گروه فرهنگ و ادبیات
فردوسی با خلق شاهنامه، حماسه ای جاوید در جهان ادبیات خلق کرد و ازاین رو می توان منطقه توس را زادگاه بزرگ ترین حماسه در تاریخ ادب ایران و یکی از بزرگ ترین آثار حماسی جهان دانست. هر چند این اثر بی مرز است، اما وجود آرامگاه حکیم توس در مشهد می تواند بهانه و دستاویزی باشد که این شهر میزبان برنامه هایی باشد برای بها دادن به ادبیات و به ویژه ادبیات حماسی و ترغیب و تشویق به مطالعه و تحقیق و پژوهش درباره شاهنامه و همچنین خلق آثاری با همین مضمون.جشنواره داستان حماسی که امسال سومین دوره آن برگزار شد، یکی از برنامه هایی است که با تمرکز بر حماسه برگزار می شود. محمدرضا شرفی خبوشان، دبیر علمی سومین دوره جایزه ادبی داستان حماسی، چندی پیش و در نشست خبری این جشنواره درباره اهمیت حماسه گفته بود: ایران کشور حماسه هاست و ظرفیت اینکه توجه ویژه ای به این تاریخ از منظر ادبیات داشته باشیم وجود داشت. اگر این نگاه متعالی در ساختار حماسه نباشد، حماسه به دست فراموشی سپرده می شود و اگر به دست فراموشی سپرده شود آن ملت محکوم به فراموشی است. در جایزه ملی داستان حماسی، ما شاهد رونق این حرکت ملی و ادبی هستیم.جریان سازی و اثرگذاری یکی از دغدغه هایی است که هر جشنواره ای به آن نظر دارد. خبوشان نیز در این باره یادآور شده است: جایزه باید تأثیرگذار باشد، چه در سطح فرهنگ جامعه و چه در آثاری که تولید شده است. یک جایزه باید جریان ساز باشد و با برگزاری جایزه ملی داستان حماسی جریان ساز بوده ایم. جایزه ملی داستان حماسی، داستان حماسی را به عنوان یک گونه در جریان ادبیات داستانی کشور مطرح می کند که گونه ای خاص از داستان و برآمده از تاریخ تمدن، فرهنگ و کنش های جمعی مردمی است.البته ناگفته پیداست که جریان سازی و اثرگذاری در جامعه روندی زمان بر است که باید در آینده منتظر دیدن نتایج آن باشیم.نخستین دوره جایزه داستان های حماسی در سال 1398 و با موضوع اقتباس از داستان حماسی رزم نامه ایران و توران در شاهنامه فردوسی برگزار شد. پس از وقفه ای سه ساله، دومین دوره این جایزه سال گذشته برگزار شد و چهارم خرداد 1401 مراسم اختتامیه سومین دوره این جایزه در محل آرامگاه فردوسی برگزار شد.
گاه از پرداخت به حماسه غفلت شده است
رئیس حوزه هنری انقلاب اسلامی کشور نیز در این مراسم گفت: فرهنگ ایرانی در امتداد تاریخی خودش مملو از حماسه هایی است که گاه و بیگاه از پرداخت هنری و ادبی به آن ها غفلت شده است. از ابتکاراتی که در حوزه هنری خراسان رضوی از سال 96-97 پایه گذاری شد، یک نوع بازگشت و احیای جریان هنر حماسی در امتداد معنامند هنر انقلاب اسلامی بود. در این سال ها در حوزه هنری خراسان رضوی و دبیرخانه دائمی هنر حماسی در این مجموعه کوشش های فراوانی برای این مهم انجام شده است.محمدمهدی دادمان خاطرنشان کرد: امیدوارم این حرکت فرهنگی، فکری و ان شاءا... تمدنی که آغاز شده، آرام آرام در عرصه فرهنگ و هنر ایرانی اثرگذارتر به پیش برود و ثمرات و برکات و نشانه های حرکت زنده اش را ما بیش از پیش مشاهده کنیم. امیدواریم هنر حماسی بتواند نقش و جای خودش را در ادبیات ایرانی، سینمای ایرانی، تئاتر ایرانی، موسیقی ایرانی و هنرهای تجسمی ما پیدا بکند و در امتداد اندیشه ورزی هر روز پربرکت تر باشد.
این گفتمان را به فضای ملی افزایش داده ایم
رئیس حوزه هنری خراسان رضوی در این مراسم گفت: پس از سال ها از زمانی که در حوزه هنری خراسان رضوی دبیرخانه هنر حماسی راه اندازی شده است با رشد جدی خلق آثار در این حوزه رو به رو شده ایم و دو دوره برپایی سینمای حماسی و سه دوره داستان حماسی و نیز برپایی 10 روز هنر حماسی سنت هایی هستند که کمک کرده اند گفتمان هنر حماسی از محورهای فعالیت های حوزه هنری شود.مجید عسگری افزود: در سال های فعالیت خود، توانسته ایم این گفتمان را در فضای ملی نیز افزایش دهیم و امروز مفهوم هنر حماسی به عنوان یکی از محورهای اصلی هنر متعهد ایران اسلامی توانسته است جای خود را باز کند. امسال زندگی و اشعار شاعر بزرگ کشور مرحوم حمید سبزواری را در قالب پرده نقالی رونمایی خواهیم کرد. درباره سردار شهید حاج قاسم سلیمانی یک اثر هنری را با مفهوم و مضامین حماسی و با اقتباس از شاهنامه، رونمایی خواهیم کرد و در کنار آن، طرح های داستانی که در کنار جایزه داستان حماسی شکل می گیرد نیز نویدبخش تولیدات جدید خواهد بود.
ارتقای کمی و کیفی جشنواره در دور سوم
محمدرضا شرفی خبوشان، دبیر علمی سومین دوره جایزه ادبی داستان حماسی نیز بیانیه هیئت داوران را خواند که بخشی از آن در ادامه می آید: «اگر بخواهیم از بعد هویتی، فرهنگی و تاریخی برای ایران جمله اسنادی درست و شایسته ای ذکر کنیم، باید بگویم ایران کشور حماسه هاست. این جمله پرشور و افتخارآمیز البته که وظیفه ای بزرگ بر دوش زندگان و کوشندگان فرهنگ این سرزمین می گذارد. خاصه اینکه این زندگان هم عصر و معاصران کسانی هستند که در میدان های بزرگ و هنگامه های بی مانند تاریخی حماسه هایی شگفت آفریدند. میدان مبارزه با طاغوت که از 15 خرداد 42 آغاز شد و به پیروزی بهمن 57 انجامید و میدان دفاع از سرزمین و انقلاب اسلامی که با سلحشوری فرزندان این سرزمین هشت سال دفاعی مقدس را رقم زد و روایت های حماسی بی نظیر خلق کرد و این پاسبانی پر ارج از مرزها گذشت و به دفاع از حرم مسلمین در شام و سوریه و عراق انجامید و اکنون بدان جا رسیده است که خواب و خیال بدسگالان اشغالگر قدس شریف را آشفته است. گره خوردگی حماسه های معاصری که ریشه در حماسه های بلندآوازه و تاریخی این مرزوبوم دارد. سرزمینمان را سرزمین خلق حماسه های همیشه ساخته و ثابت کرده است که حماسه آفرینی در گذشته نمانده است بلکه از تاریخ پربار این سرزمین ریشه گرفته و بزرگ و بالنده شده است و شاخسار پرثمر و سایه افکن آن در آسمان تاریخ ملت ها گسترده است و این گونه است که جایزه ملی داستان حماسی با پایمردی حوزه هنری استان خراسان رضوی به منزلگه سوم خود رسیده است و به چیدن ثمره های ادبی این درخت انبوه و رفیع دست یازیده است. دریافت 778 اثر شامل 544 داستان کوتاه و 174 رمان و 60 طرح برای بخش ویژه، نشان داد که ده ها برنامه دانشی و تبیینی و علمی دبیرخانه در سراسر کشور در شکوفایی و چیدن این ثمره ها مؤثر افتاده است و استقبال پرشور داستان نویسان کشور از موضوع های مغفول مانده حماسی در گستره موضوع های حماسه تاریخی، حماسه دینی و حماسه بومی اهداف چشم انداز روز نخست افتتاحیه را محقق ساخته است.ضمن تشکر از آقایان حسین عباس زاده، دبیر اجرایی، وحید حصنی حنضایی، خسرو عباسی خودلان که در مرحله نخست به خوانش و پالایش و گزینش اولیه آثار پرداختند و تشکر از آقایان خسرو باباخانی، مجید قیصر و اسماعیل حاجی علیان در بخش داوری داستان کوتاه و آقایان محمدکاظم مزینانی، تیمور آقامحمدی و محمود مهدوی در بخش داوری رمان و همراهی آقایان بهزاد دانشگر، حسین عباس زاده، علیرضا ارسنجانی، مهدی کفاش، اسماعیل حاجی علیان و تیمور آقامحمدی در بخش مربیگری و راهبری طرح های برگزیده، نکات ذیل در این بیانیه شایسته بازگویی است:
1- اشاره به دریافت 778 اثر در این دوره تنها اشاره به بعد کمی است. وجود شمار زیادی اثر محکم و درخوراعتنا در هر دو بخش داستان کوتاه و رمان و گذر شمار زیادی از این آثار از مرحله نخست به مراحل بعدی، نشان دهنده بعد کمی و ارزش فنی و محتوایی بیشتر آثار و بعد کیفی آثار رسیده به این دوره است.
2- دریافت امتیاز بالا و نزدیک به همِ یک سوم آثار بیان کننده رقابت سخت و فشرده آثار و فاصله نزدیک آثار رسیده به مراحل بالاتر بیان کننده پر ارج بودن اکثریت آثار مراحل پایانی است و براین اساس هیئت داوران در هر دو بخش پیشنهاد نشر نزدیک به شصت اثر رسیده به دبیرخانه جایزه را طی فرایندی داده اند که این خود نتیجه ای شوق برانگیز برای یک جایزه ادبی و وضعیت داستانی کشور است.
3- وجود بخش ویژه در قالب ارائه طرح و نگارش آن زیر نظر مربیان انتخاب شده و همچنین ارجاع و مذاکره و گفت وگو با صاحبان شصت اثر پیشنهادی هیئت داوران و همچنین ادامه روند نشست های علمی و پژوهشی در دوره چهارم نشان می دهد که با رخدادی ادبی و فرهنگی روبه رو هستیم که گرچه نام جایزه با خود دارد ولی در واقع در هیئت یک جشنواره پویا و زنده عمل کرده است که معطوف به افتتاحیه و اختتامیه نیست و در طول مدت برگزاری، مخاطبان گسترده خود را در بخش ادبیات داستانی فعال و مرتبط نگه داشته است.»
در محضر فردوسی بودن افتخار ماست
هم زمان با برگزاری رویداد هنری سیمرغ و تجلیل از برگزیدگان جایزه ملی داستان حماسی، نشان «دستار فردوسی» به علی محمد مؤدب، دستیار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور شعر، اهدا شد.
او پس از دریافت این نشان اظهار امیدواری کرد تا بتواند در حد توان مسئولیت خطیر خود را در قبال داستان های حماسی که در دل بسیاری از مردمان وجود دارد انجام دهد و آن ها را در قالب کلمه دربیاورد و در شکوفایی ادبیـــات حمــاســـی اثرگذار باشد.
مؤدب در گفت وگو با شهرآرا، دریافت این نشان را افتخاری برای خود دانست و افزد: در محضر فردوسی حاضر شدن برای ما افتخار است. امیدوارم بتوانیم حداقل هایی که کار کرده ایم را اینجا بخوانیم. با دادن نشان فردوسی ما را شرمنده و پر کردند از این دعا که کاش ما هم بتوانیم برای ادبیات این سرزمین کاری بکنیم و تا نفس هست دمی و قلمی بزنیم.
جای چنین جشنواره هایی خالی بود
علیرضا محمودی ایرانمهر، نویسنده مشهدی و برنده جایزه اول بخش رمان در سومین جشنواره داستان حماسی برای اثری با عنوان «بی چهرگان»، درباره این رمان به شهرآرا گفت: رمان «بی چهرگان»، یک رمان تاریخی است درباره یکی از حساس ترین مقاطع تاریخ ایران در سال 53 قبل از میلاد، زمانی که کراسوس به ایران حمله کرد و اگر ایران در آن جنگ شکست می خورد، شاید امروز ایران به معنایی که امروز می شناسیم وجود نداشت. در این اثر به یکی از حساس ترین نقاط و لحظه های تاریخی ایران پرداخته و سعی کرده ام گوشه ای از آن را به صورت یک رمان بازآفرینی کنم. این رمان مستند به اسناد بی شمار تاریخی است. نویسنده مجموعه داستان تحسین شده «ابر صورتی» درباره جشنواره داستان حماسی بیان کرد: این اتفاق بسیار شگفت انگیزی است که دارد رخ می دهد. امروز متوجه می شویم چه اقدام مهمی است و چقدر جای آن در طول سالیان گذشته خالی بوده و چه تأثیر فوق العاده ای می تواند بگذارد. این جشنواره می تواند کارکردی اجتماعی و تاریخی داشته باشد. چنین جشنواره ای با این رویکرد و دانش و تفکری که در هسته مرکزی آن وجود دارد، می تواند در جریان تاریخی و ادبی در ایران نقش داشته باشد.