صادرات به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی، یکی از شاخص های اصلی توسعه یافتگی کشورها محسوب می شود. در ایران با وجود چالش های ساختاری اقتصاد و فشارهای بین المللی، صادرات غیرنفتی همچنان یکی از مسیرهای حیاتی برای تنوع بخشی به منابع درآمدی و کاهش وابستگی به نفت به شمار می آید. با این حال، ساختار صادرات ایران هنوز از ظرفیت های بالقوه نیمی از جمعیت کشور، یعنی زنان بهره برداری کامل نکرده است. در شرایطی که زنان ایرانی سهم زیادی از آموزش عالی، نوآوری و فعالیت های کارآفرینانه را به خود اختصاص داده اند، حضور آن ها در عرصه صادرات هنوز محدود و گاه نمادین است. وضعیت کنونی صادرات ایران بیانگر وجود فرصت های ارزشمند در کنار موانع متعدد است. تحریم ها، نوسانات ارزی، بی ثباتی مقررات و ضعف زیرساخت های تجاری از جمله چالش هایی اند که مسیر صادرات را برای همه فعالان اقتصادی دشوار کرده اند؛ اما این دشواری ها برای زنان دوچندان است. زنان صادرکننده علاوه بر موانع عمومی، با محدودیت های فرهنگی، کمبود دسترسی به منابع مالی و نبود شبکه های پشتیبان در سطح ملی و بین المللی روبه رویند. در بسیاری از موارد، زنان کارآفرین ایرانی که محصولات باکیفیت و قابل رقابت تولید می کنند، به دلیل ناآشنایی با مقررات صادراتی ناشی از تجربه آموزی کم در فضای بین الملل، نبود حمایت حقوقی و بیمه ای، یا ناتوانی در تأمین سرمایه در گردش، از ورود به بازارهای جهانی بازمی مانند. در کنار این موانع، ساختار فرهنگی و اجتماعی نیز نقش تعیین کننده ای دارد. هنوز در بخش هایی از جامعه، تجارت بین الملل به عنوان حوزه ای مردانه تلقی می شود و زنان در رویارویی با بازارهای جهانی از اعتماد لازم از سوی نهادهای مالی و حتی همکاران تجاری برخوردار نیستند. از سوی دیگر، دسترسی محدود به آموزش های تخصصی، نبود مشاوران حرفه ای صادرات و نبود شبکه های تجاری زنان در سطح ملی و منطقه ای باعث شده است تا بسیاری از ظرفیت های بالقوه زنان در صادرات مغفول بماند. با وجود این چالش ها، نقش زنان در توسعه صادرات نه تنها ضروری، بلکه استراتژیک است. زنان کارآفرین ایرانی در حوزه هایی چون صنایع دستی، صنایع خلاق، محصولات سلامت محور، صنایع غذایی، گردشگری و خدمات دانش بنیان حضور چشمگیری دارند؛ حوزه هایی که همگی دارای ظرفیت بالای ارزش افزوده و قابلیت نفوذ در بازارهای جهانی اند. زنان به دلیل نگاه دقیق تر به کیفیت، طراحی و روایت فرهنگی محصول، می توانند هویت ایرانی را در قالب برندهای صادراتی بازآفرینی کنند. در واقع، حضور فعال زنان در تجارت بین الملل، نه صرفا از منظر اقتصادی، بلکه از زاویه دیپلماسی فرهنگی اهمیت دارد؛ چراکه هر زن صادرکننده می تواند به نوعی سفیر فرهنگی ایران در عرصه بین المللی باشد. برای افزایش سهم زنان در صادرات، باید سیاست های حمایتی و برنامه های هدفمند طراحی شود که بر توانمندسازی واقعی آنان تمرکز دارد، نه صرفا شعار مشارکت. نخستین گام، فراهم کردن دسترسی زنان به آموزش های تخصصی در حوزه بازاریابی بین المللی، مقررات گمرکی، لجستیک، استانداردهای جهانی و تجارت دیجیتال است، آموزش های کاربردی که همراه با منتورینگ و تجربه آموزی در فضای بین الملل است. بسیاری از زنان فعال در کسب وکارهای کوچک و متوسط، تجربه تولید دارند اما از دانش صادرات و مسیرهای دسترسی به بازارهای خارجی بی بهره اند. ایجاد مراکز آموزش صادراتی ویژه زنان، همکاری اتاق های بازرگانی با تشکل های زنان کارآفرین و بازرگان و طراحی پلتفرم های دیجیتال تجارت فرامرزی می تواند این شکاف دانشی را تا حد زیادی کاهش دهد. در کنار آموزش، مسئله تأمین مالی و دسترسی به تسهیلات نیز کلیدی است. زنان کارآفرین معمولا در استفاده از ابزارهای مالی و بانکی با موانع بیشتری روبه رو هستند. ایجاد صندوق های ویژه حمایت از زنان صادرکننده، تضمین های بانکی ساده تر و سیاست های تشویقی مانند تخفیف های مالیاتی یا بیمه صادرات می تواند انگیزه و تسهیلگری مسیر ورود زنان به بازارهای جهانی را تقویت کند. همچنین باید سازوکارهایی طراحی شود تا زنان بتوانند در نمایشگاه ها و هیئت های تجاری بین المللی حضور مؤثر داشته باشند و محصولات خود را در محیطی رقابتی معرفی کنند. شبکه سازی یکی از عناصر حیاتی در موفقیت صادراتی زنان است. تجربه جهانی نشان می دهد که هر جا زنان در قالب شبکه ها، اتحادیه ها یا انجمن های تخصصی با یکدیگر همکاری کرده اند، میزان صادرات و پایداری تجاری آنان افزایش یافته است.