مشهد می‌تواند با انیمیشن، جهانی شود، اگر...

سیدمصطفی حسینی-طراح و کارگردان پویانمایی | شهرآرانیوز - انیمیشن مشهد سابقه طولانی دارد. بعضی از مفاخر انیماتور ایران مشهدی هستند. چندسال پیش که اولین و آخرین حضور فیلم‌های سینمایی انیمیشن در جشنواره فیلم فجر بود، از شش فیلم حاضر سه اثر آن تولید مشهدی‌ها بود. از آن میان فیلم در «مسیر باران» به کارگردانی حامد کاتبی جایزه دستاورد‌های فنی جشنواره را هم گرفت. همه فیلم‌های انیمیشنی که در سال‌های گذشته ساخته شده‌اند، مثل «فیل‌شاه» و «شاهزاده روم» هم بخشی از کار تولیدشان در مشهد انجام شده است.

در جشنواره‌های مختلف انیمیشن که در جا‌های مختلف کشور برگزار می‌شود هم سهم جوایز بچه‌های مشهد سهم بزرگی بوده و هست. در صنف کارفرمایی تولید انیمیشن که همین امسال تأسیس شد، دو عضو از پنج عضو هیئت‌مدیره از شرکت‌های مشهدی هستند. خلاصه مشهد بعد از تهران قطب اصلی تولید انیمیشن ایران به حساب می‌آید و طبیعتا بین اهل فن کاملا شناخته‌شده است.

پویانمایی محصول هنری برای صادرات

انیمیشن محصولی هنری‌صنعتی با قابلیت صادرات گسترده است. طبیعتا اگر امکانی فراهم شود که انیمیشن‌های مشهدی در حجم زیاد و با کیفیت مطلوب تولید شوند، دیده‌شدن این محصولات در نقاط مختلف جهان باعث شناخته‌شدن فرهنگ و بوم سازندگان آن‌ها خواهد شد. انیماتور‌های ما همین حالا در تولید محصولات باکیفیت جهان به‌صورت دورکاری مشارکت می‌کنند و این نشان از توان فنی نیروی انسانی و برخورداری از تجهیزات متناسب است. مشکل بزرگ جامعه انیمیشن ایران و به‌خصوص مشهد، مستمر نبودن تولید کار‌های کیفی است که از نبود نگاه راهبردی درباره این صنعت و حمایت‌های قانونی لازم برای ایجاد بازار‌های پایدار ناشی می‌شود.

انیمیشن ایرانی همین اکنون در داخل کشور هم با استقبال پخش‌کننده‌ها همراه نمی‌شود که دلایل اصلی آن اقتصادی است؛ چه تلویزیون و چه بستر‌های پخش اینترنتی مثل فیلیمو و نماوا به‌دلیل دسترسی نامحدود و تقریبا رایگان به انیمیشن‌های خارجی، رغبت جدی برای سرمایه‌گذاری در انیمیشن داخلی ندارند. تولید یک سریال سیزده‌قسمتی انیمیشنی در حالت خوب و صنعتی‌اش یک سال طول می‌کشد و نیازمند درگیرشدن دست‌کم سی نفر نیرو و تأمین مکان و تجهیزات و مدیریت آن‌هاست.

تأمین همه این‌ها نیاز به وجود اطمینان از بازار عرضه محصول و امکان بازگشت سرمایه دارد، اما در وضعیت کنونی این اطمینان وجود ندارد و درنتیجه بیشتر گروه‌ها به‌جای سرمایه‌گذاری در تولیدات اصیل داستانی بومی، سراغ کار‌های کوتاه و سفارشی و خدماتی می‌روند که خروجی آن‌ها محصولات صادراتی نمی‌شود. برای جهانی‌شدن انیمیشن مشهد که ظرفیت زیادی هم برای این منظور دارد، پیش از هر چیز باید اوضاع بازار داخلی به‌نفع توسعه این صنعت در ایران تغییر کند.

انیمیشن به‌واسطه خیالی و ذهنی بودن، بیشترین ظرفیت را برای پرداختن به محتوا‌های مذهبی و دینی دارد. در انیمیشن‌های خارجی این ظرفیت بیشتر متوجه جادو جنبل و فانتزی شده است، اما در دست هنرمند باورمند و متعهد، ظرف انیمیشن می‌تواند در خدمت انتقال بالاترین مفاهیم مذهبی قرار بگیرد. همه این‌ها منوط به بهترشدن وضعیت تولید در این صنعت است. کار‌های خوبی در این زمینه تولید شده، اما بسیار کم است و همان تعداد کم هم آن‌چنان که باید، به دید مخاطبانشان نرسیده‌اند.

پیش از هرچیز انیمیشن داخلی و مشهدی باید جایگاهش را در سبد نیاز مخاطب به دست بیاورد تا بتواند اثرگذار باشد. اگر به شخصیت‌های محبوبی که می‌شناسیم نگاه کنیم، همه‌شان در درازمدت و با پخش مکرر و پرتعداد داستان‌هایشان بوده است که به محبوبیت رسیده‌اند. در چرخه رشد انیمیشن، مسئله پخش جایگاه مهمی دارد.

ژاپنی‌ها سریال‌های انیمیشنی دارند که به قسمت هزارم رسیده است. یکی‌دو تا هم نیست. در این فضا شخصیت‌ها با مخاطبانشان ارتباط می‌گیرند و ارزش‌ها و علایقشان را به آن‌ها منتقل می‌کنند. هویت این‌گونه ساخته می‌شود. می‌دانیم که فرهنگ و مذهب را نمی‌شود در قالب چندجمله شعاری به مخاطب دیکته کرد و انتظار اثرگذاری داشت. هویت مذهبی یک نوع سبک زندگی است که باید دیده و تجربه شود تا در مخاطب اثر کند. داستان‌های گوناگون و فراوانی برای انتقال این معنا وجود دارد و هم می‌تواند ساخته و پرداخته شود. همه این‌ها در سایه ایجاد پایداری در صنعت انیمیشن امکان‌پذیر است.

مشهد ترکیبی از دو ویژگی مهم و بزرگ در تمدن ایرانی‌اسلامی است که جایگاه آن را از دیگر مناطق متمایز می‌کند. ویژگی اول و درخشان آن، وجود مضجع شریف رضوی و نسبت ذاتی این شهر با مذهب تشیع و اسلام ناب است و ویژگی دوم درآمیختگی این شهر در دل خراسان بزرگ با زنده‌سازی هویت ایرانی و ادب پارسی است که با چهره‌های شاخصی مانند فردوسی شناخته می‌شود.

مشهد به واسطه وجود بارگاه امام مهربانی‌ها میزبان جمع زیادی از مسافران و زائران از سراسر ایران و جهان است. از سوی دیگر در نقطه مرکزی جهان فارسی ایستاده است که دایره‌ای به گستردگی ایران مرکزی، افغانستان و تاجیکستان و ازبکستان و بخشی از هندوستان و پاکستان را تشکیل می‌دهد و با همین مناسبات رستنگاه هنرمندان و چهره‌های شاخص فرهنگی ایران‌اسلامی در ادوار مختلف تاریخی واقع شده است. اد امه همین راه طولانی می‌تواند جایگاه انیمیشن مشهد و خراسان‌رضوی را تصویر و تعریف کند.

هنر صنعتی با بیشترین تعداد مخاطب در ایران و جهان که می‌تواند به بستری جذاب و مناسب برای روایت داستان‌های برآمده از این بوم برای ایران و جهان تبدیل شود و به این ترتیب پیام‌رسان فرهنگ و نگرش مردم این خطه باشد؛ فرهنگی که ریشه در تاریخی چندین‌هزارساله از تجربیات ناب بشری درآمیخته با نگرش خاص توحیدی و ولایی دارد. به امید آنکه رشد و توسعه انیمیشن مشهد این اهداف مقدس را دست‌یافتنی کند و تمدن ایران اسلامی محکم بر پایه‌های فکری و فرهنگی خود به رشد و بالندگی روزافزون نایل آید.