علیرضا وفایی نیا - یکی از موضوعاتی که در ماه های گذشته و با شیوع کرونا بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته، آموزش های مجازی و آنلاین است، مسئله ای که تا چند سال پیش به چشم یک کار هزینه بر و لاکچری به آن نگاه می شد ولی امروز به یکی از ضروریات نظام آموزشی کشور ما و خیلی از دیگر کشورها تبدیل شده است. استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان مختلفی در سال های گذشته مشغول فعالیت در این حوزه بودند و تلاش کردند که با استفاده از فناوری، سیستم آموزش را متحول کنند. استارت آپ مشهدی «دایاموز» یکی از این شرکت هاست که از چند سال پیش وارد این حوزه شده و امروز حتی توانسته است خدمات خود را در کشورهای اروپایی هم ارائه دهد.
پل ارتباطی والدین و مدارس
نوید طبسی، بنیان گذار دایاموز، دانش آموخته کارشناسی رشته فناوری اطلاعات است. او که در مقطع کارشناسی ارشد هوش مصنوعی دانشگاه خواجه نصیر مشغول تحصیل بود، در میانه گذراندن دوره ارشد، تصمیم گرفت از دانشگاه انصراف دهد و وارد بازار کار شود: ابتدا در حوزه دیتاماینینگ با یکی از دوستان شرکتی را تأسیس کردیم. بعد از مدتی، همکارم به آلمان مهاجرت کرد و پس از آن، با اضافه شدن 4 نفر دیگر از دوستان، شرکت همراه افزار دایا را تأسیس کردیم. ابتدا پروژه های سفارشی برای مجموعه ها و سازمان های مختلف انجام می دادیم و محصول مشخصی نداشتیم تا اینکه پس از مدتی، تصمیم گرفتیم به حوزه تولید محصول وارد شویم و نرم افزار دایاموز از دل این شرکت بیرون آمد.طبسی با اشاره به اینکه این برنامه ویژه اتوماسیون مدارس و ارتباط مدرسه ها با والدین و دانش آموزان و معلم هاست، درباره ایده اولیه شکل گیری آن گفت: قبل از رسیدن به ایده دایاموز، در حوزه های مختلف تحقیق کردیم و بازار را مورد بررسی قرار دادیم. در سال 93 ایده های مختلف را بررسی و در نهایت طرح دایاموز را پایه ریزی کردیم. در آن مقطع مشاهده کردیم که خیلی از دانش آموزان با مشکل ارتباط با مدرسه روبه رو هستند. در واقع، نهایت چیزی که بیشتر مدارس داشتند یک وب سایت بود و والدین ارتباط زیادی با مدارس نداشتند. آن سال ها شروع انقلاب گوشی های هوشمند و قرار گرفتن این دستگاه ها در دسترس همه بود. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم ارتباط مدارس با دانش آموزان و والدین را به بستر گوشی های هوشمند بیاوریم. با بررسی بازار متوجه شدیم مشتری هایی برای این محصول وجود دارد و شروع کردیم به تولید آن.
شروع با 3 میلیون تومان
به گفته طبسی، شرکت آن ها کار خود را تنها با سرمایه ای در حدود 3 میلیون تومان آغاز کرد: در مجموع، سرمایه ای که در سال 93 برای دایاموز و دیگر پروژه ها صرف کردیم، حدود 15 میلیون بود. در سال اول کارمان را در یک اتاق کوچک در یک شرکت آغاز کردیم و هیچ برداشتی از پروژه های مختلف شرکت نداشتیم. از سال 95 وارد پارک علم و فناوری خراسان شدیم و با کمک این مجموعه توانستیم سرعت رشد شرکت را بالا ببریم. کار را با 4 نفر شروع کردیم و امروز 13 نفر مستقیم و 3 نفر به صورت پروژه ای با ما همکاری می کنند. این برنامه زودتر از آن چیزی که فکر می کردیم به سوددهی رسید. تا سال 96 شرکت ما در کنار دایاموز محصولات دیگری هم داشت، اما از این مقطع به بعد، سفارش های دیگر را قبول نکردیم و به طور متمرکز تمام انرژی را روی توسعه این برنامه گذاشتیم.
رایگان برای دانش آموزان و معلم ها
دایاموز دارای قابلیت های مختلفی از جمله ایجاد کلاس های مجازی، امکان بررسی وضعیت تحصیلی دانش آموز توسط والدین، دادن وظایف عمومی یا مخصوص به هر دانش آموز، و خیلی از موارد دیگری است که می توان در یک مدرسه مجازی انتظار داشت. طبسی درباره کارویژه این برنامه اظهار کرد: به طور کلی، آموزش حاصل ارتباط والدین، دانش آموزان، معلم ها و محتوای آموزشی است. در این نرم افزار تلاش کردیم چرخه ای ایجاد کنیم که این بخش ها به صورت مدیریت شده و منظم با هم ارتباط بگیرند. فضای برنامه از جنس پیام رسان نیست که صرفا در حد چت کردن باشد. کار ما در واقع مدیریت و نظم بخشی به اطلاعات مختلفی است که در یک سیستم آموزشی بین بازیگران مختلف وجود دارد. محصول خود را در بسترهای اندروید، iOS و وب اپلیکیشن ارائه کرده و زیرمحصولات مختلفی در حوزه های آموزشی هم ارائه داده ایم.
رایگان بودن خدمات ارائه شده از دیگر نکات مهمی بود که طبسی به آن اشاره کرد: استفاده از برنامه ما برای دانش آموزان، والدین و معلم ها کاملا رایگان است. اما اگر مدارس بخواهند برای مدیریت محیط آموزشی خود از برنامه ما استفاده کنند، باید سالیانه حق اشتراکی بپردازند.
وضعیت آموزش مجازی در دوران کرونا
کرونا به نوعی باعث شد فرایند آموزشی کشور ما وارد مایکروفر شود و دست کم 4 سال پخته تر از قبل شود! الان خیلی از معلم هایی که به فناوری اعتقادی نداشتند، به مزایای آن پی برده اند و به دنبال تولید محتواهای با کیفیت و مناسب هستند. والدین در گذشته در برابر آموزش های آنلاین خیلی مقاومت می کردند و به نظرشان این نوع آموزش ها چندان کاربردی نبود. اما در شرایط فعلی، با مزیت های استفاده از فناوری در آموزش فرزندانشان آشنا و به آن علاقه مند شده اند. بنیان گذار دایاموز با اشاره به اینکه کرونا با تمام مشکلاتی که در جامعه به وجود آورد دست کم درباره نگاه به فناوری در آموزش باعث تغییرات مثبتی در کشور شده است گفت: البته هنوز در زمینه استفاده از تمام ظرفیت های فناوری ها در فرایند آموزش کاستی هایی وجود دارد. در واقع، مشکل امروز ما نبود زیرساخت های فناوری در مدارس نیست. تا دلتان بخواهد، فناوری های مختلف در دسترس معلم ها و دانش آموزان وجود دارد. اما بخش زیادی از کادر آموزشی کشور هنوز با نحوه استفاده از تمام ظرفیت های فناوری در آموزش آشنا نیستند. شاید بهتر بود آموزش و پرورش به جای اینکه تمام بودجه و وقت خود را روی توسعه نرم افزاری مثل شاد بگذارد، از بسترهای آماده ای مانند واتس اپ یا دایاموز یا نمونه های دیگر داخلی و خارجی استفاده می کرد و زمان و بودجه خود را روی توسعه توانایی کادر آموزشی برای استفاده بهتر از بسترهای فناورانه صرف می کرد.
شباهت های «شاد» و پراید
زمانی که از خلاقیت و جهش تولید حرف می زنیم، این اتفاق زمانی ایجاد می شود که به شرکت های دانش بنیان و خصوصی اعتماد کنیم. عملکرد آموزش و پرورش در انحصار پلتفرم های آموزشی کشور صرفا به یک برنامه، کاملا مخالف این موضوع است و کسب و کارهایی را که در این حوزه فعال بودند با مشکلاتی روبه رو کرده است. طبسی هم به عنوان بنیان گذار یکی از این شرکت های خصوصی فعال در زمینه آموزش های آنلاین، با تأیید این مسئله معتقد است: آموزش و پرورش باید نقش سیاست گذاری و نظارت را به عهده داشته باشد و اجازه دهد شرکت های مختلف با خلاقیت و نوآوری در حوزه آموزش های آنلاین فعال باشند. اگر به دنبال انحصار باشیم، در نهایت، برنامه شاد در حوزه آموزش به سرنوشت پراید در صنعت خودروسازی دچار خواهد شد. اگر بخواهیم با ایجاد انحصار جلو خلاقیت و نوآوری را در امر آموزش بگیریم، در نهایت برنامه شاد بدون هیچ رقیبی، می تواند با محصولی بی کیفیت تمام بازار را در اختیار گرفته و هیچ نیازی به توسعه و بهتر کردن خدماتش احساس نکند. این موضوع در نهایت باعث پایین آمدن کیفیت آموزشی برای تمام دانش آموزان کشور خواهد شد و در آینده آسیب های فراوانی به دنبال خواهد داشت.
چالشی به نام آموزش و پرورش
«بزرگ ترین چالش ما در حوزه توسعه کار، آموزش و پرورش و موانعی است که در مسیر ما ایجاد می کند.» زمانی که از طبسی درباره چالش های توسعه کسب و کارش پرسیدیم، با گفتن این جمله ادامه داد: در بازه شیوع کرونا معاونت علمی ریاست جمهوری و پارک علم و فناوری به ما و شرکت های دانش بنیانی که در زمینه های مختلف فعالیت می کردند کمک های مختلفی کرد و در مجموع، به جز موانعی که آموزش و پرورش برای کارمان ایجاد می کند، مشکل خاص دیگری نداریم. از مدتی پیش در کشورهای دیگری مثل آلمان، فنلاند و ایتالیا هم کارمان را توسعه دادیم. در فنلاند تنها ۲ هفته طول کشید که بتوانیم با مسئولان برای توسعه کارمان ارتباط بگیریم. اما در ایران حدود 7 سال مشغول کار در حوزه آموزش های آنلاین هستم، اما در این مدت هنوز موفق به ارتباط گرفتن با مسئولان آموزش و پرورش نشده ام.
او با بیان اینکه در خیلی از کشورها مسئولان به دنبال ورود کسب و کارها به حوزه آموزش و ایجاد خلاقیت در این بستر هستند: در کشور ما کاملا شرایط برعکس است. شما اگر به عنوان یک شرکت خصوصی وارد ادارات آموزش و پرورش شوید، با واکنش نامناسبی روبه رو خواهید شد و به نوعی دوستان خیال می کنند که قصد ورود به قلمرو آنان را دارید. با خیلی از مدارس که صحبت می کنیم، اعلام می کنند بر اساس شیوه نامه آموزش و پرورش، تنها باید با برنامه شاد کار کنند و استفاده از دیگر محصولات، حتی ما که داخلی هستیم، هم برایشان ممنوع است.
حضور در بازار ایران و جهان
زمانی که از میزان استقبال مردم از دایاموز پرسیدیم، طبسی گفت در ماه های گذشته به دلیل وجود شرایط کرونایی و نیاز بیشتر مردم به آموزش های آنلاین، در مقایسه با سال های قبل، رشد خیلی خوبی داشته اند. او ادامه داد: البته به دلیل فشار آموزش و پرورش به مدارس برای استفاده انحصاری از برنامه شاد، هنوز سرعت رشد ما و دیگر برنامه های مشابه به اندازه لازم نیست، اما در هفته های گذشته، با توجه به مشکلات فراوانی که برنامه شاد داشته است، کم کم تماس های مدیران مدارس با ما افزایش پیدا کرده است و به نظر سرعت رشد بازار داخلی ما در ماه های آینده بیشتر هم خواهد شد. سال گذشته با حدود 60 هزار نصب فعال، سال تحصیلی را تمام کردیم. امسال با توجه به وضعیت آموزش کشور و نیاز بیشتر به آموزش های آنلاین، پیش بینی 150 هزار کاربر را تا پایان سال داریم. همچنین موفق به همکاری با کشورهای دیگر هم شده و در خارج از کشور هم به درآمدزایی رسیده ایم. یکی از کشورهایی که در آنجا فعال هستیم افغانستان است. پیش بینی کرده بودیم در سال اول تنها در 3 مدرسه این کشور خدمات ارائه دهیم، اما خوشبختانه تا امروز با بیش از 10 مدرسه در آنجا قرارداد همکاری داریم. در ایتالیا، آلمان و فنلاند هم قراردادهای همکاری داریم و خدمات خود را به برخی مدارس در این کشورها هم ارائه می دهیم.
ممنوعیت استارت آپ مشهدی در مشهد
عجیب ترین بخش گفت وگوی ما با این کارآفرینی مشهدی به موضوع ممنوعیت کار با دایاموز در مدارس مشهد مربوط بود. طبسی در این زمینه گفت: با اینکه کار ما کاملا قانونی و با گرفتن مجوز از دفتر فناوری آموزشی وزارت آموزش و پرورش انجام شده است، با برخوردهای سلیقه ای و ممنوعیت روبه رو هستیم. در واقع، آموزش و پرورش هیچ تعاملی با ما ندارد و بخشنامه هایی وجود دارد که در آن ها به مدارس اعلام کرده اند کار با دایاموز ممنوع است. جالب است بدانید با اینکه ما یک شرکت دانش بنیان مشهدی هستیم، در شهرهای مختلف کشور مثل تهران، اصفهان، شیراز، کیش، قشم، زابل و زاهدان در حال فعالیت هستیم. در این بین، تنها شهری که هر سال آموزش و پرورش آن برای ممنوعیت کار با دایاموز به مدارس بخشنامه می زند شهر مشهد است!
پیش به سوی شبکه اجتماعی یادگیری
طبسی به برنامه های آینده برای توسعه حوزه آموزش های آنلاین هم پرداخت و گفت: یکی از این برنامه ها ایجاد شبکه اجتماعی یادگیری و تولید محتواهای آموزشی دیجیتال است که در حال نهایی شدن است. در این پروژه به دنبال ایجاد بستری برای تولید و توزیع محتواهای آموزشی هستیم، بستری که تا امروز نمونه مشابهی از آن در کشور وجود ندارد و می تواند کمک زیادی به حوزه آموزش های آنلاین در کشور انجام دهد. در کنار این موضوع، می خواهیم در آینده خدمات خود را از مدرسه محور بودن به سمت دانش آموز و والدین محور بودن ببریم. در چنین وضعیتی حتی اگر مدارس به دلیل وجود بخشنامه های مختلف نتوانند از برنامه ما استفاده کنند، والدین به دلیل خدمات آموزشی موردنیازشان، به سمت استفاده از آن بیایند.
او در پایان برای افرادی که علاقه مند به ورود به دنیای کارآفرینی مخصوصا حوزه آموزش های آنلاین هستند هم توصیه هایی داشت: اگر به دنبال درآمد زیاد و سریع ثروتمند شدن هستند، کارآفرینی و فعالیت های استارت آپی خیلی جای مناسبی نیست ولی اگر دغدغه کارآفرینی دارند، کشور ما با تمام مشکلات اقتصادی که دارد، وضعیت خوبی برای ایجاد کسب و کار و استارت آپ دارد. هنوز زمینه های زیادی وجود دارد که جای کار در آن ها هست و می توان از نمونه های موفق خارجی الگو گرفت و استارت آپ های خوبی ایجاد کرد. به طور خاص، در زمینه استارت آپ های حوزه آموزش هم توصیه ای که به علاقه مندان دارم، این است که به دنبال همکاری با آموزش و پرورش و سازمان های دولتی نباشند و تنها ببینند برای دانش آموزان و معلم ها چه ارزش و خدماتی می توانند تولید کنند.