#در _زیر _خیمه اش_ ما_همه_یک_خانواده ایم

تکتم جاوید
روزنامه نگار 
 کمی مانده به شروع ماه محرم، کارشان آغاز می شود. روی فضای مجازی بی دروپیکر دست می گذارند؛ اینستاگرام و توئیتر پر می شود از تصاویری با ضمیمه هشتگ های #نه_به_محرم و#نه_به_اسلام تا شعارهای ملی گرایانه ای مثل #من_ایرانی_ام، #عرب_پرست_نیستم و... که هرکدام به نوعی بخشی را هدف قرار داده اند؛ هرچه حساسیت این روزهای مردم به ویژه دغدغه جوانان است. به تازگی هم پویش #سیاه_نپوشید و #نذری_محرم_نخورید است؛ همانی که به زبان علمی یا تمسخر اعتقادات دینی یا شبیه سازی میان اتفاقات سال گذشته با وقایع عاشورا، قصد کم رونق کردن هیئت ها یا مراسم عزاداری را دارد. از این سو هم مذهبی ها به این پویش های ضدمحرمی با هشتگ های #هر_خانه_یک_حسینیه، #این_خانه_عزادار_حسین_است، #مشکی_می پوشیم، #سیاه_پوشان و... واکنش نشان می دهند و با پاسخ های مختلفی سعی می کنند این جریان را خنثی کنند. واضح تر از همیشه این است که «آن ها» دست از هجمه سازی برنمی دارند و «این ها» هم از دین و اعتقاداتشان کوتاه نمی آیند، به طوری که گاه ماجرا به بحث های جدل گونه می رسد. گفتن از پویش های ضدمحرم در روزهای اولیه ماه محرم، در جهت آگاه سازی از اتفاقات بیرونی، نیاز است.

#مشکی_نپوشید
نمی دانیم روزی که شبکه های مجازی نبود، این همه هجوم به دین و شعایر مذهبی آن هم به این شکل واضح وجود داشت یا خیر؛ اما این روزها کار چندان سختی نیست. کافی است یک صفحه در اینستاگرام یا حساب کاربری در توئیتر داشته باشید. اگر به هر دلیلی نگران هستید، می توانید با اسم و مشخصات دیگر یا به اصطلاح جعلی وارد شوید، بعد هر پستی را می خواهید، منتشر کنید. مانند همه آنچه این روزها برای مقابله با محرم و برنامه های سوگواری منتشر می شود مثل شرکت در مراسم عزاداری حکومتی حسین(ع) مساوی است با خیانت به خون جوانان پرپرشده وطن. خودتان می دانید و وجدانتان» یا «امسال #مشکی_نپوشید. بذارید هیئت ها خلوت باشه تا بدونن مردم ازشون بیزارن» و از این دست، در میان پست ها دیده می شود. هرکدام به زبانی و گاهی خشونت آمیزتر. در مقابل نیز پاسخ مخالفان کم نیست: «هم میهن گرامی! از دید شما سیدالشهدا(ع) از این انتقادها آزرده می شود؟ من می گویم نه. ایشان به بزرگی و بخشندگی معروف اند و این ها هیچ اثری بر وجودشان ندارد»، «خودتان را هم بکشید، ما از مشکی پوشیدن برای امام دست نمی کشیم. اگر خیلی مردید، بروید به حکومت اعتراض کنید، نه عقاید». بعضی هم از زاویه دیگری پاسخ داده اند: «یا امام حسین(ع) تو چقدر مظلومی که مردم ناراحتی شان را سر تو خالی می کنند»، «تو می گویی امام حسین(ع) مال هزار سال پیش است، پس نگو برای کوروش تندیس بسازند، چون آن هم مال 2500سال پیش است. این دو، بزرگان ما هستند، پس تاریخ ما با هردو ریشه اش زنده است».
همه این ها و خیلی مصداق های دیگر نشان می دهد حرکت های مخالف همچنان وجود دارد و از ابزارهای مجازی بیشترین سوءاستفاده را برای تغییر عقاید می کنند.

جنگ جهانی در فضای مجازی
در کنار خواندن این پیام ها و سخنان مخالفان و موافقان، دانستن تحلیل کارشناسانه پویش های مجازی و اثر آن ها بر جامعه ضروری است. محمد لسانی، کارشناس رسانه، دراین باره به سؤالات شهرآرا پاسخ داده است. او ابتدا درباره زمان شیوع این پویش ها در مقابله با شعایر اسلامی به ویژه محرم می گوید: حاشیه سازی از رویداد بزرگ و جهانی محرم و اربعین، هرسال در شبکه های اجتماعی مبتنی بر کاربرانی انجام می گیرد که یا براندازند یا ساکنان خارج از کشور با رویکردهای ترویج بی دینی و دسته سومی و دارای رویکردهای انتقادی به انقلاب و اسلام . این موارد همیشه بوده، اما نکته این است که حجم و گستره اتفاقاتی که امسال رخ داده، بیشتر است. به شکل مشخص، به واسطه پایه و جایگاه ایدئولوژیک نظام اسلامی که نظامی مبتنی بر احکام و ارزش های اسلامی است. جمهوری اسلامی یک نظام ایدئولوژیک است که ارزش های الهی را در محوریت خود قرار داده است. به دلیل جنگ جهانی رسانه ای که سال گذشته در کشورمان رخ داد، خیلی ها به قصد برگزاری سالگرد آن و عملا یک خیز مجدد و جهش دوباره و احیای آشوب درحال تلاش هستند.
لسانی ادامه می دهد که براین اساس، می توان گفت آن خیز را با شروع محرم امسال آغاز کردند و مبنایش ابتدا کوچک نمایی اتفاقات محرم، دوم غیریت بخشی یا روایت دیگری دادن (اعرابی بودن محرم) و سوم همسان انگاری است. با این رویکرد که شیوه های کشتن و روایت های فوت افراد مدنظر خود را با شخصیت های واقعه عاشورا همسان قرار بدهند و نکته چهارم، برجسته سازی اقدامات نظام در مقابله با آشوب و اهریمن سازی است.
پویش های بی رمق در مقابل هم گرایی محرم
این کارشناس سواد رسانه ای با اشاره به اینکه مخالفان در واقع با این روش ها قصد به حاشیه راندن محرم امسال را داشتند و دارند، می افزاید: نمی توان گفت این اقدامات عمومیت دارد، زیرا این ها جریان کمی هستند به این دلیل که ارزش های حسینی در دل هر ایرانی نه از چهل پنجاه سال گذشته، بلکه از صدها سال پیش تا امروز جریان دارد. بر این مبنا، باید تأکید کرد که این اتفاقات جریان بزرگی نیست. همچنین، این ها پایگاه اجتماعی ندارند و دیگر اینکه ریشه خارج از کشور در این پویش ها قوی است؛ از لشکرهای سایبری گرفته تا بات ها، ربات ها و مهاجرانی در خارج از کشور که ارزش ها و سبک زندگی دیگری برای خود برگزیده اند.
لسانی در ادامه نکات دیگری را می شمارد: در رویارویی با محرم و اربعین، دو سیاست وجود دارد. ابتدا سیاست سرعت گیر؛ اینکه در مقابل هم گرایی و انسجام ایرانیان برای عشق به اباعبدا... (ع) سرعت گیر بگذارند و مانع ایجاد کنند. به نظر می رسد این سیاست مهم ترین و اصلی ترین است، زیرا یکی از اساسی ترین عناصر هویتی ما همان هویت جمعی و اجتماعی است. برای همین، قصدشان این است که مانع شکل گیری این هویت شوند. به همین دلیل است که شعار مشترک هیئت های حسینی امسال «در زیر خیمه اش همه یک خانواده ایم» انتخاب شده است. این یعنی هیئت ها و تشکل های دینی به خوبی فهمیده اند که بزرگ ترین کارکرد محرم هم گراکردن و ایجاد هویت جمعی است و البته دشمنان در گام اول می خواهند سرعت گیر این هویت جمعی باشند.
او تأکید می کند: سیاست دوم نیز ایجاد هویت جمعی میان خودشان برای خیزش بعدی است که اگر بتوانند هویت جمعی شان را شکل بدهند، می توانند اتفاقاتی را در سالگرد رقم بزنند. پس اکنون باید راهبرد رسانه ای و دینی ما هرچه بیشتر هم گراکردن جامعه و وحدت بخشی به غم و ماتم امام حسین(ع) باشد.
اتفاق خاصی نیفتاده است!
وی در پاسخ به اینکه پویش های مجازی چند درصد جامعه را با خود همراه می کنند، توضیح می دهد: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) هرسال پیمایشی را انجام می دهد و وضعیت عضویت مردم در رسانه های اجتماعی را می سنجد. برمبنای آخرین آمارها که مربوط به سال گذشته است، میزان مخاطبان توئیتر که رسانه ای مبتنی بر متن نگاری و اینستاگرام که مبتنی بر تصویر و ویدئونگاری است، با هم تفاوت دارد. آمار کاربران توئیتر در جامعه ایرانی کمتر از 5درصد است، اما در اینستاگرام امروز میزان دسترسی کم شده و به حدود 40درصد رسیده است. درحالی که سال گذشته در ایران 75درصد و بین جوانان 97درصد از اینستاگرام استفاده می کردند. در پاسخ به این سؤال، باید آمار کاربران را با هم مقایسه کنیم. مثلا در شبکه اجتماعی ایتا به عنوان یک رسانه اجتماعی ایرانی حدود 25میلیون نفر عضو هستند که روزانه با تعهد و پایبندی از این فضا استفاده می کنند. درعین حال، براساس آمارها از دوونیم میلیون حساب کاربری فارسی حدود 500هزار حساب کاربری در ایران است و بقیه خارج از کشور. همین مقایسه ساده نشان می دهد که در این زمینه هم اتفاق خاصی نیفتاده است.
این کارشناس رسانه این نکته را یادآوری می کند که در زمینه مقابله با این هجمه، مهم ترین نکته توجه به واقعیت است. مردم مدام به اصطلاح سرشان در گوشی است و چیزهایی می بینند، اما صبح که از خانه خارج می شوند، شاهد حضور موکب هایی هستند که امسال حتی در کوچه ها و خیابان های فرعی هم برپاشده است. سال گذشته در کوچه ما یک موکب بود و امسال اهالی بانی شدند و یک موکب دیگر هم راه انداختند. پس مهم ترین نکته، توجه به واقعیت است و تعدیل تصاویر مجازی. مسئله دیگر، هم گراشدن جبهه انقلاب، متدین ‎ها و مذهبی ها زیر علم اباعبدا...(ع) است.
لسانی این را هم می گوید که نگرانی ما از جهت سبک زندگی و حاشیه سازی، مربوط به شبکه های اجتماعی تصویری و ویدئویی است که به دلیل حضورنداشتن و فعالیت اندک نیروهای انقلابی و مذهبی ها، درصدی از بروز و ظهور را داریم. درعین حال، درمجموع این درصد را نمی توان برای مخالفت با اربعین میزان چشمگیری به حساب آورد.