایت مهاجرت گروهی از مردم مرو، بخارا و سمرقند را در دل خود دارد و ساختش به سال ۱۲۷۰ قمری برمی‌گردد، تیم فوتبال دارایی که در کوچه‌های این محله شکل گرفت و درنهایت با رفتن فوتبالیست‌هایش به جنگ از هم پاشید، روضه‌های معروف روضه خوان روحانی که مردم او را به آقای‌شیخ می‌شناختند، خانواده بختیاری‌ها و مردم‌داری آن‌ها، تکیه علی‌اکبری‌ها، مسجد امام صادق (ع)، مسجد صاحبکار، رئیس بزرگراه‌های آمریکا که پسر بی‌بی‌اقدس ته‌پل‌محله، مامای معروف مشهدی بود، معاون اسبق دانشگاه صنعتی‌شریف که پسر دیگر مرحوم بی‌بی‌اقدس بود، مسجد پل‌سنگی و خیلی چیز‌های دیگر سرگذشت این نام است و حیف است این نام که هویت شهر و تعداد زیادی از مردم را می‌سازد، تغییر کند.
امضای مخالفت بزرگان ته‌پل‌محله
از زمان تصویب تغییر نام ته‌پل‌محله و قرار به زیرنویس‌شدن این نام روی تابلوها، مخالفت‌ها آغاز شد. اکنون و پس از یک هفته سیدمحمدرضا مروی‌پور، پسر مرحوم ناصر مروی‌پور، متولی مسجد مروی‌ها، نامه اعتراضی به این تغییرنام حتی به‌صورت زیرنویس نام اصلی آماده کرده و به تأیید بزرگان ته‌پل‌محله رسانده‌است؛ نامه‌ای که به کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر داده شده است تا از نارضایتی مردم بگوید و درخواست آن‌ها را برای تجدیدنظر روی این مصوبه بخواهد.
آن‌طور که مروی‌پور می‌گوید، این نامه به امضای بزرگان محل ازجمله حجت‌السلام بختیاری، تولیت‌های مساجد درخت توت، امام جعفر صادق (ع)، تکیه علی‌اکبری‌ها، مروی‌ها، صاحبکار و همچنین ریش‌سفیدانی مانند حاج‌محسن فارسی، آقای حسینی و... رسیده است. طبق گفته‌های او هنوز پاسخی دراین‌باره دریافت نکرده‌اند.
افزایش هزینه شهری با تغییر نام
ابوالفضل شرفی، پژوهشگر مسائل اجتماعی مشهد:
وقتی محله هویت داشته‌باشد، یک بزرگ و معتمد در بین جمعیت آن است که به‌واسطه آن مردم خیلی از کار‌ها را برای محل زندگی‌شان خودجوش انجام می‌دهند و حتی امنیت را هم برای یکدیگر برقرار می‌کنند. تغییر نام محلات قدیمی این هویت را از بین می‌برد. درنتیجه احساس تعلق در محله کم می‌شود و مشارکت بین‌فردی کاهش پیدا می‌کند. همه این موارد افزایش هزینه‌های مدیریت‌شهری را به همراه دارد.
همچنین در تغییر نام‌ها که نظر مردمی لحاظ نمی‌شود، مانند ته‌پل‌محله، بین مردم نارضایتی به وجود می‌آورد. این نارضایتی باعث می‌شود تا مردم احساس کنند مسئولان برای آن‌ها ارزشی قائل نیستند. نمونه آن را هم در شهر کم نداریم. به‌عنوان مثال می‌بینیم نام معبری سال‌ها تغییر کرده است، اما هنوز مردم از نام قدیم آن استفاده می‌کنند.
هویت شهر به نام‌هایش برمی‌گردد
مهدی سیدی، پژوهشگر تاریخ: ته‌پل‌محله که نامش در کتاب‌های تاریخی آمده، نشأت‌گرفته از پل سنگی است که از نوغان به این محدوده کشیده شده بود؛ نامی چندصدساله که تاریخ دقیقی از شکل‌گیری آن نیست، اما همان‌طور که مشخص است، به سبب قدمتش هویت بخشی از مردم شهر با این نام گره خورده است. از طرف دیگر هویت یک شهر به نام‌هایش برمی‌گردد.
وقتی دست می‌گذاریم روی تغییر چنین نام‌هایی، مثل این است که خودخواسته بخواهیم هویت شهر را از بین ببریم. من به‌عنوان مشهدپژوه مخالف تغییر نام این محله قدیمی هستم. جای تعجب دارد که تغییر نام چنین محله‌ای قدیمی به این راحتی صورت می‌گیرد. مهم این است که در تغییر نام معابر به‌خصوص معابر قدیمی باید مشاوره‌هایی از چند تاریخ‌پژوه، مشهدشناس، کارشناس ادبیات، جامعه‌شناس و... گرفته شود.
تغییری که سردرگمی زائر را به همراه دارد
آرش قهرمان، پژوهشگر اجتماعی و گردشگری جهاد دانشگاهی:
هر سیاست‌گذاری که در کلان‌شهری مانند مشهد صورت می‌گیرد، باید پیوست فرهنگی داشته باشد؛ موضوعی که در این شهر برای پروژه‌های عمرانی تا حدودی رعایت می‌شود، اما در مباحث فرهنگی لحاظ نمی‌شود. درنتیجه شهروند احساس بیگانگی می‌کند و مشارکت اجتماعی‌اش کم می‌شود. در چنین مواردی درحالی‌که دنبال انجام کار فرهنگی با نام‌گذاری معبری به نام بزرگی در راستای نکوداشت او قدم برمی‌داریم، متوجه نمی‌شویم که چه سرمایه‌ای را از دست می‌دهیم. از طرف دیگر، چون نام ته‌پل‌محله قدمت زیادی دارد و تصویر آن در ذهن زائران هم ثبت شده است، با تغییرش هم سردرگمی را بین آن‌ها افزایش می‌دهیم و هم باعث می‌شویم تا تصویر ذهنی زائر از بین برود. از همین رو نباید به‌راحتی روی تغییر نام محلات قدیمی دست بگذاریم که حتی نامشان برای مردم و زائران جذابیت فرهنگی دارد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
