کیارنگ علایی
نویسنده و عکاس
فایزر، مدرنا، اسپونیک، استرازنکا، سینوواک و مشتی نام دیگر پیشرویمان است و آینده زیست و سلامت جهانی به آنها گره خورده است. چشمها و حواسمان منتظر است تا علم راهی باز کند برای نجات از این وضعیت و پایان دادن به همهگیری. پس از اعلام خبر موفقیت فایزر در تولید واکسن کرونا، «دکتر فائوچی» که از بدبیــــنترین متخصصان درباره سرنوشت کرونا بود، در فایننشیالتایمز اعلام کرد که به واکسن گروه بیوتکنولوژی مدرنا، خوشبین و روزهای خوبی در راه است.
اما خبر واکسن فایـــــزر نسبت به دیگر واکسنهای کرونا که درحال تولید در جهان است، خبر مهمتری است. علت این امر، دو چیز است: اول ایمنی بیشتر واکسنهای ژنتیکی نظیر واکسن فایزر درمقایسهبا انواع پروتئینی، حامل ویروسی، و ویروس زنده است که تحریک پاسخ ایمنی بیشتری در سلول ایجاد میکند، تأثیر ساخت آنتیبادی را دارد، توانایی خودتکثیری دارد و دوام تولید آنتیژن را نیز افزایش میدهد. دوم مطمئن بودن تحقیقات غرب درمقایسهبا کارآزمایی واکسن چینی(بهعنوان تنها واکسن ارائهشده تاکنون) است؛ اگرچه در مسئله اعتماد نداشتن به واکسن چینی، باید سانسورهای خبری در رسانههای غربی و رقابت سیاسی موجود با چین را نیز دخیل دانست.
فایزر که در ایران با نام رازک فعالیت میکند، با کمک شرکت آلمانی بیونتک در صدد است یکی از محدودیتهای نگهداری این واکسن را که شرایط دمایی منفی 80 تا 112درجه است، با دستیابی به نوع پودری این واکسن(که دمای یخچال برای نگهداری آن کافی است)، کنار بزند و در این صورت، کارآیی واکسن برای بیش از یکمیلیارد دریافتکننده آن تا پایان سال میلادی آینده، آسان خواهد شد. هماکنون فقط واکسن سینوواک است که میتواند در دمای تا 80درجه بالای صفر به مدت پنج روز سالم بماند.
در شرایطی که کشور هند 40میلیون دوز از واکسن آکسفورد را قبل از تایید سازمان غذاوداروی آمریکا تولید و انبار کرده است و کرهجنوبی مشغول راهاندازی خط تولید 150میلیون دوز واکسن کرونای روسیه است، تولید انبوه این واکسن برای کشورهای توسعهنیافته، معضل بسیار بزرگی است.
بهرهبرداری از چنین خبرهایی اگرچه منفعتش شامل حال سیاست و دولتهای جهانی میشود و هر دولتی میکوشد خبر را به نفع خود مصادره کند یا در نمونه مشابه، اظهارات ترامپ درباره سیاسی کردن این رویداد و زمان انتشار آن(پنج روز پس از اعلام نتایج انتخابات آمریکا و درنتیجه نسبت دادن این موفقیت به پیروزی بایدن) به منحرف کردن خبر و کاستن بار روانی ثمرات انسانی آن منجر میشود، درنهایت چیزی که مشخص است، این است که این واکسن(ها) از طریق حفاظت مستقیم، یعنی واکسینه کردن گروههای پرخطر مثل افراد مسن و افراد دارای بیماری زمینهای، ایمنیزایی عمومی ایجاد میکند.
این مهم، حتی درصورت پاسخ ایمنی ضعیفتر در سالمندان، بازهم میتواند در محدود کردن انتقال بیماری، مؤثر واقع شود. نکته مهم دیگر تأثیر خبر فایزر بر بازار است؛ مردمی که قبلا بهدلیل اعتماد نداشتن به شرایط بازار، به سرمایهگذاری در طلا روی آورده بودند، اینک از این فرایند دست میکشند و به دیگر سرمایهگذاریها گرایش پیدا میکنند. درواقع، انتشار این خبر -فارغ از زمان طولانیای که تا دسترسی به واکسن داریم -موجب رشد دلار، سکته کردن طلا و موجی از امید و بازگشت به کار برای مشاغل آسیبدیده است، تاجاییکه تأثیر روانی این خبر درباره تحت کنترل قرار دادن ویروس کرونا، موجب رشد بورس بینالمللی گردشگری و هتلداری در جهان میشود.