تنظیم تعاملات اجتماعی به شیوه رضوی

قلم در این چهارشنبه‌های امام رضایی، به آستان شریفش بار می‌یابد. خوانش احادیث و درس آموزی از مکتب نورانی رضوی، انسان را به روشنایی جان می‌رساند تا جهان را هم روشن‌تر ببیند. در دو هفته گذشته دو فراز از ده گانه کامل کننده عقل مومن را خواندیم که امام رضا (ع) برای ما راهبردسازی فرمود.

اولین این بود که از او امید خیر باشد و دومی اینکه از بدی او در امان باشند؛ یعنی انسان امام رضایی هم باید معدن خیر باشد و هم سپر حفاظت دربرابر شر. امروز یک بایستگی دیگر را بازمی خوانیم که در تنظیم روابط اجتماعی، نقشی سازنده و جایگاهی راهبردی دارد. امام می‌فرماید: «خیر اندک دیگرى را بسیار شمارد.»

این کار باعث ترویج و توسعه روحیه قدردانی می‌شود؛ روحیه‌ای که می‌توان ذیل آیه شریفه ۷ از سوره ابراهیم، بازخواند که می‌فرماید: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود.» همان طور که در درگاه الهی، شکر نعمت باعث زیادی آن می‌شود، در تعامل با بندگان خدا هم همین رسم الخط را می‌توان یافت. گاه تشکر در برابر یک نیکی کوچک، طرف را به انجام خیر کثیر می‌کشاند.

هم او بزرگ می‌شود و هم ما از بزرگی او بهره مند می‌شویم. اگر این کار به عنوان یک سنت حسنه به رفتاری عمومی تبدیل شود، خواهیم دید که دیگران هم برای کار خیر، دستشان تواناتر خواهد شد. معنای این آیه شریفه در ضرب المثل فارسی هم به زیبایی نشسته است که:

شکر نعمت، نعمتت افزون کند
کفر، نعمت از کفت بیرون کند

اگر خواهان توسعه و ازدیاد نعمت هستیم -که همه خواهان آن هستند- باید شکر نعمت را به جا آوریم. نه فقط در برابر نعمات الهی که در برابر کار‌های مردمان نیز به همین شیوه باید رفتار کرد؛ چه مولای ما امام رضا (ع) در جایی دیگر به این نکته نیز چنین توجه می‌دهند که: «هرکه سپاس مردم نعمت دهنده را نگوید، سپاس خدای بزرگ را نگفته است.» سپاس نگفتن حضرت حق هم رفتاری است که مردم «نعمت زوالی» می‌نامند و نعمت را هم زوال می‌آورد.

در حوزه تعاملات انسانی هم قدر ندانستن کار‌های کوچک، آدمی را از لطف‌های کلان دور می‌کند. حضرت امام در ادامه، این بایستگی اخلاقی را با مولفه‌ای دیگر کامل می‌کند که می‌تواند رفتار خود آدم را در دایره تدبیری قرار دهد که توقعات او را هم مدیریت کند.

امام می‌فرماید: «خیر بسیار خود را اندک شمارد.» با این روش، خود را همیشه در جایگاه طلبکار نخواهد نشاند و ماشین حساب دستش نخواهد داد تا به ازای هر کاری که کرده است، خلقی را در شمار بدهکاران خود بداند؛ مسئله‌ای که باعث می‌شود اگر کارش از طرف دیگران جواب نیکو نگیرد، دلسرد شود و به تکرار کار خوب برای گرمای جامعه نکوشد. امام راه ورسم سالم زیستن و سالم ماندن از عوارض را پیش پای ما می‌گذارد تا بسترساز خوبی‌ها در جامعه باشیم.

اندک شمردن خیر خویش حتی اگر بسیار باشد، انسان را به تلاش و تکاپو برای بیشتر شدن خیر وامی دارد. جامعه‌ای که خیر را در افزایش داشته باشد، بی شک رو به بهبود خواهد رفت.

بکوشیم با تربیت خویش به قاعده رضوی در بهتر شدن روزگار جامعه نقشی احترام برانگیز داشته باشیم. بدانیم که هرکس به خیر و نیکی بپردازد، خود اولین بهره بردار آن خواهد بود. دیگران هم که بهره می‌برند، در نظام دادودهش با خیر خود، خیررسان جامعه خواهند شد. زندگی در فضایی چنین برای همه آرام‌تر و بهتر است.