جهان شهر و برند شهری

باتوجه به اینکه مدتی است بحث مشهد به عنوان جهان شهر برکت و کرامت مطرح می‌شود، می‌خواهیم درباره شهر‌های جهانی و جهان شهر‌ها مطالبی را بیان کنیم.

درک وضعیت امروز جهان ایجاب می‌کند که امنیت ملی کشور فقط از منظر نظامی تعریف نشود و به شاخص‌های قدرت نرم مانند امنیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیز به عنوان دیگر ابعاد حفظ و ارتقای اقتدار ملی و بین المللی توجه شود.

«شهر جهانی» شهری است که به دلیل برخورداری از امکانات گسترده ازجمله فناوری اطلاعات، جایگاه برجسته مالی و تجاری و عملکرد‌های هدایتی، فرایند جهانی شدن را انعکاس می‌دهد و هم در تسریع آن نقشی خاص ایفا می‌کند. درپی تحولات فرهنگی و اقتصادی جهانی، محیط زندگی و در نتیجه شهر در مقیاس جهانی مطالعه و متحول می‌شود.

جهان شهر‌ها را باید به عنوان مکان‌ها و موقعیت‌هایی به حساب آورد که از طریق آن‌ها مناطق وسیعی از جهان به فضای انباشت جهانی سرمایه می‌پیوندند. این شهر‌ها گره‌های اصلی شبکه محسوب می‌شوند. آنچه هر شهر را واجد ویژگی‌های جهانی شدن می‌کند، عملکرد‌هایی است که شهر برعهده دارد. ازاین رو، شهر جهانی اصولا شهری عملکردی نامیده می‌شود.

شهر جهانی هم مرکزی برای ارائه، کنترل و فرماندهی عملکرد‌های جهانی و محل استقرار شرکت‌های فراملیتی و خدمات و تسهیلات موردنیاز مثل هتل ها، رستوران ها، بانک ها، فرودگاه‌ها و مانند آن است و هم، مرکزی برای زندگی اجتماعی و فرهنگی خاص انسانی، شامل شهروندان بومی و جهانی تفاوت این عملکرد در شهر جهانی در مقایسه با عملکرد‌های مشابه در دیگر شهرها، سرعت جریان و سادگی و قواعدشان با استفاده از فناوری‌های نوین و در قالب شبکه‌های مجازی و دیجیتالی است.

وقتی به شهر‌های معروف جهان فکر می‌کنیم، حتی اگر آن‌ها را ندیده باشیم، بلافاصله تصویری از آن‌ها در ذهن ما شکل می‌گیرد. این تصویر نشان دهنده جایگاه برند این شهر‌ها در ذهن ماست. در دنیای رقابتی امروز، شهر‌ها نیز مانند دیگر برند‌ها باید برای جذب دانش سودمند، سرمایه، نیروی انسانی خلاق و کارآمد، شهروندان خوب و گردشگران باهم رقابت می‌کنند.

از بسیاری جهات، برند شهری مشابه برند محصولات تجاری است، با این تفاوت که شهر‌ها مخاطبان بیشتری دارند. برند شهری سعی می‌کند شهر را با داشته‌های باارزشش به نمایش شهروندان و بازدیدکنندگان بگذارد و به فعالیت‌هایی اشاره کند که اهداف آن تبدیل موقعیت مکانی به مقصد مطلوب است.

مدیریت برند برای هر شهر نیازمند پرداختن به فعالیت‌ها و اموری بسی بیشتر از صرف طراحی‌های ظاهری زیباسازی سطحی است. درواقع باید در نهاد و بنیان آن، هر شهر که داعیه نامی شدن دارد، جوهره و تمایز و در دیدگاه مدیران و مردمانش انگیزه توسعه وجود داشته باشد.

حال سؤال اصلی این است؛ مشهد که به عنوان جهان شهر برکت و کرامت نام گذاری شده است، چقدر توانایی رسیدن به این شاخص‌ها را دارد. آیا فقط نام گذاری می‌تواند موجب رهنمون شدن ما به این معیار‌ها باشد؟ سازوکار آن چیست؟ در سلسله مباحثی دراین زمینه، در آینده نزدیک مطالبی را بیان خواهم کرد.