مجید ادیبی
روزنامه نگار
این روزها یکی از سوژه‌های داغ و البته پرحاشیه رســـــانه‌های جهان، برگزاری انتخـــــــابات ریاست‌جمهوری آمریکا و شکست دونالد‌ترامپ جمهوری‌خواه از رقیب دموکراتش جو بایدن است. بدیهی است که این موضوع با قالب‌های مختلف در رسانه‌ها و به‌ویژه در کشور آمریکا منعکس شود.
کارتــــون مطبوعـــاتی «Editorial Cartoons» یکی از قالب‌های مرسوم و پرطرفدار روزنامه‌نگاری در رسانه‌های جهان به شمار می‌رود. کارتونیست‌ها در آثارشان به رویدادها و اتفاقات خبری واکنش نشان می‌دهند و موضوع انتخابات اخیر ایالات متحده آمریکا نیز در زمره اتفاقاتی بود که همچون سایر رویدادهای مهم جهان، مورد توجه کارتونیست‌ها قرار گرفت.
اما بهانه نوشتن این یادداشت صرفا انتخابات آمریکا نیست. درباره یکی از رسانه‌های پرمخاطب کشورمان است که به موضوع بازنمایی شکست انتخاباتی ترامپ در کارتون‌های مطبوعاتی جهان می‌پردازد.
چندی پیـــش یکی از خبرگزاری‌های رسمی و معتبر، مطلبی با تیتر «خیزش کاریکاتوریست‌ها علیه ترامپ» منتشر کرده و در آن به شروع فعالیت کاریکاتــــــوریست‌های جهان درباره پایان دوره ریاست‌جمهوری ترامپ پرداخته است. مقدمه مطلب این‌طور شروع می‌شود: «حواشی انتخابات ریاست‌جمهوری ایالت متحده، کاریکاتوریست‌های جهان را دست‌به‌قلم کرده است.» نویسنده در ادامه آورده است: «انتخابات ریاست‌جمــــــهوری ایالات متحده به پایان رسیده است اما فعالیت کاریکاتوریست‌های سراسر جهان، آغاز شده و موضوعاتی همچون ممانعت «دونالد ترامپ» برای پذیرفتن نتایج انتخابات، سوژه کاریکاتورها شده است.»
مطلب این خبرگزاری شاید در نوع خودش تازه و البته جذاب به نظر برسد اما درواقع این‌گونه نیست. کارتونیست‌های مطبوعاتی درباره همه رویدادهای جهانی به‌ویژه مسائل مربوط به کشورشان و به‌طور ویژه روسا و مسئولان بلندمرتبه روزانه ده‌ها کارتون می‌کشند.
برای مثال از زمانی که ترامپ رئیس‌جمهور شده است، هر روز افزون بر 25 تا 30کارتون با محوریت شخصیت او ، اظهاراتش و تبعات تصمیم‌های او و کابینه‌اش در رسانه‌های رسمی آمریکا قلمی شده است. بدیهی است که کارتونیست‌ها به‌ویژه در نشریاتی که با خط‌‌مشی‌های حزب دموکرات فعالیت می‌کنند، موضوع شانه خالی کردن ترامپ از شکست را به شکل پررنگ‌تری در آثارشان به تصویر بکشند. این فقط محدود به دوران ریاست‌جمهوری ترامپ نیست و از زمانی که مطبوعات در ایالت متحده آمریکا پا گرفته‌اند، این رویکرد را کارتونیست‌ها دنبال کرده‌اند.
از جرج واشینگتن گرفته تا آبراهام‌لینکلن، ماجرای فرانکلین روزولت و حضور آمریکا در جنگ جهانی دوم، جنگ ویتنام، ماجرای ریچارد نیکسون و رسوایی واتر گیت، دخالت نظامی آمریکا در کشورهای مختلف و رسوایی‌های روسای جمهور آمریکا و مقامات بلندپایه این کشور، همه و همه از نگاه کارتونیست‌ها دور نمانده و تا امروز هم ادامه داشته است.
اما شکل پرداخت به موضوع شکست ترامپ در انتخابات اخیر این کشور و همچنین تیتر و محتوایی که در مطلب آمده است، بدون ارجاع و اشاره به ماهیت کارتون و رویکرد کارتونسیت‌های مطبوعاتی در دوره های مختلف، می‌تواند از چند منظر بررسی شود و ناگزیر باید به چند نکته مهم درباره این موضوع اشاره کرد.
نخست آنکه شکل تنظیم و محتوای متن منتشرشده ناشی از نداشتن آگاهی نویسنده درباره گزاره‌های مطرح‌شده در سطور بالاست و این فقدان را با صدای بلند فریاد می‌زند.
نکته درخور توجه این است که رسانه‌ها تولیدکننده پیام هستند و محتوایی که منتشر می‌کنند، در راستای آگاهی‌بخشی و افزون کردن سواد مخاطب است و نه ارائه اطلاعات اشتباه به مخاطب و این نقطه کلیدی فعالیت‌های حرفه‌ای رسانه‌هاست. یکی از قالب‌های مرسوم نقد مقامات مسئول در مطبوعات، کارتون است، واکنش کارتونیست‌ها به رویدادها و اتفاقات نیز امر تازه‌ای نیست و در نمونه اخیر، آن‌طور که تیتر این خبرگزاری دارد از «خیزش» کارتونیست‌های جهان علیه ترامپ خبر می‌دهد، در نوع خود دارد ضعف آگاهی و خلأ اطلاع‌رسانی درست و اصولی در یکی از رسانه‌های رسمی و پرمخاطب کشورمان را به تصویر می‌کشد.