مدیریت بحران در شهر‌ها

یکی از چالش‌های اساسی که بیشتر شهر‌های بزرگ جهان با آن روبه‌رو هستند، حوادث و بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی است. مدیریت بحران، واکنشی در برابر وضعیت غیرعادی و آسیب آفرین شامل مجموعه‌ای از اقدامات پیوسته و پویاست که به طورکلی براساس اصول کلاسیک مدیریت شامل «برنامه ریزی، سازمان دهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل» رخ می‌دهد. بسته به زمان و مکانی که بحران در آن روی می‌دهد، مدیریت آن رویکرد‌های متفاوتی خواهد داشت.

مدیریت شهری به عنوان یکی از عرصه‌های مهم اجتماعی و ارکان حاکمیتی در این مقوله نقش مهمی به عهده دارد که همواره باید برای چهار مرحله مدیریت بحران شامل «پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی» برنامه‌ای جامع و آینده نگر داشته باشد و در خود توانایی‌های لازم برای رویارویی با اتفاقات غیرمترقبه را فراهم کند.

بحران حالتی است که بر اثر وقوع یک حادثه مشخص و پیش بینی نشده رخ می‌دهد، به طوری که سازمان‌ها با منابع و امکانات موجود و معمول خود، قادر به مقابله با آن نیستند. بلایای طبیعی همانند سیل، زلزله، طوفان و... در دوران حیات آدمی بر روی کره زمین همواره وجود داشته است و خواهد داشت که مدیریت شهری درکنار سایر عناصر نظام مدیریت بحران، نقش مهمی برای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از این بحران‌ها برعهده دارد.

هرچند در ساختار شهرداری‌های کشور جایگاه سازمانی ویژه‌ای برای انجام امور مطالعاتی، فرهنگ سازی و آماده سازی برای رویارویی با بحران‌های احتمالی پیش بینی شده است، در این میان، نکته بسیار مهمی وجود دارد که باید به آن توجه کرد. مدیریت بحران با سایر اقدامات سازمانی که دارای سلسله مراتب یا تشریفات خاصی هستند، تفاوت‌های بنیادین دارد.

بسیاری مواقع در هنگام بحران، به تصمیم‌های آنی و در گستره زمانی حداکثر چندثانیه‌ای نیاز داریم که در چارچوب‌های رسمی و معمول سازمانی تعریف نمی‌شود، بنابراین مدیریت شهری وظیفه دارد ابتدا برای همه سرمایه‌های انسانی خود، اصول و مفاهیم مدیریت بحران را فرهنگ سازی و هریک از آن‌ها را با راه ورسم مقابله با بحران‌ها آماده کند و سپس از طریق ابزار‌هایی که دراختیار دارد، این مهم را به شهروندان نیز انتقال دهد.

به معنای ساده تر، مدیریت و کنترل بحران یک امر همگانی است که تمام آحاد جامعه شهری باید دربرابر آن حساسیت و آمادگی داشته باشند.

هرچند با تحقق مدیریت واحد شهری فاصله زیادی داریم، شهرداری‌ها از ظرفیت مناسبی برای بسیج کردن سایر نهاد‌های مربوط در هنگام بحران‌ها برخوردار هستند.