سرمایه گذاران در دو راهی تردید و امید

سیدمحسن موسوی زاده 
خبر‌نگار
گزارش تحلیلی
   سال ۱۴۰۴ با تغییرات و نوسانات درخور توجهی در بازارهای مختلف اقتصادی ایران روبه رو شده است. مهم ترین عامل تأثیرگذار در این تحولات، روند مذاکرات بین المللی ایران و آمریکا و تبعات اقتصادی آن است که بر بازارهای بورس، مسکن، ارز و طلا سایه افکنده است. درحالی که برخی بازارها با کاهش محتاطانه همراه بوده اند، برخی دیگر همچنان با رکود و بلاتکلیفی دست و پنجه نرم می کنند. نرخ دلار، انتظارات تورمی، میزان واردات طلا و رفتار سرمایه گذاران همه تحت تأثیر این شرایط قرار گرفته اند. در این میان، آینده این بازارها تا حد زیادی وابسته به نتایج مذاکرات و سیاست های دولت خواهد بود. در این گزارش، به بررسی وضعیت فعلی این بازارها و پیش بینی روند احتمالی آن ها در ماه های آینده می پردازیم.

   بورس رونق می گیرد؟
از ابتدای سال۱۴۰۴ تاکنون، بازار سرمایه تحت تأثیر اخبار مذاکرات بین المللی درحال رشد بوده است. در این مدت، نرخ دلار نسبتا به ثبات رسیده است، چرا که انتظارات تورمی کاهش یافته اند. سرمایه گذاران درحال حاضر با احتیاط عمل می کنند تا اگر مذاکرات به توافق نرسید، در صف فروش سهام های کوچک گرفتار نشوند، از این رو سرمایه ها بیشتر به سمت سهام هایی با نقدشوندگی بالا حرکت کرده اند.  
سؤال این است که آیا رشد اخیر بازار سرمایه به دلیل کاهش ریسک های منطقه ای است یا بازار در حال پیش خورکردن نتایج احتمالی توافق؟ پاسخ به این سؤال نیازمند توجه به رفتار معمول بازارهای مالی است. معمولا وقتی بازار بدبین است، ارزش گذاری ها کمتر از واقعیت است و در شرایط خوش بینی، قیمت ها به سمت بیش ارزش گذاری حرکت می کنند. در سال گذشته در اوج تنش های منطقه ای، بازار سرمایه ایران با کم ارزش گذاری روبه رو شد و بخش زیادی از افت ارزش دارایی ها در آن زمان رخ داد. بنابراین، رشد اخیر بیشتر ناشی از بازگشت به ارزش واقعی پس از کاهش سال قبل است.  
با توجه به اینکه نتیجه مذاکرات هنوز مشخص نیست و بازار با ابهام روبه روست، به نظر می رسد سرمایه گذاران هنوز ارزش دارایی ها را براساس تحقق توافق تنظیم نکرده اند. اگرچه قیمت ها رشد کرده اند، اما بسیاری از سهام و دارایی ها هنوز در محدوده های منطقی و ارزنده قرار دارند و نمی توان از حباب قیمتی یا بیش ارزش گذاری صحبت کرد. بازار هنوز وارد فاز خوش بینی کامل نشده و رشد اخیر بیشتر جبران کاهش های گذشته است. بنابراین، اگر ابهامات کاهش یابد و اطمینان از نتایج مذاکرات ایجاد شود، بازار سرمایه ظرفیت رشد بیشتری خواهد داشت. کارشناسان معتقدند در صورت رسیدن به توافق بین ایران و آمریکا، سهم های ریالی بازار مورد توجه بیشتری قرار خواهند گرفت و بازار سرمایه نسبت به بازارهای موازی، بهترین بازدهی را به سرمایه گذاران ارائه خواهد کرد. در فضای خوش بینی نسبت به مذاکرات، تقاضا برای سهام ریالی افزایش می یابد؛ این گروه شامل بانک ها، خودروسازی و ساخت قطعات، بیمه، محصولات غذایی و آشامیدنی و زراعت است. در میان این ها، گروه بانک و خودرو به دلیل نقدشوندگی بالا، انتظار می رود که رشد بیشتری نسبت به سایر گروه ها داشته باشند. در مقابل در صورت شکست مذاکرات میان ایران و آمریکا، شاهد معکوس شدن روند فعلی بورس خواهیم بود؛ به گونه ای که بازار سرمایه وارد مسیر نزولی 
می شود.  

  واکنش احتمالی بازار مسکن به مذاکرات
مسکن یکی از بازارهایی است که منتظر اعلام نتایج مذاکرات ایران و آمریکاست. همین مسئله سبب شده تا بازار مسکن دچار رکود شدیدی شود. با این حال بررسی ها نشان می دهد که وضعیت مذاکرات تنها دلیل رکود بازار در نیست. سال۱۴۰۳، سالی بود که رکود تورمی در بازار مسکن بیش از هر زمان دیگری خود را نشان داد. قیمت ها همچنان بالا ماند، اما معاملات کاهش یافت و ساخت وساز نیز با چالش های جدی روبه رو شد.  
در بازار مسکن، سرمایه گذاران از بازار خارج شده و خریداران مصرفی به دلیل تناسب نداشتن قیمت ها با قدرت خریدشان قادر به خرید خانه نشدند. یکی از دلایل رکود بازار مسکن را می توان در افزایش فزاینده قیمت ها در اواخر دهه90 بیان کرد. قیمت ها در سال های 1397تا 1401 افزایشی بیش از نرخ تورم را تجربه کرد و سبب ایجاد حباب در قیمت مسکن شد. همین مسئله سبب شد تا سال گذشته قیمت مسکن با وجود رشد زیاد نرخ دلار چندان تغییر نکند. تجربه برجام در سال 1394 نشان می دهد که بعد از اتمام مذاکرات، مسکن به دلیل سیاست های انقباضی دولت و از طرفی رشد فزاینده قیمت ها در سال های 91تا 92 دچار رکود شدیدی شد، اما از سال95 بازار مسکن وارد فاز پیش رونق شد. سال96 یکی از سال های رونق بازار بود به طوری که با وجود افزایش تقاضا قیمت مسکن افزایش زیادی نداشت. با این حال از سال97 قیمت مسکن وارد فاز جهشی شد. بر اساس پیش بینی فعالان بازار، چنانچه توافقی بین ایران و آمریکا شکل بگیرد، ابتدا قیمت دلار و طلا کاهش پیدا می کند و تقاضا در این بازارها به حداقل می رسد. بعد از به ثبات رسیدن این بازارها، احتمال ورود سرمایه ها به بازار مسکن و جذابیت دوباره این بازار برای سرمایه گذاران بیشتر می شود. با این حال متقاضیان مصرفی همچنان در حاشیه باقی خواهند ماند زیرا قیمت ها به شدت افزایش یافته و از دسترس عموم مردم خارج شده است. در نتیجه، مصرف کنندگان دیرتر وارد بازار می شوند. در نهایت انتظار می رود در صورتی که دولت گام های عملی برای افزایش قدرت خرید مردم مانند افزایش وام های خرید و ساخت وساز در نظر بگیرد، تقاضا برای خرید مسکن به تدریج افزایش یافته و بازار در سال آینده وارد فاز پیش رونق شود. با این حال رونق بازار در اوایل سال1406 روی خواهد داد. اگر دولت اقدامی برای افزایش قدرت خرید مردم نکند، با وجود توافق بازار مسکن روی خوشی به خریداران مصرفی نشان نخواهد داد. در صورت شکست مذاکرات هم با توجه به اینکه اکنون فاصله زیادی بین قدرت خرید مردم و قیمت مسکن وجود دارد، هر چند انتظار افزایش قیمت ها در بازار می رود، اما این افزایش به صورت تکرار جهش سال1397 نخواهد بود.  

  کف قیمت دلار چند خواهد بود؟
در روزهای اخیر با توجه به تداوم اختلافات در روند مذاکرات میان ایران و آمریکا و تأکید دوباره هر یک از طرفین بر مواضع خود، فعالان بازار انتظار داشتند که قیمت دلار آزاد با افزایش روبه رو شده و حتی به کانال قیمتی بالاتری وارد شود. با این حال نرخ دلار چندان نوسان نکرده است. این پدیده در نگاه اول متناقض می نماید اما تحلیل دقیق تر دو فرضیه را مطرح می کند.  
گروهی از تحلیلگران باور دارند که بازار ارز در ماه های ابتدایی امسال، یکی از بزرگ ترین ریزش های تاریخی خود را تجربه کرده است. به همین دلیل اکنون در مرحله «استراحت زمانی» قرار دارد؛ مرحله ای که در آن قیمت ها بدون ورود به مسیر صعود یا نزول جدید، برای مدتی در یک دامنه محدود نوسان می کنند تا انرژی لازم برای حرکت بعدی فراهم شود. تحلیل دوم ناظر بر دخالت گسترده بازارساز در سمت عرضه است. به گفته برخی فعالان، تزریق های هدفمند ارز از سوی نهادهای سیاست گذار، باعث کنترل نوسانات شده است.  
کارشناسان اقتصادی می گویند که نمی توان پیش بینی دقیقی از آینده قیمت دلار ارائه داد، اما در شرایط فعلی، می توان کف قیمتی این اسکناس را 80هزار تومان و سقف آن را 85هزار تومان در نظر گرفت .به گفته آن ها در صورت امضای توافق، ممکن است دلار تا قیمت های ۷۵ یا ۷۶هزار تومان پایین بیاید، اما بازار پیش تر بخش زیادی از اثر توافق را پیش خور کرده است و اگر کاهشی هم وجود داشته باشد، چندان عمیق نخواهد بود و درنهایت دوباره به همان محدوده قبلی بازخواهد گشت. به ویژه اینکه درحال حاضر قیمت ارز مبادله ای حدود 72هزار تومان است. این رقم نشان می دهد که نرخ دلار آزاد ظرفیت ورود به کانال 60هزار تومانی را ندارد. در صورت شکست مذاکرات انتظار می رود که دلار دوباره وارد کانال 90هزار تومان شود.  
بازار ارز ایران سال هاست که بیش از منطق اقتصادی، بلکه با نبض مذاکرات سیاسی بالا و پایین می شود. همین مسئله سبب شده تا آسیب پذیری اقتصادی نسبت به نوسان بازار ارز افزایش داشته باشد. از این رو برخی کارشناسان اقتصادی تأکید دارند که دولت باید با اتخاذ راهکارهایی مانند انعقاد قراردادهای دوجانبه و چندجانبه با کشورهای دیگر، تخصیص ارز به کالاهای اساسی از طریق راست آزمایی و کنترل تقاضای سفته بازی، این آسیب پذیری اقتصاد کشور را برطرف کند.  

   سناریوهای قیمت طلا و سکه
بازار طلا و سکه در بهار امسال یکی از پرنوسان ترین دوره های خود را پشت سر گذاشت. در روزهای پایانی اسفند ۱۴۰۳، بسیاری با نقدینگی خود به سمت خرید طلا و سکه رفتند. در بازه کوتاه ۱۰ تا ۱۵فروردین، جهش قیمتی بی سابقه ای رخ داد و رکوردهای تاریخی تازه ای ثبت شد. در آن زمان، این رشد شدید قیمت ها عمدتا ناشی از بی ثباتی اقتصادی و انتظارات تورمی بود که سرمایه گذاران را بیش از پیش وسوسه کرد. اما با انتشار اخبار مثبت درباره آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در اواخر فروردین، روند بازار تغییر کرد و سقوط شدیدی را شاهد بودیم. اکنون در 20خرداد، بازار در تلاش است تا کف قیمتی جدیدی پیدا کند، هرچند نیم نگاهی هم به آینده مذاکرات دارد و هنوز نمی داند دقیقا چه اتفاقی در انتظار است.  
فعالان بازار معتقدند که اگر مذاکرات با موفقیت کامل و گشایش های اقتصادی همراه باشد، نرخ ارز کاهش می یابد. در این صورت، نقدینگی از بازارهایی مثل طلا و سکه خارج می شود. این مسئله سبب کاهش قیمت در این بازارها می شود. این موضوع برای سرمایه گذارانی که در اوج قیمت خریده اند ضرر عمیق تری به همراه دارد .اما اگر مذاکرات ادامه پیدا کند ولی به نتیجه قطعی نرسد، گشایش های اقتصادی محدود و قطره چکانی خواهد بود و نرخ ارز در محدوده فعلی یا با نوسانات جزئی باقی می ماند. در این حالت قیمت طلا و سکه در همین محدوده نوسان خواهد کرد. اگر مذاکرات به نتیجه قطعی نرسد، احتمال افزایش قیمت طلا و سکه در آینده وجود دارد.  
بررسی ها نشان می دهد که حمایت مهم سکه امامی در سطح ۷۱میلیون و ۵۰۰هزار تومان قرار دارد که نقش حیاتی در جلوگیری از افت بیشتر قیمت ایفا می کند. در مقابل، مقاومت درخورتوجهی در مرز ۷۴ میلیون و 500هزار تومان وجود دارد و عبور از آن می تواند آغازگر فاز جدیدی از رشد قیمت باشد. تثبیت نرخ سکه میان این دو سطح نشان از وضعیت بلاتکلیف و تعادل شکننده بازار دارد؛ جایی که معامله گران در انتظار محرک های قوی برای تعیین مسیر آینده هستند. همچنین گزارشی منتشر شده که نشان می دهد واردات طلا در اردیبهشت ماه بیش از ۵۰درصد نسبت به فروردین کاهش یافته است. دلیل اصلی این کاهش، منفی بودن حباب طلای آب شده در بازار داخلی است که باعث شده قیمت طلا پایین تر از ارزش ذاتی اش باشد و تمایل به واردات کاهش یابد. معامله گران انتظار دارند این روند در هفته های آینده ادامه پیدا کند و روی موجودی و قیمت طلا در بازار تأثیرگذار باشد.