گفتگو‌ با استاد سید محسن مصطفی‌زاده درباره ویژ‌گی‌های شخصیتی و ادبی مرحوم قدسی

حسینی‌نژاد | شهرآرانیوز - سید محسن مصطفی‌زاده را به‌جرئت می‌توان یکی از چهره‌های برتر شعر و نویسندگی خراسان دانست. او کمتر در محافل عمومی حضور می‌یابد و بیشتر سعی دارد در خلوت خود به تفکر و اندیشه‌ورزی بپردازد. او تاکنون توانسته است آثاری، چون «الفبای حسن»، «حدیث ولایت مالک»، مجموعه اشعار و نمایشنامه‌های «محاکات» و «ابدال» را منتشر کند. مصطفی‌زاده سال‌ها با مرحوم قدسی مراوده داشته است و خاطراتی شیرین از هم‌نشینی با این شاعر بزرگ دارد.

آشنایی شما با مرحوم غلامرضا قدسی به چه زمانی بازمی‌گردد؟

از مرحوم غلامرضا قدسی سخن گفتن بعد از این همه سال که از وفاتش می‌گذرد به چند دلیل دلیل دشوار است. این چهره به دلیل ویژگی‌ها و چندبعدی بودنش در عرصه‌های مختلف انسانی در ذهن نسل امروز ناشناخته است. چه بسا شخصیت‌هایی که کمتر از استاد قدسی نفوذ داشتند، اما بیشتر مطرح بودند.

فاصله سنی من با مرحوم قدسی حدود ۳۰ سال بود و طبیعی است که برخورد ما از دیدار اول برخورد جوانی با مردی پخته بود. به همین دلیل، شأن و حرمت ایشان اجازه نزدیک شدن و صمیمیت به ما نمی‌داد. قبل از اینکه نخستین بار استاد را ببینم، با چهره‌هایی نظیر احمد کمال‌پور که با استاد قدسی هم‌نشین بودند آشنا بودم و دورنمایی از استاد در ذهن داشتم.

مرحوم قدسی بسیار فعال و همراه با جوانان بود. او در نخستین کنگره شعر دانشجویی کشور حاضر بود و ارتباطی صمیمانه با شاعران جوان داشت. هرروز مرحوم قدسی برای شنیدن شعر‌های جوانان حضور پیدا می‌کردند و این رفت‌وآمد‌ها نشان دهنده این بود که با وجود فاصله سنی با جوانان، باز هم همراهی خود را با آن‌ها حفظ کرده بود.

مرحوم قدسی مبارزی انقلابی و پرشور بود. این جنبه او تا چه اندازه در شعرش نمایان بود؟

استاد قدسی فعالیت‌های سیاسی زیادی داشت و فارغ از جنبه‌های هنری و ادبی و زیبایی‌های قالب غزل، اشعاری با درون‌مایه‌های سیاسی نیز می‌سرودند. به همین دلیل، ساواک او را تحت فشار زیادی قرار داد و به گفته خودش، بخشی از اشعارش به دست آن‌ها از بین رفت. او مجموعه شعری در زندان سروده بود و قرار بود بعد از آزادی از زندان به او بدهند، اما چنین اتفاقی نیفتاد و اشعارش از بین رفت. مرحوم قدسی نیز از این حیث که فردی سیاسی بود و در مبارزات قبل انقلاب حضور فعال داشت، چهره‌ای شاخص و ناشناخته بود. درست است که غالب سرایش او غزل بوده، ولی مدایح و مرثیه‌های زیادی نیز داشته است.

او را می‌توان در مقایسه با کدام شاعر دوره معاصر سنجید؟

به نظر من، استاد قدسی از نظر چندبعدی بودن شباهتی با بهار دارد. شما ملک‌الشعرا بهار را در نظر بگیرید. او در عین حالی که شاعر بزرگی بود، محقق توانا و اندیشمندی بزرگ نیز بود و فعالیت‌های منسجمی در امور سیاسی داشت و بار‌ها به همین دلیل تبعید شد. انسان‌های چندبعدی نظیر بهار و قدسی به همین سبب ناشناخته می‌مانند.

همان‌طور که گفتید، مرحوم قدسی فردی انقلابی بود. به نظر شما این منش تا آخر عمر ادامه پیدا کرد؟

بله، مرحوم قدسی چهره وفاداری به اصول و موازین انقلاب و مبارزه بود. دلیل آشکار آن نیز سال‌هایی است که در زندان حضور داشت. پس از انقلاب، همراهی جدی با امام خمینی (ره) داشت و از اصول انقلاب دفاع می‌کرد. او با رهبر معظم انقلاب دوستی عمیقی داشت و هر وقت تهران می‌رفت، خدمت ایشان می‌رسید.
شعر مرحوم قدسی بسیار متعالی بود.

باید شعر استاد قدسی را جزو قله‌های شعر دینی و انقلابی قلمداد کرد. استاد قدسی زمانی شعر‌های دینی و انقلابی می‌سرود که سرودن آن هزینه داشت و شاعر باید سختی‌های زیادی را متحمل می‌شد.

متأسفانه عمر استاد کوتاه بود و اگر اجل فرصت می‌داد و بیشتر در این عالم خاکی زندگی می‌کرد، به یقین ثمرات زیادی برای جامعه ادبی می‌داشت. آخرین دیدار ما در هتل هما بود. استاد در آنجا شعری خواند. چند شب بعد به رحمت ایزدی پیوستند.